Ara s-sors ta' Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani

{{Infobox kompetizzjoni sportiva
| isem              = Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani
| staġun_attwali    = Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2013
| stampa            = 
| pixels            = 
| sport             = [[Futbol]]
| fundazzjoni       = 1957
| timijiet          = 16
| reġjun            = [[Afrika]] ([[Konfederazzjoni tal-Futbol Afrikan|CAF]])
| ċampjin           = {{fb|NGR}} (3 titli)
| l-aktar_rebħiet   = {{fb|EGY}} (7 titli)
| sit_elettroniku   = 
}}
It-'''Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani''' hi l-kompetizzjoni prinċipali għat-[[Lista tat-timijiet nazzjonali tal-futbol tal-irġiel|timijiet nazzjonali]] tal-[[futbol]] tal-[[Afrika]]. Din hi sanzjonata mill-[[Konfederazzjoni Afrikana tal-Futbol]] (CAF), u saret għall-ewwel darb afl-1957. Mill-1968, din il-kompetizzjoni ilha ssir darba kull sentejn. Ir-rebbieħa fi żmien it-[[Tazza tal-Konfederazzjonijiet|Tazza tal-Konfederazzjonijiet tal-FIFA]] jikkwalifikaw għal din il-kompetizzjoni.

== Trofew ==

Matul l-istorja tal-kompetizzjonijiet, tliet trofej differenti ġew mogħtija lir-rebbieħa. It-trofew oriġinali, magħmul mill-fidda, kien l-"Abdelaziz Abdallah Salem Trophy", ġiet imsemmiha wara l-ewwel president tal-CAF, l-Eġizzjan Abdelaziz Abdallah Salem. Fl-1978, bħala l-ewwel tim li rebaħ tliet edizzjonijiet tat-Tazza tan-Nazzjonijiet, il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Gana|Gana]] kisbet id-dritt li żżomm dan it-trofew.

Bejn l-1980 u s-sena 2000, beda jingħata t-tieni trofew bl-isem ta' "Trophy of African Unity" jew "African Unity Cup". Dan ġie mogħti mill-Kunsill Suprem tal-Isport fl-Afrika lill-CAF qabel l-edizzjoni tal-1980 u dan kien jikkonsisti minn biċċa ċilindrika biċ-[[Simboli Olimpiċi#Emblemi Olimpiċi|ċrieki Olimpiki]] fuq inċiżjoni tal-mappa tal-kontinent. Din kienet iżżomm fuq bażi kwadra u kellha widnejn fuq stil trijangulari. Il-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Kamerun|Kamerun]] kisbu dan it-trofew b'mod definittiv wara r-rebħ tat-tielet titlu tagħhom f'din il-kompetizzjoni fl-2000.

Fl-2001, ġie mħabbar it-tieni trofew li kien jikkonsisti minn tazza indurata bid-deheb, iddisinjata u magħmula ġewwa l-Italja. Il-Kamerun, li kienu rebbieħa tal-aħħar trofew, refgħu dan it-trofew il-ġdid wara r-rebħa finali fl-edizzjoni tal-2002. L-[[Tim nazzjonali tal-futbol tal-Eġittu|Eġittu]] rebħu dan it-trofew b'mod permanenti wara li saru tliet darbiet ċampjins tal-Afrika fl-2010, rebħa li kienet it-tielet waħda konsekuttiva.

== Riżultati ==

{| class="wikitable" style="font-size:90%; text-align: center;"
|-
!rowspan="2" width="5%"|Sena
!rowspan="2" width="15%"|Pajjiż ospitu
!colspan="3"|Finali
!rowspan="2" colspan="3"|It-tielet post
|-
!width="15%"|Rebbieħ
!width="10%"|Riżultat
!width="15%"|It-tieni post
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1957|1957]]
|{{Bandiera|Sudan|1956}}
|'''{{fb-kbira|Eġittu|1922}}'''
|
'''4 – 0'''
|{{fb-kbira|Etjopja|1897}}
|colspan=3|{{fb-kbira|Sudan|1956}}<ref>Fl-1957, it-tim nazzjonali tal-Afrika t'Isfel ġie skwalifikat mill-kompetizzjoni minħabba l-politika tal-[[apartheid]].</ref>
|- style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1959|1959]]
|{{Bandiera|Repubblika Għarbija Magħquda}}
||'''{{fb-kbira|Eġittu}}'''
|'''n/a'''<ref>Fl-1959, it-tliet timijiet lagħbu kollha kontra xulxin. Fl-aħħar logħba, ir-rebħa tal-Eġittu fuq is-Sudan bl-iskor ta' 2–1 eleġġa lit-tim Eġizzjan bħala rebbieħ tat-turnew.</ref>
|{{fb-kbira|Sudan|1956}}
|colspan=3|{{fb-kbira|Etjopja|1897}}
|-
!rowspan="2" width="5%"|Sena
!rowspan="2" width="15%"|Pajjiż ospitu
!colspan="3"|Finali
!colspan="3"|Finali għat-tielet post
|-
!width="15%"|Rebbieħ
!width="10%"|Riżultat
!width="15%"|It-tieni post
!width="15%"|It-tielet post
!width="10%"|Riżultat
!width="15%"|Ir-raba' post
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1962|1962]]
|{{Bandiera|Etjopja|1897}}
|'''{{fb-kbira|Etjopja|1897}}'''
|'''4 – 2'''<br />[[Ħin barrani|ħb]]
|{{fb-kbira|Eġittu|1922}}
|{{fb-kbira|Tuneżija|old}}
|'''3 – 0'''
|{{fb-kbira|Uganda}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1963|1963]]
|{{Bandiera|Gana}}
|'''{{fb-kbira|Gana}}'''
|'''3 – 0'''
|{{fb-kbira|Sudan|1956}}
|{{fb-kbira|Eġittu}}
|'''3 – 0'''
|{{fb-kbira|Etjopja|1897}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1965|1965]]
|{{Bandiera|Tuneżija|old}}
|'''{{fb-kbira|Gana|1964}}'''
|'''3 – 2'''<br />[[Ħin barrani|ħb]]
|{{fb-kbira|Tuneżija|old}}
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Senegal}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1968|1968]]
|{{Bandiera|Etjopja|1897}}
|'''{{fb-kbira|RD tal-Kongo|1966}}'''
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Gana}}
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Etjopja|1897}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1970|1970]]''
|{{Bandiera|Sudan|1956}}
|'''{{fb-kbira|Sudan|1956}}'''
|'''3 – 2'''
|{{fb-kbira|Gana}}
|{{fb-kbira|Eġittu}}
|'''3 – 1'''
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1972|1972]]''
|{{Bandiera|Kamerun|1961}}
|'''{{fb-kbira|Kongo|1970}}'''
|'''3 – 2'''
|{{fb-kbira|Mali}}
|{{fb-kbira|Kamerun|1961}}
|'''5 – 2'''
|{{fb-kbira|Żajr}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1974|1974]]
|{{Bandiera|Eġittu|1972}}
|'''{{fb-kbira|Żajr}}'''
|'''2 – 2''' [[Ħin barrani|ħb]]<br /> '''2 – 0''' ''replay''
|{{fb-kbira|Żambja}}
|{{fb-kbira|Eġittu|1972}}
|'''4 – 0'''
|{{fb-kbira|Kongo|1970}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1976|1976]]
|{{Bandiera|Etjopja|1975}}
|'''{{fb-kbira|Marokk}}'''
|'''n/a'''<ref name="n4">Fl-1976, ma kien hemm l-ebda finali proprja; ir-rebbieħ ġie deċiż minn turnew magħmul minn erba' timijiet.</ref>
|{{fb-kbira|Gwinea}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''n/a'''<ref name="n4"/>
|{{fb-kbira|Eġittu|1972}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1978|1978]]
|{{Bandiera|Gana}}
|'''{{fb-kbira|Gana}}'''
|'''2 – 0'''
|{{fb-kbira|Uganda}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''2 – 0'''<ref>Fl-1978, fil-logħba għat-tielet post in-Niġerja ngħatat rebħa ta' 2–0 wara li t-Tuneżija abbandunaw il-grawnd wara 42 minuta logħba (bl-iskor parzjali ta' 1–1) bi protesta għall-irrefjar.</ref>
|{{fb-kbira|Tuneżija|old}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1980|1980]]''
|{{Bandiera|Niġerja}}
|'''{{fb-kbira|Niġerja}}'''
|'''3 – 0'''
|{{fb-kbira|Alġerija}}
|{{fb-kbira|Marokk}}
|'''2 – 0'''
|{{fb-kbira|Eġittu|1972}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1982|1982]]''
|{{Bandiera|Libja}}
|'''{{fb-kbira|Gana}}'''
|'''1 – 1''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(7 – 6)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Libja}}
|{{fb-kbira|Żambja}}
|'''2 – 0'''
|{{fb-kbira|Alġerija}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1984|1984]]
|{{flagicon|Kosta tal-Avorju}} [[Kosta tal-Avorju]]
|'''{{fb-kbira|Kamerun}}'''
|'''3 – 1'''
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|{{fb-kbira|Alġerija}}
|'''3 – 1'''
|{{fb-kbira|Eġittu|1972}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1986|1986]]''
|{{Bandiera|Eġittu}}
|'''{{fb-kbira|Eġittu}}'''
|'''0 – 0''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(5 – 4)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Kamerun}}
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|'''3 – 2'''
|{{fb-kbira|Marokk}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1988|1988]]
|{{Bandiera|Marokk}}
|'''{{fb-kbira|Kamerun}}'''
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|{{fb-kbira|Alġerija}}
|'''1 – 1''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(4 – 3)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Marokk}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1990|1990]]''
|{{Bandiera|Alġerija}}
|'''{{fb-kbira|Alġerija}}'''
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|{{fb-kbira|Żambja}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Senegal}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1992|1992]]''
|{{Bandiera|Senegal}}
|'''{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}'''
|'''0 – 0''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(11 – 10)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Gana}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''2 – 1'''
|{{fb-kbira|Kamerun}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1994|1994]]
|{{Bandiera|Tuneżija}}
|'''{{fb-kbira|Niġerja}}'''
|'''2 – 1'''
|{{fb-kbira|Żambja}}
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|'''3 – 1'''
|{{fb-kbira|Mali}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1996|1996]]
|{{Bandiera|Afrika t'Isfel}}
|'''{{fb-kbira|Afrika t'Isfel}}'''
|'''2 – 0'''
|{{fb-kbira|Tuneżija|old}}
|{{fb-kbira|Żambja}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Gana}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 1998|1998]]
|{{Bandiera|Burkina Faso}}
|'''{{fb-kbira|Eġittu}}'''
|'''2 – 0'''
|{{fb-kbira|Afrika t'Isfel}}
|{{fb-kbira|Repubblika Demokratika tal-Kongo|1997}}
|'''4 – 4'''<ref>Ma ntgħalabx il-ħin barrani.</ref><br />'''(4 – 1)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Burkina Faso}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2000|2000]]
|{{Bandiera|Gana}} u<br />{{Bandiera|Niġerja}}
|'''{{fb-kbira|Kamerun}}'''
|'''2 – 2''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(4 – 3)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|{{fb-kbira|Afrika t'Isfel}}
|'''2 – 2''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(4 – 3)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Tuneżija}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2002|2002]]
|{{Bandiera|Mali}}
|'''{{fb-kbira|Kamerun}}'''
|'''0 – 0''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(3 – 2)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Senegal}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Mali}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2004|2004]]
|{{Bandiera|Tuneżija}}
|'''{{fb-kbira|Tuneżija}}'''
|'''2 – 1'''
|{{fb-kbira|Marokk}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''2 – 1'''
|{{fb-kbira|Mali}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2006|2006]]
|{{Bandiera|Eġittu}}
|'''{{fb-kbira|Eġittu}}'''
|'''0 – 0''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(4 – 2)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Senegal}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2008|2008]]''
|{{Bandiera|Gana}}
|'''{{fb-kbira|Eġittu}}'''
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Kamerun}}
|{{fb-kbira|Gana}}
|'''4 – 2'''
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2010|2010]]''
|{{Bandiera|Angola}}
|'''{{fb-kbira|Eġittu}}'''
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Gana}}
|{{fb-kbira|Niġerja}}
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Alġerija}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2012|2012]]''
|{{Bandiera|Gabon}} u<br />{{Bandiera|Gwinea Ekwatorjali}}
|'''{{fb-kbira|Żambja}}'''
|'''0 - 0''' [[Ħin barrani|ħb]]<br />'''(8 – 7)''' [[Għoti tal-penalties|penalties]]
|{{fb-kbira|Kosta tal-Avorju}}
|{{fb-kbira|Mali}}
|'''2 - 0'''
|{{fb-kbira|Gana}}
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2013|2013]]''
|{{Bandiera|Afrika t'Isfel|Libja}}
|'''{{fb-kbira|Niġerja}}'''
|'''1 – 0'''
|{{fb-kbira|Burkina Faso}}
|{{fb-kbira|Mali}}
|'''3 - 1'''
|{{fb-kbira|Gana}}
|-style="background: #D0E6FF;"
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2015|2015]]''
|{{Bandiera|Marokk}}
|
|
|
|
|
|
|-
|[[Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2017|2017]]''
|{{Bandiera|Libja}}
|
|
|
|
|
|
|}

== Statistika ==

=== Rebbieħa ===
[[Stampa:Africa cup of Nations champions as of 2010.svg|thumb|275px|Mappa li turi n-numru ta' rebħiet ta' din il-kompetizzjoni għal kull pajjiż Afrikan]]

{| class="wikitable"
|-
!Rebħiet
!Tim
!Sena/Snin
|-
|align=center| 7 darbiet ||{{fb|EGY}} ||1957, 1959, 1986, 1998, 2006, 2008, 2010
|-
|align=center| 4 darbiet ||{{fb|GHA}} ||1963, 1965, 1978, 1982
|-
|align=center| 4 darbiet ||{{fb|CMR}}||1984, 1988, 2000, 2002
|-
|align=center| darbtejn ||{{fb|NGR}}||1980, 1994
|-
|align=center| darbtejn ||{{fb|COD}}||1968, 1974
|-
|align=center| darba ||{{fb|CIV}}||1992
|-
|align=center| darba ||{{fb|ALG}}||1990
|-
|align=center| darba ||{{fb|TUN}}||2004
|-
|align=center| darba ||{{fb|MAR}}||1976
|-
|align=center| darba ||{{fb|RSA}}||1996
|-
|align=center| darba ||{{fb|SUD}}||1970
|-
|align=center| darba ||{{fb|ETH}}||1962
|-
|align=center| darba ||{{fb|CGO}}||1972
|-
|}

=== Ospiti ===

{| class="wikitable"
|-
!Drabi
!Pajjiż
!Sena/Snin
|-
|align=center| 4 darbiet ||{{fb|EGY}}  ||1959, 1974, 1986, 2006
|-
|align=center| 4 darbiet ||{{fb|GHA}}  ||1963, 1978, 2000, 2008
|-
|align=center| 3 darbiet ||{{fb|ETH}} ||1962, 1968, 1976
|-
|align=center| 3 darbiet ||{{fb|TUN}} ||1965, 1994, 2004
|-
|align=center| 3 darbiet ||{{fb|NGA}} ||1980, 2000, 2013
|-
|align=center| darbtejn ||{{fb|SUD}} ||1957, 1970
|-
|align=center| darba ||{{fb|ALG}} ||1990
|-
|align=center| darba ||{{fb|BFA}} ||1998
|-
|align=center| darba ||{{fb|CMR}} ||1972
|-
|align=center| darba ||{{fb|LBY}} ||1982
|-
|align=center| darba ||{{fb|CIV}} ||1984
|-
|align=center| darba ||{{fb|MLI}} ||2002
|-
|align=center| darba ||{{fb|MAR}} ||1988
|-
|align=center| darba ||{{fb|SEN}} ||1992
|-
|align=center| darba ||{{fb|RSA}} ||1996
|-
|align=center| darba ||{{fb|ANG}} ||2010
|}

=== L-aqwa skorers ===

{| class="wikitable"
|-
!Gowls
!Skorers
|-
|18||{{flagicon|Kamerun}} [[Samuel Eto'o]]
|-
|14||{{flagicon|Kosta tal-Avorju}} [[Laurent Pokou]]
|-
|13||{{flagicon|Niġerja}} [[Rashidi Yekini]]
|-
|12||{{flagicon|Eġittu}} [[Hassan El-Shazly]]
|-
|11
|{{flagicon|Eġittu}} [[Hossam Hassan]], {{flagicon|Kamerun}} [[Patrick Mboma]]
|-
|10
|{{flagicon|Żambja}} [[Kalusha Bwalya]], {{flagicon|Żajr}} [[Mulamba Ndaye]], {{flagicon|Tuneżija}} [[Francileudo Santos]], {{flagicon|Kosta tal-Avorju}} [[Joel Tiéhi]],  {{flagicon|Etjopja}} [[Mengistu Worku]], {{flagicon|Eġittu}} [[Ahmed Hassan]]
|-
|9
|{{flagicon|Kosta tal-Avorju}} [[Abdoulaye Traoré]]
|-
|8
|{{flagicon|Gwinea}} [[Pascal Feindouno]], {{flagicon|Gana}} [[Wilberforce Kwadwo Mfum]], {{flagicon|Eġittu}} [[Ahmed Hassan]]
|-
|7
|{{flagicon|Kosta tal-Avorju}} [[Didier Drogba]], {{flagicon|Eġittu}} [[Taher Abouzaid]], {{flagicon|Eġittu}} [[Ali Abugreisha]], {{flagicon|Afrika t'Isfel}} [[Benni McCarthy]], {{flagicon|Kamerun}} [[Roger Milla]], {{flagicon|Niġerja}} [[Jay-Jay Okocha]],<br />{{flagicon|Mali}} [[Frédéric Kanouté]]
|-
|}

== Referenzi ==
{{Referenzi}}

== Ħoloq esterni ==

* [http://www.cafonline.com/ Confédération Africaine de Football]
* [http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/africa/3374029.stm Rekords storiċi fuq BBC Sport]
* [http://arogeraldes.blogspot.com/2011/10/2012-africa-cup-of-nations.html Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani 2012]

{{Futbol internazzjonali}}

[[Kategorija:Kompetizzjonijiet tal-futbol]]
[[Kategorija:Konfederazzjoni tal-Futbol Afrikan]]