Ortografija Litwana

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa

L-ortografija Litwana għandha alfabett Latin bi 32 ittra. Żewġ ittri jirrappreżentaw ħsejjes li mhumiex nattivi għal-Litwan. Barra minn hekk, l-ortografija Litwana għandha wkoll ħames digrafi.

Alfabett[immodifika | immodifika s-sors]

Illum il-ġurnata, l-alfabett Litwan huwa magħmul minn 32 ittra. Għandu ordni ta’ kollazzjoni mhux tas-soltu peress li l-ittra “Y” tiġi bejn l-I nosinė (“Į”) u l-“J”.

Alfabett Litwan
Ittri kbar (imsejħa wkoll majjuskoli jew kapitali )
A Ą B Ċ Č D E Ę Ė F G H I Į Y J K L M N O P R S Š T U Ų Ū V Z Ž
Ittri żgħar (imsejħa wkoll minuskoli)
a ą b c č d e ę ė f g h i į y j k l m n o p r s š t u ų ū v z ž
Ismijiet tal-ittri
a a nosinė čė e e nosinė ė ef ha i trumpoji i nosinė i ilgoji jot ka el em en o er es u trumpoji u nosinė u ilgoji žė

L-aċċenti akuti, gravi, u makron/tilde jistgħu jimmarkaw l-istress u t-tul tal-vokali. Madankollu, dawn ġeneralment ma jintużawx, għajr fid-dizzjunarji u fejn ikunu meħtieġa għal ċarezza. Barra minn hekk, l-ortografija Litwana tuża ħames digrafi (Ch Dz Dž Ie Uo); dawn jiffunzjonaw bħala sekwenzi ta’ żewġ ittri għal skopijiet ta’ kollazzjoni. Id-digrafu “Ch” jirrappreżenta frikattiv velari mhux imlissna, filwaqt li d-digrafi l-oħrajn huma kompożizzjonijiet sempliċi tal-ittri komponenti tagħhom. L-ittri “F” u “H”, kif ukoll id-digrafu “Ch”, jindikaw ħsejjes li jidhru biss fil-vokabularju misluf.

Korrispondenzi bejn l-ortografija u l-ħsejjes[immodifika | immodifika s-sors]

Vokali
Grafema Ħoss (IPA)
Qasir Twil
a ɐ äː
ą äː
e ɛ ( e̞ ) æː
ę æː
ė
i ɪ
į
y
o ɔ
u ʊ
ų
ū

L-“o” hija qasira biss fil-vokabularju misluf. L-“a” u l-“e” huma dejjem qosra mingħajr aċċent u bl-aċċent meta jinzertaw fl-aħħar, eż. -a, -e, -es, fil-komparattiv, fil-pronomi u fil-vokabularju misluf, u barra minn hekk normalment ikunu twal.[1]

Konsonanti
Grafema Ħoss ( IPA )
Iebes Artab
b b
c t̪͡s̪ t͡sʲ
č t͡ʃ t͡ɕ
ch x
d
dz d̪͡z̪ d͡zʲ
d͡ʒ d͡ʑ
f f
g ɡ ɡʲ
h ɣ ɣʲ
j j
k k
l ɫ
m m
n
p p
r ɾ ɾʲ
s
š ʃ ɕ
t
v v
z
ž ʒ ʑ

Il-konsonanti jiġu dejjem palatalizzati qabel “e, ę, ė, i, į, y”, filwaqt li qabel “a, ą, o, u, ų, ū”, il-palatalizzazzjoni tiġi indikata billi tiddaħħal “i” bejn il-konsonanti u l-vokali.

Unicode[immodifika | immodifika s-sors]

Il-maġġoranza tal-alfabett Litwan juża l-blokka Unicode tal-kontrolli C0 u tal-Latin bażiku (simboli mingħajr aċċent), u l-bqija tal-alfabett Litwan ((ą Ą č Č ę Ę ė Ė į Į š Š ų Ų ū Ū ž Ž) juża l-Latin Estiż-A.

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

 

  1. ^ "Wymowa :: Lietpol.eu". www.lietpol.eu. Miġbur 2021-04-07.