Gwatemala

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Repubblika tal-Gwatemala
República de Guatemala
República de Guatemala – Bandiera República de Guatemala – Emblema
Mottu: "Libre Crezca Fecundo"[1]
"El País de la Eterna Primavera"
"The Land of the Eternal Spring"[2]
"Il-Gżira tar-Rebbiegħa Dejjiema"
Innu nazzjonali: Himno Nacional de Guatemala
Innu Nazzjonali tal-Gwatemala
Belt kapitali
(u l-ikbar belt)
Belt tal-Gwatemala
14°38′N 90°30′W / 14.633°N 90.5°W / 14.633; -90.5

Lingwi uffiċjali Spanjol
Gvern Unitarju presidenzjali kostituzzjonali repubblika
 -  President Alejandro Giammattei
 -  Viċi President Guillermo Castillo Reyes
Indipendenza minn Spanja
 -  Iddikjarat 15 ta Settembru, 1981 
 -  Iddikjarata mill-
Ewwel Imperu Messikan
1 ta' Lulju 1823 
 -  Kostituzzjoni kurrenti 31 ta' Mejju 1985 
Erja
 -  Total 108,889 km2 (107)
42,042 mil kwadru 
 -  Ilma (%) 0.4
Popolazzjoni
 -  stima tal-Lulju 2011 13,824,463 (69)
 -  ċensiment tal-Lulju 2007 12,728,111 
 -  Densità 129/km2 (85)
348.6/mili kwadri
PGD (PSX) stima tal-2012
 -  Total $74.709 biljun[3] 
 -  Per capita $5,069[3] 
PGD (nominali) stima tal-2011
 -  Total $46.897 biljun[3] 
 -  Per capita $3,182[3] 
IŻU (2011) Steady 0.574[4] (medju) (131)
Valuta Quetzal tal-Gwatemala (GTQ)
Żona tal-ħin CST (UTC-6)
Kodiċi telefoniku +502
TLD tal-internet .gt
Organizzazzjoni territorjali
Ciudad de Guatemala (Belt tal-Gwatemala)
Huehuetenango
Flores
Antigua Guatemala (Antigwa Gwatemala)
Veduta tax-Xmara Lempa (422 km) ġejja mill-Ħonduras u l-Gwatemala
Bay of Honduras Map/Mappa tal-Bajja tal-Ħonduras (Mapa de la bahía de Honduras)

Il-Gwatemala uffiċjalment ir-Repubblika tal-Gwatemala hi nazzjon fl-Amerika Ċentrali. Għandha fruntiera mal-Messiku lejn it-tramuntana u l-punent, l-Oċean Paċifiku lejn il-Lbiċ, il-Beliże fil-grigal, il-Karibew lejn il-lvant, u l-Ħonduras u l-El Salvador għall-Lbiċ. L-erja tal-pajjiż hija 108,890 km2 (42,043 mi2) b'popolazzjoni stmata ta' 13,276,517.

Id-demokrazija rappreżentattiva, li l-kapital tagħha huwa Nueva Guatemala de la Asunción, magħrufa wkoll bħala l-Belt tal-Gwatemala. L-eks ċivilizzazzjoni tal-Maja kienet iċ-ċivilizzazzjoni Mesoamerikana, li kompliet matul il-perijodu Post-Klassiku sal-wasla tal-Ispanjoli. Huma kienu għexu fil-Gwatemala, Ħonduras, Beliże, parti tan-nofsinhar mill-Messiku u fil-lvant tal-El Salvador.

L-abbundanza tal-Gwatemala ta' bijoloġikament sinifikanti u ekosistemi uniċi kkontribwixxew id-denominazzjoni tal-Mesoamerika bħala hotspot ta' bijodiversità.[5]

Il-Gwatemala saret indipendenti minn Spanja fl-1821. Wara l-indipendenza kienet eskluża permezz ta' serje ta' dittaturi, megħjuna mill-gvern tal-Kumpanija Unità tal-Frott u tal-Istati Uniti. Mill-1960 sal-1996, il-Gwatemala għaddiet minn gwerra ċivili bejn il-gvern u r-ribelli xellugin. Wara l-gwerra, Guatemala ra kemm it-tkabbir ekonomiku u l-elezzjonijiet demokratiċi jagħmlu suċċess. Fl-elezzjoni l-aktar riċenti, miżmuma fl-2011, Otto Pérez Molina tal-Partit Patrijottiku rebaħ il-presidenza.

Id-diviżjoni territorjali tal-Gwatemala hija magħmula minn 22 dipartiment u 340 muniċipalità, li huma organizzati fi 8 reġjuni amministrattivi.


Diviżjoni territorjali[immodifika | immodifika s-sors]

Id-diviżjoni territorjali tal-Gwatemala hija magħmula minn 22 dipartiment u 340 muniċipalità, li huma organizzati fi 8 reġjuni amministrattivi.

Ġeografija tal-Gwatemala[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa Ġeopolitika tal-Gwatemala

Il-Gwatemala huwa pajjiż li jinsab fir-reġjun subtropikali tal-emisferu tat-tramuntana, fit-taqsima tat-tramuntana tal-Amerika Ċentrali. Hija tillimita lejn it-tramuntana mal-Messiku, lejn il-lvant mal-Beliże u fin-nofsinhar mal-Ħonduras u El Salvador, u hija għamet lejn il-punent mill-Oċean Paċifiku (254 km) u lejn il-lvant mill-Golf tal-Ħonduras (148 km) tal-Baħar Karibew—parti mill-Atlantiku-. Iż-żoni ekoloġiċi differenti jvarjaw mil-livell tal-baħar għal madwar 4000 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar, bi xita li tvarja minn 400 għal madwar 4000 mm fis-sena, bi klima tropikali sħuna, aktar moderata fl-artijiet għolja.

Huwa pajjiż fil-biċċa l-kbira muntanjuż, bl-eċċezzjoni notevoli tat-truf marittimi tiegħu fejn jestendu pjanuri kostali baxxi u xi kultant imwaħda. Żewġ meded ta’ muntanji kbar ta’ altitudni għolja jgħaddu mill-parti ċentrali tal-pajjiż f’direzzjoni NW-SE, u jaqsmuha fi tliet żoni ġeografiċi differenti:

  • il-plateaux ta' muntanji u vulkani fejn tgħix il-maġġoranza tal-popolazzjoni, fejn joħorġu żewġ eżenzjonijiet muntanjużi kbar b'minn naħa, lejn il-lvant, is-Sierra Madre u, min-naħa l-oħra, lejn il-punent, is-Sierra de los Cuchumatanes;
  • il-foresti tropikali ta' Petèn, fil-Grigal, plateau tal-franka kompletament ċatt b'fenomeni karstiċi estensivi u żoni swampy li testendi sal-peniżola Yucatán fil-Messiku, li tvarja minn żoni ta' mergħa għal ġungla għolja (foresti umdi tropikali) u li hija b'popolazzjoni baxxa.

il-pjanuri kostali li jdawwar iż-żewġ oċeani, l-Atlantiku, lejn il-lvant, u l-Paċifiku, lejn il-punent, li huma kkaratterizzati minn klima relattivament sħuna; L-ogħla densità tal-popolazzjoni tinsab fuq in-niżla dejqa tal-Paċifiku, madwar 150 km wiesgħa, umda ħafna u fertili fil-parti ċentrali tagħha.

  • il-pjanuri kostali li jdawwar iż-żewġ oċeani, l-Atlantiku, lejn il-lvant, u l-Paċifiku, lejn il-punent, li huma kkaratterizzati minn klima relattivament sħuna; L-ogħla densità tal-popolazzjoni tinsab fuq in-niżla dejqa tal-Paċifiku, madwar 150 km wiesgħa, umda ħafna u fertili fil-parti ċentrali tagħha.

Żona: 108,889 km²: 108,430 km² (art): 459 km² (ilma); Kosta: 400 km; L-aktar punt baxx: Oċean Paċifiku f'0 m; L-ogħla punt: Vulkan Tajumulco f’4,220 m; Fruntieri territorjali internazzjonali: 1,687 km; Belize: 266 km, El Salvador: 203 km, Ħonduras: 256 km, Messiku: 962 km; Blata kontinentali: 200 nm; Żona ekonomika esklussiva: 200 nm; Baħar territorjali: 12 nm.

Dawn iż-żoni jvarjaw fil-klima, l-elevazzjoni u l-pajsaġġ, u jikkawżaw kuntrasti importanti bejn l-artijiet baxxi tropikali sħan u umdi u l-qċaċet u l-widien tal-għoljiet. Il-klima hija tropikali, sħuna u umda fil-Paċifiku u fl-artijiet baxxi ta 'Petén. Huwa aktar sħun fl-artijiet għolja, jilħaq kiesaħ iffriżar fil-parti ta 'fuq tal-firxa tal-muntanji Cuchumatanes, u aktar sħun / niexef fid-dipartimenti l-aktar tal-Lvant. L-aktar bliet importanti jinsabu fl-artijiet għolja—fl-artijiet għolja ċentrali, il-Belt tal-Gwatemala (1609 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar) u Antigwa Gwatemala (1530 m); fl- artijiet għolja tal- punent, Quetzaltenango (2,357 m)—u fil-pjanuri tal-kosta tal-Paċifiku—Coatepeque (515 m), Mazatenango (220 m) u Escuintla (300 m)—. Madankollu, it-tielet belt, Puerto Barrios, tinsab fuq ix-xtut tal-Baħar Karibew.

It-tarf tan-nofsinhar tal-Highlands tal-Punent huwa mmarkat mis-Sierra Madre, li testendi mill-fruntiera mal-Messiku fin-nofsinhar u l-lvant u tkompli f'elevazzjonijiet aktar baxxi lejn El Salvador. Il-firxa tal-muntanji hija kkaratterizzata minn koni vulkaniċi wieqaf, inkluż il-vulkan Tajumulco (4,220 m)1, l-ogħla punt fil-pajjiż u l-Amerika Ċentrali, li jinsab fid-dipartiment ta 'San Marcos. In-numru ta 'vulkani huwa importanti u l-preżenza tagħhom fit-tramuntana hija kkawżata billi jkunu l-punt ta' laqgħa ta 'tliet pjanċi tectonic: l-Amerika ta' Fuq, il-Karibew u l-Cocos. Is-37 vulkan attiv tal-pajjiż (4: Pacaya (2552 m), Santiaguito, Fuego (3763 m) u Tacaná (4030 m)), jinsabu f’din il-firxa tal-muntanji u huma abbundanti fl-artijiet għolja, għalhekk it-terremoti huma ġeneralment frekwenti (l-aħħar terremot kbir kien fl-4 ta' Frar, 1976 u qatel aktar minn 23,000 ruħ fl-artijiet għolja ċentrali).

Il-firxa tal-muntanji tat-Tramuntana, is-Sierra de los Cuchumatanes, tibda ħdejn il-fruntiera Messikana u testendi lejn il-lvant permezz tal-meded tal-muntanji Chuacús u Chamá u fin-nofsinhar sal-firxiet tal-muntanji Santa Cruz u Minas qrib il-Karibew. Il-muntanji tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar huma separati mill-Wied Motagua, fejn ix-Xmara Motagua u t-tributarji tagħha jbattu mill-muntanji fil-Karibew, billi jkunu navigabbli fit-tarf t'isfel tiegħu, fejn jifforma l-fruntiera mal-Ħonduras.

Idrografikament, hemm żewġ għoljiet tal-pajjiż: il-Paċifiku (25% tal-pajjiż), bi xmajjar qosra, b'kors mgħaġġel u impetuż, bħas-Suchiate (161 km) u l-Paz (134 km); u dik tal-Atlantiku, l-akbar, maqsuma f’żewġ sussidji: dik tal-Golf tal-Ħonduras (il-Baħar Karibew, 35% tal-pajjiż), bi xmajjar estensivi u fondi — tajbin għan-navigazzjoni u s-sajd, bħax-Xmara Motagua (486). km ), il-Grande (87 km) u d-Dulce (43 km), id-drenaġġ naturali tal-Lag Izabal, u xmajjar mhux navigabbli, bħal Polochic (194 km) u Sarstún (111 km)—u l-Golf ta' Il-Messiku (40% tal-pajjiż), li jgħaddi mit-territorju Messikan mill-peniżola Yucatan - li fiha jispikkaw ix-xmara La Pasión (354 km) u ċ-Chixoy jew Negro (529 km), iż-żewġ tributarji tax-xmara Usumacinta (850 km). ), l-itwal u l-akbar xmara fl-Amerika Ċentrali, u l-fruntiera naturali bejn il-Gwatemala u l-Messiku. Il-Lag Izabal, li jinsab ħdejn il-kosta tal-Karibew, huwa l-akbar fil-pajjiż (589.6 km²).

Il-baħar patrimonjali tal-Guatemala huwa magħmul minn żewġ reġjuni: il-baħar territorjali, li jitkejjel mill-kosta sa 12-il mil nawtiku lil hinn mix-xtut; u ż-żona ekonomika esklussiva, li tilħaq sa 200 nm mill-kosta.

Il-pajjiż ħafna drabi jkun meqrud minn diżastri naturali: uragani, terremoti u eruzzjonijiet vulkaniċi. Billi hija bejn il-Karibew u l-Paċifiku, hija l-mira tal-uragani, inkluż l-Uragan Mitch fl-1998 u l-Uragan Stan f'Ottubru 2005, li qatel aktar minn 1,500 ruħ. Il-ħsara mhix relatata mar-riħ, iżda hija kkawżata minn għargħar u valangi. Il-ħsara ta' Motagua, li taqsam it-territorju tal-Gwatemala mil-lvant għall-punent, kienet dik li kkawża waħda mill-akbar traġedji li qatt kien jaf il-pajjiż, it-terremot tal-1976, li seħħ kmieni filgħodu tal-4 ta' Frar, fit-3:01:43 ħin lokali. It-terremot, b'intensità ta' 7.6° fuq l-iskala Richter, dam 39 sekonda u kien segwit minn diversi aftershocks. L-epiċentru kien jinsab 150 km fil-majjistral tal-Belt tal-Gwatemala, ħdejn Gualán, fid-dipartiment ta’ Zacapa, u l-ipoċentru kien fond 5 km. Ikkaġuna madwar tlieta u għoxrin elf mewta, sitta u sebgħin elf ferita u ħalliet aktar minn miljun ruħ bla dar.

Eżenzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa Topografika tal-Gwatemala
Immaġini bis-satellita tal-Gwatemala f'April 2002

Huwa pajjiż notevolment muntanjuż (kważi 60% tat-territorju tiegħu), ħafna minnu ta' oriġini vulkanika, bl-eċċezzjoni notevoli tal-fruntieri marittimi tiegħu — pjanuri kostali baxxi estensivi u xi kultant bil-baħar bil-baħar, bi bajjiet artab — u l-pjanuri baxxi. fit-tramuntana tal-pajjiż, ir-reġjun ta' Petén. Żewġ meded ta' muntanji kbar ta' altitudni għolja jgħaddu mill-parti ċentrali tal-pajjiż fid-direzzjoni, u jaqsmuha fi tliet żoni ġeografiċi distinti:

il-plateaux ta' muntanji u vulkani fejn tgħix il-maġġoranza tal-popolazzjoni, fejn joħorġu żewġ eżenzjonijiet muntanjużi kbar b'minn naħa, lejn il-lvant, is-Sierra Madre u, min-naħa l-oħra, lejn il-punent, is-Sierra de los Cuchumatanes; il-foresti tropikali ta' Petèn, fil-Grigal, plateau tal-franka kompletament ċatt b'fenomeni karstiċi estensivi u żoni swampy li testendi sal-peniżola Yucatán fil-Messiku; li tvarja minn żoni ta' mergħa għal ġungla għolja (foresti tropikali umdi) u hija b’popolazzjoni baxxa. Il-pjanuri kostali li jmissu maż-żewġ oċeani, l-Atlantiku lejn il-lvant u l-Paċifiku lejn il-punent, huma kkaratterizzati minn klima relattivament sħuna. L-ogħla densità tal-popolazzjoni tinsab fuq in-niżla dejqa tal-Paċifiku, madwar 150 km wiesgħa, umda ħafna u fertili fil-parti ċentrali tagħha.

It-tarf tan-nofsinhar tal-għoljiet tal-punent huwa mmarkat mis-Sierra Madre del Sur, kontinwazzjoni tas-Sierra Madre de Chiapas li testendi madwar 280 km parallel mal-Paċifiku mill-fruntiera mal-Messiku, lejn in-nofsinhar u l-lvant, u tkompli f'elevazzjonijiet aktar baxxi. lejn El Salvador u l-Honduras permezz ta' Cerro Oscuro. Il-firxa tal-muntanji hija kkaratterizzata minn koni vulkaniċi wieqaf, inkluż il-vulkan Tajumulco (4,220 m)1, l-ogħla punt fil-pajjiż u l-Amerika Ċentrali, li jinsab fid-dipartiment ta 'San Marcos. Il-Gwatemala hija waħda mill-aktar pajjiżi vulkaniċi fid-dinja u l-preżenza tagħha fit-Tramuntana hija kkawżata billi hija l-punt ta' laqgħa ta' tliet pjanċi tettoniċi: l-Amerika ta' Fuq, il-Karibew u l-Kokos. Is-37 vulkan tal-pajjiż (4 attivi: Pacaya (2552 m), Santiaguito, Fuego (3763 m) u Tacaná (4030 m)), jinsabu f'din il-firxa tal-muntanji u huma abbundanti fl-artijiet għolja, għalhekk it-terremoti huma ġeneralment frekwenti (l-aħħar terremot kbir kien fl-4 ta' Frar, 1976 u qatel aktar minn 23,000 ruħ fl-artijiet għolja ċentrali).

Il-firxa tal-muntanji tat-Tramuntana, is-Sierra de los Cuchumatanes, tibda ħdejn il-fruntiera Messikana u testendi lejn il-lvant permezz tal-meded tal-muntanji Chuacús u Chamá u fin-nofsinhar sal-firxiet tal-muntanji Santa Cruz u Minas, ħdejn il-Karibew. Il-muntanji tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar huma separati mill-Wied Motagua, fejn ix-Xmara Motagua u t-tributarji tagħha jbattu mill-muntanji fil-Karibew, billi jkunu navigabbli fit-tarf t'isfel tiegħu, fejn jifforma l-fruntiera mal-Ħonduras.

Vulkani tal-Gwatemala[immodifika | immodifika s-sors]

Veduta tal-vulkani Fuego, Acatenango u Agua, mix-xellug għal-lemin, mill-vulkan Pacaya
Vulkan Tajumulco, l-ogħla fl-Amerika Ċentrali
Vulkan Atitlán

Il-Gwatemala hija parti miċ-Ċirku tan-Nar tal-Paċifiku, li tinkludi, minbarra l-kosta tal-Paċifiku, il-Gżejjer Aleutian, il-Ġappun u l-Indoneżja. Ir-raġuni li hemm ħafna vulkani fir-reġjun, kif se jiġi spjegat fit-taqsima dwar il-Ġeoloġija, hija s-subduzzjoni tal-pjanċa Cocos taħt il-pjanċa tal-Karibew 'il barra mill-kosta tal-Paċifiku. Żewġ firxiet tal-muntanji jgħaddu mill-pajjiż, u jilħqu mill-Messiku fit-tramuntana sal-fruntiera tal-Ħonduras u El Salvador fin-nofsinhar: is-Sierra Madre de Chiapas u s-Sierra de los Cuchumatanes. Ħafna mill-istrutturi vulkaniċi jinsabu fis-Sierra Madre.

Fil-Gwatemala, ġew identifikati numru sorprendenti ta' 324 foku eruttiv. Ħafna minnhom huma ċineritiċi żgħar u koni tal-lava fil-parti tax-Xlokk tal-pajjiż; L-akbar numru jinsab fid-dipartiment ta' Jutiapa (181 tifqigħa), segwit minn Santa Rosa (42), Jalapa (31), Chiquimula (27), il-Gwatemala (13), Quezaltenango (11), Sololá (7), Escuintla ( 4), San Marcos u Totonicapán (2) u Chimaltenango, Sacatepéquez, El Progreso, u Zacapa (1). Minn dawk l-istrutturi identifikati bħala ta' oriġini vulkanika, tletin biss huma forma ta' kon vulkaniku (34 sa 37) u huma meqjusa bħala vulkani, u minnhom ħdax huma kklassifikati bħala “attivi” fil-“Katalog of Active Volcanoes of the World”. »:2​3​4​5​6​ Tacaná, Tajumulco, Santa María, Cerro Quemado, Zuníl, Atitlán, Tolimán, Acatenango, Fuego, Agua, Pacaya u Tecuamburru. U minn dawn tal-aħħar, tlieta biss irreġistraw eruzzjonijiet fl-aħħar għaxar snin: Santiaguito, Fuego u Pacaya.

L-ogħla vulkani jinstabu fil-parti tal-punent u ċentrali tal-pajjiż, u fin-nofsinhar huma aktar baxxi u aktar abbundanti, mill-vulkan Tacaná fuq il-fruntiera bejn il-Gwatemala u l-Messiku (4092 m), sal-vulkan Chingo (1775 m) fuq il-fruntiera.Gwatemala-El Salvador. Ħdax jaqbżu t-3000 m.7 L-ogħla vulkan u l-ogħla samit fil-pajjiż huwa l-vulkan Tajumulco, 4220 m, stratovulkan superimpost fuq il-plateau magħmul minn andesite omblendika piroxenika; Għandu żewġ qċaċet, l-iżgħar, f'4100 m, jisimha Cerro Concepción. L-akbar volum huwa l-vulkan Agua (3766 m), b'dijametru ta '15 km. Dan, flimkien mal-vulkan Acatenango u l-vulkan Fuego (3763 m), qrib in-nofsinhar tal-belt ta Antigwa, li kienet abbandunata fis-seklu 18 bħala l-kapitali tal-pajjiż minħabba terremoti frekwenti. Ta' min jinnota wkoll il-vulkan Santa María (3772 m) u l-vulkan Atitlán (3537 m), li jinsabu ħdejn il-lag tal-istess isem.

L-aktar vulkani attivi huma Santiaguito, iffurmati wara eruzzjoni tal-vulkan Santa María, Fuego u Pacaya (2552 m) li jinsabu ħdejn il-Lag Amatitlán, ħdejn il-kapitali, li huwa wieħed mill-aktar vulkani attivi fid-dinja. It-tlieta esperjenzaw attività fix-xahar ta 'Ġunju 2020. Il-vulkan Tacaná biss għandu żona ta' fumaroles.

Vulkani attivi tal-Gwatemala[immodifika | immodifika s-sors]

Idrografija[immodifika | immodifika s-sors]

Xmara Cahabón, waħda mill-aktar importanti fil-pajjiż, hekk kif tgħaddi mill-Monument Naturali Semuc Champey fid-dipartiment ta' Alta Verapaz.
Il-Lag Atitlán huwa riżorsa importanti tal-ilma fil-Gwatemala

Is-sistemi tal-muntanji jiddeterminaw ir-reġjuni idrografiċi kbar tal-pajjiż: inklinazzjoni tal-Oċean Paċifiku (b'kosta ta' 254 km),20​ bi xmajjar li huma kkaratterizzati minn qosra, veloċi u impetuous; Ix-xmajjar tal-fruntiera huma x-Xmara Suchiate (fruntiera naturali mal-Messiku, ħdejn id-dipartiment ta' San Marcos) u x-Xmara Paz (fruntiera ma' El Salvador, ħdejn id-dipartiment ta' Jutiapa). Inklinazzjoni Atlantika, li mbagħad hija maqsuma f'żewġ sub-inklinazzjonijiet: dik tal-Baħar Karibew, kollha kemm hi fil-Golf tal-Ħonduras (b'kosta kostali ta' 148 km),20 bi xmajjar estensivi u fondi, tajbin għan-navigazzjoni u s-sajd - bħax-Xmara Motagua jew ix-Xmara Grande u x-Xmara Dulce, drenaġġ naturali tal-Lag Izabal—u xmajjar mhux navigabbli, bħal Polochic u Sarstún (fruntiera mal-Beliże). dik tal-Golf tal-Messiku li tbattal mill-Peniżola Yucatan permezz tat-territorju Messikan, li fiha jispikkaw ix-Xmara La Pasión u x-Xmara Chixoy jew Negro, fejn inbena l-Impjant Idroelettriku ta' Chixoy, li jipprovdi 30% tal-elettriku kkunsmat minn. il-Gwatemala, u fejn kien ippjanat il-bini tal-Impjant Idroelettriku ta' Xalalá, issa fl-offerti. Dawn ix-xmajjar huma tributarji tax-Xmara Usumacinta, l-itwal u l-akbar xmara fl-Amerika Ċentrali, u l-fruntiera naturali bejn il-Gwatemala (dipartiment Petén) u l-Messiku (Chiapas).

Il-Gwatemala għandha bosta lagi u laguni, ħafna ta' oriġini vulkanika, bħall-Lag mill-isbaħ ta' Atitlán u Amatitlán, b’nixxiegħat ta' ilmijiet bil-kubrit f’temperaturi għoljin. Ta' oriġini tax-xmara, jispikka l-Lag Petén Itzá, li għandu diversi gżejjer, u fuq waħda minnhom tpoġġi l-gżira tal-belt ta' Flores, u l-Lag Izabal, l-akbar fil-pajjiż, li tiskula fil-Golf tal-Honduras permezz tax-Xmara ħelwa.

Il-varjabbiltà tal-pajjiż f'livelli altitudinals differenti twassal għall-varjabbiltà tal-klimi, fiżjografija u ħamrija, li jikkostitwixxu fatturi importanti fid-diversità tal-ħabitats u l-ekosistemi u għalhekk fit-tip u l-varjazzjoni tal-veġetazzjoni u l-fawna; Dan jispjega d-diversità tal-għelejjel li jistgħu jiġu prodotti u l-forom bijoloġiċi differenti li jistgħu jintużaw.

Ir-riżorsi tal-ilma huma abbundanti jekk titqies id-disponibbiltà tal-ilma għal kull abitant, għalkemm perjodi ta' skarsezza jseħħu f'ċerti żminijiet tas-sena, u f'ċerti postijiet. Minħabba l-pożizzjoni ġeografika tagħha, il-Gwatemala tinsab fi tranżitu ta' irjieħ umdi li joriġinaw fil-Baħar Karibew u fl-Oċean Paċifiku; u minħabba l-prossimità tagħha għal sorsi ta 'umdità, il-preċipitazzjoni fil-pajjiż hija abbundanti fuq l-għoljiet tal-muntanji esposti għat-transitu ta' tali irjieħ. Għal din ir-raġuni, il-pajjiż għandu, globalment, ammont sinifikanti ta 'ilma li jaqbeż il-ħtiġijiet tiegħu: id-disponibbiltà annwali hija kkalkulata għal 97,120 hm³, li hija ekwivalenti, għall-popolazzjoni tal-2009 ta' 13.2 miljun ruħ, għal medja ta 'aktar ta' 20 m³. /jum u abitant.

Klima[immodifika | immodifika s-sors]

Mappa tal-Gwatemala skond il-klassifikazzjoni tal-klima Köppen. Fil-grupp blu, Tropikali u huwa suddiviż fi: blu qawwi, Klima Tropikali Ekwatorjali; blu medju, Monsoon Climate; blu ċar, Klima Savannah Tropikali. Fl-oranġjo, Klima Saħħan Semiarida. Mill-grupp ta 'kulur aħdar, Temperat u huwa suddiviż fi: aħdar ċar, Klima Subtropikali Subumda; bl-aħdar, Muntanji Subumdi Temperati; fl-aħdar tal-lumi, Umidu Subtropikali; fl-aħdar fluworexxenti, Oċeaniku Temperat. Fil-griż, klima Tundra (din tal-aħħar hija preżenti biss f'vulkani u muntanji li l-elevazzjonijiet tagħhom jaqbżu 3,700 metru 'l fuq mil-livell tal-baħar).
Veduta mill-ajru ta' Santa Cruz Barillas, l-iktar post imxarrab fil-Gwatemala

Iż-żoni jvarjaw fil-klima, l-elevazzjoni u l-pajsaġġ tagħhom u għalhekk hemm kuntrasti importanti bejn iż-żoni baxxi bi klima tropikali, sħuna u umda u r-reġjuni għoljin b’qċaċet u widien.21​

Il-klima hija sħuna u umda fiż-żoni baxxi, li jinkludu l-kosta tal-Paċifiku fin-nofsinhar u ż-żoni baxxi u ċatti ta' Petén, Alta Verapaz u Izabal fit-tramuntana, bi strixxa żgħira u dejqa fil-Golf tal-Honduras (għalkemm fil- Petén jista' jkun sħun u niexef għal parti mis-sena),21 filwaqt li fl-artijiet għolja ta' ġewwa l-klima hija muntanjuża kiesħa fiż-żona ta' Cuchumatanes u niexfa fiż-żoni l-aktar tal-Lvant. Huwa magħruf b'mod kolokwali bħala "il-pajjiż tar-Rebbiegħa Eterna", għalkemm kultant jirċievi d-dħul ta' mases ta' arja kiesħa mill-Istati Uniti u t-temperatura tista 'tinżel għal 10 °C fil-Belt tal-Gwatemala, u għal 13-15 °C fil-pjanuri.

Fi kważi l-Gwatemala kollha hemm staġun niexef mill-aħħar ta’ Novembru sa nofs April, meta r-riħ jonfoħ mill-grigal, u staġun tax-xita, meta x-xemx titla’ ‘l fuq mill-vertikali lejn it-tramuntana u r-riħ predominanti jkun mill-Grigal. lbiċ. Madankollu, hemm żona fejn ix-xita matul is-sena kollha, fit-tramuntana tal-muntanji u ħdejn il-Golf tal-Ħonduras, fiż-żona ta' Puerto Barrios u Livingston; Hemmhekk, l-irjieħ jaslu sal-kosta wara li jkunu ġew mgħobbija bl-umdità mill-baħar u jogħlew meta jiltaqgħu mal-ewwel għoljiet tal-muntanji; Għalkemm ix-xita inqas minn Frar sa April, dejjem taqbeż il-100 mm fix-xahar, u għalhekk il-klima titqies bħala ekwatorjali. F’Puerto Barrios jaqgħu madwar 2,745 mm fis-sena, madwar 100 mm minn Frar sa April, b’6 sa 9 ijiem ta’ xita, u aktar minn 400 mm f’Lulju, bi 22 jum ta’ xita. Minn Awwissu sa Settembru, jaqbeż it-300 mm. It-temperaturi jvarjaw minn minimu ta’ 21 °C sa massimu ta’ 28 °C f’Jannar, li jvarjaw minn 25 sa 33 °C kuljum fix-xhur tas-sajf.22​

Fuq il-kosta tal-Paċifiku, fin-Nofsinhar tal-pajjiż, ix-xita hija maqsuma ħafna bejn staġun niexef, fix-xitwa, b'inqas minn 20 mm bejn Diċembru u Frar, u staġun imxarrab ħafna, fis-sajf. F'Mazatenango, 370 m u 50 km mill-kosta tal-Paċifiku, jaqgħu 2,535 mm, b'aktar minn 400 mm f'Ġunju, Settembru u Ottubru, u inqas minn 10 mm f'Jannar u Frar. Fuq l-istess kosta, fi Puerto San José, jaqgħu 1,375 mm kull sena, ikkonċentrati bejn Mejju u Ottubru, b’temperaturi bejn 20-24 °C minimu u 32 °C massimu s-sena kollha.23​

Fid-dipartiment ta' Petén, ġewwa ħafna, ġungla u ċatt, it-temperaturi jonqsu xi ftit fix-xitwa minn 17-27 °C minimu u massimu f'Jannar, u minn 22-32 °C fis-sajf. F'Flores, 50 km minn Tikal, 1715 mm jaqgħu kull sena, b'aktar minn 200 mm bejn Ġunju u Ottubru, u inqas minn 100 mm bejn Diċembru u April, xahar li fih jaqgħu biss 40 mm.

Fil-Belt tal-Gwatemala, f'altitudnita' 1500 m, f'artijiet moderati, it-temperaturi jvarjaw bejn 12-24 °C f'Jannar u 16-25 °C fis-sajf, b'massimu ta' 15-28 °C f'April, qabel ix-xita. 1,245 mm jaqgħu kull sena, ikkonċentrati bejn Mejju u Ottubru, b'inqas minn 10 mm bejn Diċembru u Frar, 20 mm f'Novembru u 30 mm f'April.

F'Quetzaltenango, f'artijiet kesħin, f'altitudni 2300 m, il-klima hija notevolment aktar kiesħa, 2-22 °C f'Jannar, 4-26 °C f'April u 9-23 °C f'Mejju, l-aktar xahar kiesaħ. Waqgħa ta' 805 mm, b'aktar minn 100 mm bejn Mejju u Ottubru, massimu ta' 150 mm f’Ġunju u minimu ta' 2 mm f'Jannar.

Fiż-żona ta' Cuchumatanes, fiċ-ċentru tal-punent tal-pajjiż, fit-tramuntana tas-Sierra Madre ta' Chiapas, altitudni ta' 2,500 m u f'xi każijiet 3,000 m jinqabżu faċilment, u l-aktar postijiet tax-xita fil-pajjiż jinsabu wkoll hawn. F'Santa Cruz Barillas, fil-grigal tad-dipartiment ta' Huehuetenango, fit-tramuntana tal-Cuchumatanes, belt orjentata lejn l-irjieħ tal-Atlantiku, li jaħbtu mal-muntanji wara li jaqsmu l-pjanura Petén, bejn 3600 u 4700 mm ta' preċipitazzjoni annwali taqa' skont l-altitudni. , peress li l-orografija hija importanti ħafna. F'altitudni ta' 1400 m, fejn tinsab il-belt ta' Barillas, jaqgħu 4774 mm, bejn 130 mm f'Marzu, l-iktar xahar niexef, u 860 mm f'Lulju, b'temperaturi annwali regolari ħafna bejn 12-25 °C. Fl-istess muniċipalità, f'283 m, 3,617 mm jaqgħu kull sena, bejn 68 mm f'Marzu u 577 mm f'Lulju, b'temperaturi bejn 18−27 °C. Fl-istess medda muntanjuża, f'Todos Santos Cuchumatán, f'altitudni ta' 2256 m, diġà qrib il-limitu tan-Nofsinhar tal-firxa tal-muntanji, jaqgħu 1400 mm, b'mod ċar staġjonali, bejn 25 mm fi Frar u 265 mm f’Ġunju. Il-maltempati jibdew fl-aħħar ta' April u l-istaġun tax-xita jintemm f’Novembru b’perjodi itwal u ħfief ta' xita.

Iktar lejn il-lvant, Cobán, f'1300 m, f'Alta Verapaz, huwa reputazzjoni li huwa wieħed mill-aktar postijiet umdi, bix-xita ta' kuljum minħabba l-eżenzjoni li tiffaċċja wkoll l-irjieħ tal-Atlantiku, iżda 2273 mm biss jaqgħu, bejn 86 mm fi Frar u 300. mm f'Ġunju. Viċin ħafna, fuq in-naħa l-oħra tas-Sierra de las Minas, riserva importanti tal-bijosfera,25​ bl-akbar foresta tas-sħab fl-Amerika Ċentrali, li l-inklinazzjoni tat-tramuntana tagħha fil-wied tax-Xmara Polochic hija umda, b'żoni ta' aktar minn 4000 mm, u li l-parti tan-nofsinhar tiegħu, fil-wied tax-Xmara Motagua, hija niexfa ħafna, b'żoni ta' inqas minn 500 mm, hemm id-dipartiment ta' Zacapa, li fil-kapitali tiegħu, Zacapa, jaqa' biss 677 mm.26 Fil-wied tax-xmara Motagua, b'Klima ta' steppa tad-deżert, mingħajr xita biss f'Novembru u April, hemm ekoreġjun imsejjaħ Scrub tax-xewk tal-wied ta' Motagua, b'kakti, akaċja u Scrub tax-xewk f'żona ta' 2330 km². Fuq 3000 m, il-ġlata sseħħ fix-xitwa u 'l fuq minn 3500 m tista' tiffriża s-sena kollha. L-uragani tal-Atlantiku jistgħu jseħħu minn Ġunju sa Novembru, preferibbilment minn Awwissu sa Ottubru, iżda wkoll mill-Paċifiku, li jaffettwaw biss il-kosta, għalkemm il-Ħonduras hija aktar affettwata b'mod ġenerali.

Riżorsi[immodifika | immodifika s-sors]

  • Riżorsi naturali: żejt, nikil, boskijiet rari, sajd, chicle, enerġija idrawlika.
  • Użu tal-art:
    • Art tal-għelejjel: 12%.
    • Uċuħ tar-raba permanenti: 5%.
    • Mergħat permanenti: 24%.
    • Foresti: 54%.
    • Oħrajn: 5% (est. 1993).
  • Art imsaqqija: 1250 km² (est. 1993).

Qsim tal-fruntieri[immodifika | immodifika s-sors]

Biex taqsam il-fruntieri, il-punti ewlenin tal-qsim tal-fruntieri, kollha miftuħa 24 siegħa kuljum u fejn m'għandekx għalfejn tħallas xejn, huma:

  • Qsim tal-fruntiera ma' El Salvador:
    • La Hachadura Pass (fil-Gwatemala: Pedro de Alvarado (Litoral del Pacífico), dipartiment ta' Jutiapa, awtostrada CA2, 126 km mill-belt kapitali tal-Gwatemala);

Las Chinamas Pass (fil-Gwatemala: Valle Nuevo, Dipartiment ta 'Jutiapa, awtostrada CA 8W, dipartiment ta' Jutiapa);

    • Pass San Cristóbal (fil-Gwatemala: Aldea San Cristóbal de la Frontera, muniċipalità ta 'Atescatempa, dipartiment ta' Jutiapa, awtostrada Inter-Amerikana numru CA-1, 175 km mill-belt kapitali tal-Gwatemala);
    • Nueva Anguiatú Pass (fil-Gwatemala: dipartiment ta 'Chiquimula, awtostrada CA12);
  • Qsim tal-fruntiera mal-Ħonduras:
    • Pass El Florido (fil-Gwatemala: dipartiment ta' Chiquimula ħdejn ir-raħal Caserío El Florido, filwaqt li tieħu l-Highway CA11);
    • Agua Caliente Pass (fil-Gwatemala: fid-dipartiment ta 'Chiquimula, fuq l-awtostrada CA10);

Pass ta' Entre Ríos (fil-Gwatemala tieħu l-awtostrada CA-13, Entre Ríos, fid-dipartiment ta' Izabal).

Ekoloġija[immodifika | immodifika s-sors]

Il-lokazzjoni tal-Gwatemala bejn il-Baħar Karibew u l-Oċean Paċifiku tpoġġiha fil-firxa ta 'uragani, inklużi l-Uragani Mitch fl-1998 u l-Uragan Stan f'Ottubru 2005, li qatlu aktar minn 1,500 ruħ. It-tnejn ikkawżaw ħsarat kbar, l-aktar fil-forma ta’ għargħar. L-aħħar terremot kbir kien it-terremot tas-7 ta’ Novembru, 2013 tal-4 ta’ Frar, 1976, li rriżulta fil-mewt ta’ aktar minn 23,000 ruħ.

Perikli Naturali: Vulkani numerużi fost il-muntanji, b'terremoti vjolenti okkażjonali; Il-kosta tal-Karibew hija soġġetta għal uragani u maltempati tropikali oħra. Ambjent Problema attwali: Deforestazzjoni, erożjoni tal-ħamrija, tniġġis tal-ilma; ħsara mill-Uragan Mitch. Offerti internazzjonali: Membru ta': Trattat ta' l-Antartiku, Bijodiversità, Tibdil fil-Klima, Protokoll ta' Kjoto dwar it-tibdil fil-klima, Deżertifikazzjoni, Speċi fil-Periklu, Modifika Ambjentali, Skart Perikoluż, Konvenzjoni tal-Baħar, Rimi Marittimu, CTBT, Protokoll ta' Montreal, MARPOL, Artijiet mistagħdra Iffirmat iżda mhux ratifikat: Protokoll għall-Ħarsien tal-Ambjent.

Żoni protetti[immodifika | immodifika s-sors]

Parks Nazzjonali tal-Gwatemala

Fil-Gwatemala, skont l-IUCN, fl-2018, kienu ġew stabbiliti 349 żona protetta li koprew madwar 22,039 km², 31% tat-territorju, u madwar 1,065 km² ta 'żoni tal-baħar, 0.9% tal-118,336 km² li jappartjenu lill-pajjiż. . Minn dawn iż-żoni, 20 huma parks nazzjonali, 4 huma monumenti kulturali, 5 huma żoni b'użu multiplu, 6 huma rifuġji naturali, 2 huma riżervi tal-foresti muniċipali, 1 huwa monument naturali, 2 huma riżervi ta' art mistagħdra protetti, 30 huma żoni protetti permanenti, 185 huma riżervi naturali privati, 1 huwa park rikreattiv muniċipali, 1 huwa żona rikreattiva reġjonali u park naturali reġjonali, 1 hija riserva tal-foresti, 6 huma bijotopi protetti, 1 hija riserva bijoloġika u 69 huma parks muniċipali reġjonali. Barra minn hekk, hemm 3 riżervi tal-bijosfera tal-UNESCO (Maya, Sierra de las Minas u Trifinio Fraternidad), sit 1 ta’ wirt dinji (park nazzjonali ta’ Tikal) u 7 artijiet mistagħdra ta’ importanza internazzjonali li ġew inklużi fil-Lista Ramsar.27 ​28​ (Iżda skont l-Inventarju Nazzjonali tal-Arti Medja, hemm 252 sit tal-artijiet mistagħdra, inklużi lagi, laguni, xmajjar, swamps, eċċ.).

CONAP, il-Kunsill Nazzjonali taż-Żoni Protetti, huwa l-istituzzjoni inkarigata mill-ġestjoni taż-żoni protetti tal-pajjiż mill-1989.29 Il-Liġi taż-Żoni Protetti, LAP, tagħtiha ġurisdizzjoni fuq is-Sistema ta’ Żoni Protetti tal-Gwatemala, SIGAP, magħmula mis-sett ta’ żoni. żoni protetti u l-entitajiet li jamministrawhom.29​ Fuq il-paġna tal-link tista’ ssib lista taż-żoni protetti tal-pajjiż, li fl-2019 inkludew 339 żona protetta f’6 kategoriji: parks nazzjonali; riżervi bijoloġiċi; bijotopi protetti; monumenti kulturali u naturali; refuġji tal-annimali selvaġġi, riżervi tal-ilma u tal-foresti jew użi multipli; riżervi tal-foresti u parks rikreattivi muniċipali u reġjonali; riservi naturali privati, u riservi tal-bijosfera.

L-ewwel park nazzjonali stabbilit fil-pajjiż kien fl-1955, il-Park Nazzjonali ta' Tikal, fil-belt antika Mayan ta' Tikal, imdawra bil-ġungla (kien ukoll l-ewwel sit imħallat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO fid-dinja); L-akbar park huwa Laguna del Tigre, b'289,912 ettaru, u l-iżgħar huwa Cuevas del Silvino, 8 ettaru.

F'ċerti żoni tat-Tramuntana tal-Gwatemala, il-pjantaġġuni Afrikani tal-palm taż-żejt qed jiġu implimentati bħala wiċċ tar-raba' industrijali għad-detriment ta' speċi protetti bħal rosul jew cocobolo. Il-pjantaġġuni jestendu minn Sayaxché, f’Petén, u bejn Raxruhá u Chisec, f’Alta Verapaz.

Bijodiversità[immodifika | immodifika s-sors]

L-għolja fuq ix-xellug hija El Tigre u dik fuq il-lemin hija La Danta. Sit ta' El Mirador Maya; Il-Gwatemala hija meqjusa bħala l-ħames hotspot għall-bijodiversità fid-dinja.

Minkejja li huwa pajjiż żgħir fid-daqs, il-Gwatemala hija eċċezzjonali f’termini ta’ diversità bijoloġika meta mqabbla ma’ pajjiżi u reġjuni oħra: skont Parkswatch u l-IUCN, hija meqjusa bħala l-ħames hotspot għall-bijodiversità fid-dinja.32​33​ B’seba’ bijomi, Il-Gwatemala hija kklassifikata fl-ewwel post fl-Amerika Ċentrali f'termini ta 'diversità ekoreġjonali (14-il ekoreġjun) u t-tieni fin-numru totali ta' speċi deskritti, ssuperat biss mill-Kosta Rika. F'termini ta 'speċi endemiċi, il-Gwatemala tokkupa l-ewwel post fir-rigward tal-Amerika Ċentrali peress li aktar minn 13% tal-ispeċi ta' mammiferi, rettili, anfibji, għasafar u pjanti huma endemiċi. Din il-karatteristika hija partikolarment notevoli għall-flora, peress li aktar minn 15% tal-ispeċi li jeżistu fil-pajjiż huma kkunsidrati endemiċi.

Il-pajjiż għandu 14-il reġjun ekoloġiku li jvarjaw mill-foresta tal-mangrovja (4 speċi), kemm fuq il-kosta, foresti niexfa u arbuxelli fl-artijiet għolja tal-Lvant, foresti tropikali subtropikali u tropikali, artijiet mistagħdra, foresti sħab fir-reġjun ta' Verapaz, foresti mħallta u foresti tal-arżnu f' l-għoljiet.

Aktar minn terz tat-territorju tal-Gwatemala (36.3% jew madwar 39,380 km²) huwa kopert minn foresti. Madwar nofs il-foresti (49.7% jew madwar 19,570 km²) huma kklassifikati bħala foresta primarja, li hija meqjusa bħala l-aktar tip ta' foresti bijodiversità. Il-Gwatemala għandha l-akbar numru ta' speċi ta' siġar fir-reġjun, peress li t-territorju jinkludi 17-il koniferi (arżnu, ċipressi, inkluż l-endemiku Abies guatemalensis), l-akbar numru fi kwalunkwe reġjun tropikali fid-dinja.

Il-Gwatemala hija dar għal aktar minn 9,000 speċi ta 'pjanti u annimali vertebrati. Il-Gwatemala għandha madwar 1,246 speċi magħrufa ta’ anfibji, għasafar, mammiferi u rettili, skont ċifri miċ-Ċentru ta’ Monitoraġġ tal-Konservazzjoni Dinjija. Minn dawn, 6.7% huma endemiċi, jiġifieri ma jeżistu fl-ebda pajjiż ieħor, u 8.1% huma speċi mhedda. Għandha 192 speċi ta' mammiferi indiġeni, 486 speċi ta' għasafar (370 speċi jirriproduċu fil-pajjiż u l-preżenza addizzjonali ta '116 speċi aktar, kważi 20% tal-avifauna ta' speċi migratorji). Skont Villar, l-speċi ta' anfibji indiġeni huma miġbura f'disa' familji u 27 ġeneru, l-akbar waħda hija l-familja anuran (rospi u żrinġijiet) bi 83 speċi. Il-pajjiż għandu l-ogħla diversità ta’ salamandri bla pulmun (il-familja Plethodonitiadae) fid-dinja, b’41 speċi, li minnhom 19 huma endemiċi. Hija wkoll dar għal mill-inqas 8,681 speċi ta' pjanti vaskulari, li minnhom 13.5% huma endemiċi.

Il-kontinent Amerikan kien meqjus bħala l-post ta' oriġini ta' serje ta' pjanti kkultivati ​​importanti, ħafna minnhom li joriġinaw mir-reġjun maqsum bejn il-Messiku u l-Gwatemala. Il-pajjiż huwa meqjus bħala wieħed miċ-ċentri ta' oriġini minn Nikolai I. Vavilov, li, permezz tal-analiżi tal-oriġini u s-sors tal-varjazzjoni ġenetika ta' pjanti kkultivati, qies lill-Gwatemala bħala wieħed mill-aktar ċentri sinjuri ta 'diversità ġenetika fid-dinja.

Id-diversità kulturali (esklussivament umana) trid titqies ukoll bħala parti mill-bijodiversità. Bħal diversità ġenetika jew speċi, xi attributi ta' kulturi. Id-diversità kulturali hija manifestata mill-pluralità tal-lingwa, it-twemmin reliġjuż, il-prattiki tal-ġestjoni tal-art, l-arti, il-mużika, l-istruttura soċjali, l-għażla tal-uċuħ tar-raba’ u d-dieta. Dawn il-gruppi indiġeni għandhom għarfien importanti dwar l-użi u l-proprjetajiet tal-ispeċi; diversità ta' riżorsi ġenetiċi u tekniki ta' ġestjoni.

U b'25 grupp soċjolingwistiku, il-bijodiversità tal-Gwatemala tmur lil hinn mill-flora u l-fawna; Il-pajsaġġi tiegħu u l-għeruq u t-tradizzjonijiet kulturali tiegħu huma attrazzjoni kbira għat-turiżmu.

ġeoloġija[immodifika | immodifika s-sors]

Motagua Ħtija fuq il-Gwatemala
Il-Gwatemala tinsab fin-nofs tal-pjanċa tal-Amerika ta' Fuq, il-pjanċa tal-Cocos u l-pjanċa tal-Karibew.
Vulkan Agua jidher mill-Belt tal-Gwatemala

Il-Gwatemala tinsab fuq porzjon ġeoloġikament attiv ħafna tal-art, l-attività vulkanika attwali tagħha hija prova ta' dan. Dak li llum hija l-Amerika t'Isfel ingħaqdet mal-Afrika madwar 160 miljun sena ilu. Fl-aħħar tal-perjodu Ġurassiku, madwar 130 miljun sena ilu, intwera ċ-ċaqliq ta' parti mill-kontinent l-antik lejn il-Lvant, biex b'hekk bdiet il-firda ta' dik li llum hija l-Amerika t’Isfel. Bl-istess mod, ħarġu gżejjer żgħar, l-hekk imsejħa proto-Antilles, li maż-żmien marru lejn il-Grigal, u jiffurmaw l-Antilles. 100 miljun sena ilu, l-Afrika kienet kompletament separata mill-Amerika t'Isfel.

Fl-aħħar tal-perjodu Kretaċeju, madwar 80 miljun sena ilu, bdew jitfaċċaw xi żoni tal-art tat-Tramuntana tal-Amerika Ċentrali, bażikament minħabba l-attività vulkanika u l-ħabta tal-pjanċi tettoniċi, li jikkostitwixxu l-qalba tal-Amerika Ċentrali, li tinkludi l-għoljiet ta 'Chiapas , il-parti ċentrali u muntanjuża tan-Nofsinhar tal-Gwatemala, il-Ħonduras, El Salvador u t-Tramuntana tan-Nikaragwa. Skont Dengo (1969), l-eżenzjoni tal-Amerika Ċentrali tat-Tramuntana żdied minħabba emanazzjonijiet ta 'materjal vulkaniku minn xquq bejn il-pjanċi tectonic. Bil-mod, f'termini ta' miljuni ta' snin, ħarġet l-Amerika Ċentrali. Madwar 60 miljun sena ilu l-Amerika ta' Fuq, inkluż it-Tramuntana ta' l-Amerika Ċentrali, kienet separata mill-Amerika t'Isfel minn żona tal-baħar, li ġie msejjaħ minn xi ġeoloġi l-Kanal ta 'l-Amerika Ċentrali.

F'termini ta 'struttura ġeoloġika u storja, it-Tramuntana ta' l-Amerika Ċentrali hija parti mis-sottokontinent ta 'l-Amerika ta' Fuq. Aktar tard, l-ark li jifforma n-Nofsinhar tan-Nikaragwa u l-Kosta Rika ħareġ, ukoll minħabba attività vulkanika. In-Nofsinhar attwali tal-Amerika Ċentrali (in-Nofsinhar tan-Nikaragwa, il-Kosta Rika u l-Panama) oriġina minn promontorju sottomarin li fih ġew iffurmati sensiela ta’ gżejjer vulkaniċi simili ħafna għall-gżejjer iżgħar, bħala konsegwenza tal-ispinta tal-qoxra tal-Karibew lejn il-Paċifiku. . L-arċipelagu tal-Amerika Ċentrali kompla joħroġ biex jifforma l-bqija tal-Amerika Ċentrali, li seħħ kompletament madwar 2 miljun sena ilu, meta l-Amerika Ċentrali u t'Isfel finalment ingħaqdu flimkien meta żona żgħira li kienet mgħaddsa "ħarġet", u llum hija l-Panama. Id-dehra tal-arċipelagu Mesoamerikan u mbagħad il-formazzjoni tal-massa tal-Amerika Ċentrali ppermettew il-migrazzjoni ta 'pjanti u annimali mit-tramuntana għan-nofsinhar u min-nofsinhar għat-tramuntana. Dan jispjega għaliex l-Amerika Ċentrali għandha flora u fawna differenti ħafna, li ġejja kemm min-Nofsinhar kif ukoll mit-Tramuntana.

B'mod ġenerali, l-eżenzjoni ta 'l-Amerika Ċentrali żdiedet matul il-kors ta' bosta miljuni ta 'snin minħabba emanazzjonijiet ta' materjal vulkaniku mill-fissuri bejn il-pjanċi tectonic. Dan jispjega l-oriġini vulkanika tal-biċċa l-kbira tal-ħamrija tal-pjattaforma ċentrali tal-Amerika Ċentrali u l-Gwatemala, u l-iżvilupp ftit tal-ħamrija tal-partijiet ċatti tal-Atlantiku tal-Punent, bħar-reġjuni ta 'Petén, Belize u Yucatán; Jiġifieri, il-ħamrija tal-pjattaforma ċentrali ġiet iffurmata għal diversi għexieren ta 'miljuni ta' snin, li fihom aġixxew il-flora u l-ħin. Il-ħamrija tad-dipartiment ta’ Petén, ħafna minnhom karst, għandha biss ftit miljuni ta’ snin ta’ żvilupp u dan jispjega għaliex huma baxxi; Il-blat tal-parti tan-Nofsinhar tal-Petén huma fil-biċċa l-kbira tal-franka tal-baħar mill-Miocene, madwar 10 miljun sena ilu.

Il-biċċa l-kbira tal-Karibew u l-Amerika Ċentrali tistrieħ fuq il-pjanċa tal-Karibew, li tinsab bejn il-pjanċi tettoniċi tal-Amerika ta 'Fuq, l-Amerika t'Isfel u l-Cocos. It-territorju tal-Gwatemala jinsab fuq tlieta minn dawn il-pjanċi jew partijiet minnhom:

  • il-blokk Mayan fit-tarf tan-Nofsinhar tal-pjanċa tal-Amerika ta 'Fuq, pjanċa kontinentali;
  • il-blokka Chortís tat-tarf tat-tramuntana mxerred tal-pjanċa tal-Karibew, kontinentali wkoll; u l-parti tat-Tramuntana tal-pjanċa Cocos, pjanċa oċeanika.
  • Il-pjanċa Cocos taħbat mal-pjanċa tal-Amerika ta 'Fuq, tiċċaqlaq taħtha, fenomenu msejjaħ subduzzjoni, li tifforma t-trinka Mesoamerikana profonda li tat lok għall-katina ta' vulkani fuq il-kosta tal-punent tal-Paċifiku.

Min-naħa tagħha, il-pjanċa tal-Karibew, li tokkupa l-biċċa l-kbira tal-pajjiż u hija relattivament statika, taħbat fit-tramuntana mal-pjanċa tal-Amerika ta' Fuq, iżda f'dan il-każ il-fenomenu huwa frizzjoni, li tagħti lok għal difett transkurrent jew deforming35​ — li ​​għandu ikkawża żewġ ħsarat importanti: il-ħsara Chixoy-Polochic, orjentata lejn l-E-W, li tiċċaqlaq madwar 2 ċm fis-sena, assoċjata magħha hemm jingħalaq ħafna miksur u ħsarat sekondarji;36​ u l-ħsara ta' Motagua, fil-Lvant ta' hawn fuq, li isegwi l-kors tax-Xmara Motagua mill-Baħar Karibew sa Chichicastenango—li jaqsam il-Gwatemala, li jifforma kuritur mill-punent għal-lvant għat-tramuntana tal-katina vulkanika, li jifforma ktajjen tal-muntanji fiż-żona tas-Sierra de las Minas. Il-bażi tal-qalba tal-Amerika Ċentrali hija metamorfika u igneous, probabbilment mill-era Precambrian, li tifforma s-sottostrat tal-muntanji tan-Nofsinhar tal-Messiku u ċ-ċentru tal-Gwatemala. Fit-tramuntana hija mgħottija b'blat karbonat u detritali mill-Paleozoic ta' Fuq. Fin-nofsinhar, huwa mgħotti minn blat sedimentarju mill-Mesozoic u blat detritali mit-Triassic, Jurassic u Kretaceous. Lejn il-kosta jidhru l-flussi bażaltiċi tal-katina vulkanika. F'postijiet bħal Todos Santos Cuchumatán, il-kuntrast ħaj bejn il-blat karbonat fil-lvant u l-blat vulkaniku fil-punent jista 'jidher fuq iż-żewġ naħat tal-wied.

Il-Gwatemala hija maqsuma f'erba 'reġjuni ġeomorfoloġiċi: il-pjanura kostali tal-Paċifiku jew żona ta' subduzzjoni, il-katina vulkanika parallela, is-sistema muntanjuża tal-Gwatemala ċentrali jew iż-żona tal-ħsara Motagua-Polochic u l-baċin sedimentarju Petén, fit-tramuntana tal-pajjiż.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ "Ilustraciones de Cada una de las 11 Denominaciones. Anverso y Reverso". Arkivjat minn l-oriġinal fl-2018-08-14. Miġbur 2013-04-02.
  2. ^ Aguirre, Lily (1949). The land of eternal spring: Guatemala, my beautiful country (bl-Ingliż). Patio Press. p. 253.
  3. ^ a b ċ d "Gwatemala" (bl-Ingliż). Fond Monetarju Internazzjonali. Miġbur 2012-04-18.
  4. ^ "Human Development Report 2011" (PDF) (bl-Ingliż). Ġnus Magħquda. 2011. Miġbur 2011-12-22.
  5. ^ "iodiversity Hotspots-Mesoamerica-Overview" (bl-Ingliż). Conservation International. Miġbur 2007-02-01.