Aqbeż għall-kontentut

Intelliġenza artifiċjali

Immodifika l-ħoloq
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa

L-intelliġenza artifiċjali (IA) hija intelliġenza — li tipperċepixxi, tisintetizza, u tiddeduċi informazzjoni — murija mill-magni, għall-kuntrarju tal-intelliġenza naturali murija mill-annimali u bnedmin. Eżempji ta' kompiti li fihom jintuża IA jinkludu r-rikonoxximent awtomatiku tad-diskors mitkellem, l-vista tal-kompjuter, u t-traduzzjoni awtomatika bejn lingwi (naturali).

L-applikazzjonijiet tal-IA jinkludu magni tat-tfittix avvanzati (eż. Google), sistemi ta' rakkomandazzjoni (użati minn YouTube, Amazon, u Netflix), kompjuters li jifhmu d-diskors mitkellem u miktub uman (bħal Siri u Alexa), karozzi li jsuqu waħedhom (eż. Tesla), teħid ta' deċiżjonijiet awtomatizzat u kompjuters li jikkompetu fl-ogħla livelli f'sistemi ta' logħob strateġiki (bħaċ-ċess u Go[1]).

L-intelliġenza artifiċjali twaqqfet bħala dixxiplina akkademika fl-1956, u fis-snin ta' wara esperjenzat diversi mewġ ta' ottimiżmu[2], segwit minn diżappunt u telf ta' finanzjament (magħruf bħala "Ix-xitwa tal-IA")[3], segwit minn strateġiji ġodda, suċċessi, u finanzjament imġedded.[4][5] Ir-riċerka tal-IA ppruvat u warrbet ħafna strateġiji differenti sa mit-twaqqif tagħha, inkluż is-simulazzjoni tal-moħħ, il-loġika formali, bażijiet tad-dejta kbar ta' għarfien u l-imitazzjoni tal-imġieba annimaleska. Fl-ewwel deċennji tas-seklu 21, it-tagħlim awtomatiku ddomina l-qasam, u din it-teknika wriet suċċess kbir, u għenet biex issolvi ħafna problemi ta' sfida fl-industrija u l-akkademja.[6][7]

L-intelliġenza ġenerali (l-abbiltà li ssolvi problemi arbitrarji) hija fost l-għanijiet fit-tul tal-qasam.[8] Biex isolvu dawn il-problemi, riċerkaturi fl-IA adattaw u integraw firxa wiesgħa ta' metodi għas-soluzzjoni tal-problemi – inklużi tfittxija u ottimizzazzjoni matematika, loġika formali, netwerks newrali artifiċjali, u metodi bbażati fuq statistika, probabbiltà, u ekonomija. L-IA tibbaża wkoll fuq ix-xjenza tal-kompjuter, il-psikoloġija, il-lingwistika, il-filosofija, u ħafna oqsma oħra.

Il-qasam kien ibbażat fuq is-suppożizzjoni li saret f'proposta għal proġett ta' riċerka f'Darthmouth fil-1955[9] fejn qalu "L-istudju għandu jipproċedi fuq il-bażi tas-suppożizzjoni li kull aspett tat-tgħalim jew kwalinkwa aspett ieħor ta' intelliġenza jista' teoretikament jkun deskritt tant preċiżament li tkun possibbli ssir magna li tissimulah."

Dan qajjem argumenti filosofiċi dwar il-moħħ u l-konsegwenzi etiċi ta' li jinħolqu ħlejjaq artifiċjali b'intelliġenza bħal tal-bniedem; dawn il-kwistjonijiet kienu diġa ġew esplorati fil-ħrejjef u mitoloġiji, finzjonijiet, u filosofija sa mill-antikità.[10] Xjentisti tal-kompjuter u filosfi issuġġerew li l-IA tista' ssir riskju eżistenzjali għall-umanità jekk il-kapaċitajiet razzjonali tagħha ma jiġux immexxija lejn miri ta' benefiċċju uman.[11]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]
Didrachma tal-fidda minn Kreta li turi lil Talos, awtomat mitiku antik b'intelliġenza artifiċjali.

Ħlejjaq artifiċjali b'intelliġenza dehru bħala strumenti tar-rakkont fl-antikità,[12][13] u kienu komuni fil-finzjoni, bħal Frankenstein ta' Mary Shelley jew R.U.R. ta' Karel Čapek.[14] Dawn il-karattri u d-destini tagħhom qajmu ħafna kwistjonijiet li issa ġew diskussi fl-etika tal-intelliġenza artifiċjali.[15]

L-istudju tar-raġunament formali jew mekkaniku beda mal-filosfi u l-matematiċi fl-antikità. L-istudju tal-loġika matematika wassal direttament għat-teorija tal-komputazzjoni ta' Alan Turing, li ssuġġeriet li magna, billi timmanipola simboli sempliċi bħal "0" u "1" b'modi sempliċi, tista' tissimula kull att konċepibbli ta' deduzzjoni matematika. Dan il-kunċett li l-kompjuters diġitali jistgħu jissimulaw kwalunkwe proċess ta' raġunament formali huwa magħruf bħala t-teżi Church–Turing.[16] Dan, flimkien ma' skoperti fin-newroxjenza, it-teorija tal-informazzjoni u ċ-ċibernetika, wassal lir-riċerkaturi biex jikkunsidraw il-possibbiltà li jibnu moħħ elettroniku.[17] L-ewwel xogħol li issa huwa ġeneralment rikonoxxut bħala IA kien dak li McCullouch u Pitts għamlu fl-1943 fejn kienu ħarġu b'disinn formali għal "newroni artifiċjali" li huma Turing-kompleti.[18]

Sas-snin ħamsin, ħarġu żewġ viżjonijiet dwar kif tinkiseb l-intelliġenza mekkanika. Waħda mil-viżjonijonijiet, magħrufa bħala IA simbolika jew GOFAI, kienet li tuża kompjuters biex toħloq rappreżentazzjoni simbolika tad-dinja u sistemi li jistgħu jirraġunaw dwar id-dinja. Proponenti ta' din kienu jinkludu Allen Newell, Herbert A. Simon, u Marvin Minsky. Assoċjazzjoni viċin ta' din l-istrateġija hija dik ta' tfittxija ewristika, li xxebbaħ l-intelliġenza mal-problema ta' li tesplora spazju ta' possibbiltajiet għal tweġibiet. It-tieni viżjoni, magħrufa bħala l-istrateġija konnessjonista, fittxet li tikseb l-intelliġenza permezz tat-tagħlim. Proponenti ta' din l-istrateġija, l-aktar prominenti minnhom kien Frank Rosenblatt, fittxew li jużaw perceptrons b'modi ispirati minn konnessjonijiet ta' newroni.[19] James Manyika u oħrajn qabblu ż-żewġ strateġiji mal-menti (IA simbolika) u mal-moħħ (konnessjoniżmu). Manyika targumenta li l-istrateġiji simboliċi ddominaw l-ispinta għall-intelliġenza artifiċjali f'dan il-perjodu, parzjalment minħabba l-konnessjoni tagħha ma' tradizzjonijiet intellettwali ta' René Descartes, George Boole, Gottlob Frege, Bertrand Russell, u oħrajn. L-istrateġiji konnessjonisti bbażati fuq iċ-ċibernetika jew netwerks newrali artifiċjali kienu ġew imbuttati fl-isfond iżda kisbu prominenza enormi f'dawn l-aħħar deċennji.[20]

Il-qasam tar-riċerka tal-IA twieled f'workshop fil-Kulleġġ ta' Dartmouth fl-1956 (Daniel Crevier kiteb "il-konferenza hija ġeneralment mgħarufa bħala d-data tat-twelid offiċjali tax-xjenza l-ġdida").[21] Dawk li attendew saru l-fundaturi u l-mexxejja tar-riċerka tal-IA. Huma u l-istudenti tagħhom ipproduċew programmi li tal-istampa ddeskrivew bħala "tal-għaġeb": il-kompjuters kienu qed jitgħallmu strateġiji għal-logħoba checkers, isolvu problemi matematiċi miktubin bl-alġebra, jippruvaw teoremi loġiki, u jitkelmu bl-Ingliż.[a] Sa nofs is-sittinijiet, ir-riċerka fl-Istati Uniti kienet iffinanzjata bil-kbir mid-Dipartiment tad-Difiża u laboratorji sħaħ tal-IA kienu ġew stabbiliti madwar id-dinja.[22]

Riċerkaturi fis-sittinijiet u sebgħinijiet kienu konvinti li l-istrateġija simbolika eventwalment se toħloq magna b'intelliġenza artifiċjali ġenerali u qiesu dan bħala l-għan tal-qasam tagħhom[23]. Herbert Simon bassar li "il-magni se jkunu kapaċi, fi żmien għoxrin sena, jagħmlu kull xogħol li bniedem jista' jagħmel".[24] Marvin Minsky qabel, u kiteb "fi żmien ġenerazzjoni [...] il-problema tal-ħolqien ta' 'intelliġenza artifiċjali' se tissolva sostanzjalment".[25] Dawn naqsu milli jirrikonoxxu d-diffikultà ta' xi wħud mill-kompiti li kien fadal. Il-progress naqas u fl-1974, bi tweġiba għall-kritika ta' Sir James Lighthill[26] u l-pressjoni kontinwa mill-Kungress Amerikan biex jiffinanzja proġetti aktar produttivi, kemm il-gvernijiet tal-Istati Uniti kif ukoll dawk Ingliżi qatgħu r-riċerka esploratorja fl-IA. Il-ftit snin ta' wara kienu jissejħu "ix-xitwa tal-IA", perjodu meta l-kisba ta' finanzjament għal proġetti tal-IA kienet diffiċli.

Fil-bidu tat-tmeninijiet, ir-riċerka tal-IA reġgħet ġiet imqajma bis-suċċess kummerċjali tas-sistemi esperti,[27][28][29] forma ta' programm tal-IA li jissimula l-għarfien u l-ħiliet analitiċi tal-esperti umani. Sal-1985, is-suq għall-IA kien laħaq aktar minn biljun dollaru. Fl-istess ħin, il-proġett tal-kompjuter tal-ħames ġenerazzjoni tal-Ġappun ispira lill-gvernijiet tal-Istati Uniti u Ingliżi biex jirrestawraw il-finanzjament għar-riċerka akkademika.[30][4][31] Madankollu, wara li beda il-kollass tas-suq tal-Magna Lisp fl-1987, l-IA għal darb'oħra waqgħet f'diżreputazzjoni, u bdiet it-tieni xitwa li damet aktar.

Ħafna riċerkaturi bdew jiddubitaw li l-istrateġija simbolika tkun kapaċi timita l-proċessi kollha tal-konjizzjoni tal-bniedem, speċjalment il-perċezzjoni, ir-robotika, it-tagħlim u r-rikonoxximent tal-mudelli. Għadd ta' riċerkaturi bdew iħarsu lejn strateġiji "sotto-simboliċi" għal problemi speċifiċi tal-IA[32]. Ir-riċerkaturi tar-robotika, bħal Rodney Brooks, irrifjutaw l-IA simbolika u ffukaw fuq il-problemi bażiċi tal-inġinerija li jippermettu li r-robots jiċċaqilqu, jgħixu, u jifmu l-ambjent tagħhom.

L-interess fin-netwerks newrali u "konnezjoniżmu" reġa' tqajjem minn Geoffrey Hinton, David Rumelhart u oħrajn f'nofs is-snin tmenin. Għodod tal-komputazzjoni ratba ġew żviluppati fis-snin tmenin, bħal netwerks newrali, sistemi sfumati, teorija tas-sistemi griżi, komputazzjoni evoluzzjonarja u ħafna għodod meħuda mill-istatistika jew mill-ottimizzazzjoni matematika.

L-IA gradwalment irrestawrat ir-reputazzjoni tagħha fl-aħħar tad-disgħinijiet u l-bidu tas-seklu 21 billi sabet soluzzjonijiet speċifiċi għal problemi speċifiċi. L-applikazzjoni dejqa ppermettiet lir-riċerkaturi jipproduċu riżultati verifikabbli, jisfruttaw aktar metodi matematiċi, u jikkollaboraw ma' oqsma oħra (bħall-istatistika, l-ekonomija, u l-matematika). Sas-sena 2000, is-soluzzjonijiet żviluppati minn riċerkaturi tal-IA kienu qed jintużaw ħafna, għalkemm fis-snin disgħin rarament kienu deskritti bħala "intelliġenza artifiċjali".

Kompjuters aktar b'saħħithom, titjib algoritmiku, u aċċess għal ammonti kbar ta' dejta ppermettew avvanzi fit-tagħlim tal-magni u l-perċezzjoni; il-metodi tat-tagħlim profond li jkollhom bżonn ħafna dejta bdew jiddominaw bħala l-iktar metodi b'riżultati tajbin madwar l-2012.[33] Skont Jack Clark ta' Bloomberg, l-2015 kienet sena importanti għall-intelliġenza artifiċjali, fejn in-numru ta' proġetti li jużaw l-IA fi ħdan Google żdied minn "użu sporadiku" fl-2012 għal aktar minn 2,700 proġett. Clark kiteb: "Wara nofs deċenju ta' avvanzi siekta fl-intelliġenza artifiċjali, 2015 kienet sena fejn inqeleb kollox. Il-kompjuters huma iktar intelliġenti u jitgħalmu iktar malajr minn qatt qabel."[6] Huwa jattribwixxi dan għal żieda fin-netwerks newrali affordabbli, minħabba żieda fl-infrastruttura tal-cloud computing u għal żieda fl-għodod tar-riċerka u d-dejta.[6] Fi stħarriġ tal-2017, waħda minn kull ħames kumpaniji rrapportat li "inkorporaw IA f'xi offerti jew proċessi". L-ammont ta' riċerka fl-IA (imkejla mill-pubblikazzjonijiet totali) żdied b'50% fis-snin 2015–2019.[34]

Bosta riċerkaturi akkademiċi tħassbu li l-IA ma kinitx għadha qed issegwi l-għan oriġinali li toħloq magni versatili u kompletament intelliġenti. Ħafna mir-riċerka attwali tinvolvi IA statistika li tintuża b'mod qawwi biex issolvi problemi speċifiċi, b'mod speċjali it-tagħlim profond li għandu suċċess kbir. Dan it-tħassib wassal għas-sottoqasam tal-intelliġenza ġenerali artifiċjali (jew "IAG"), li kellu diversi istituzzjonijiet iffinanzjati sew sas-snin 2010.

Ara wkoll

[immodifika | immodifika s-sors]

Noti spjegatorji

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ Il-programmi deskritti huma il-program li jilgħab iċ-ċekers ta' Arthur Samuel li għamel għall-IBM 701, STUDENT ta' Daniel Bobrow, il-Logic Theorist ta' Newell u Simon, u SHRDLU ta' Terry Winograd.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ BBC (2017).
  2. ^ Crevier (1993), pp. 109, 161–162, 197–203, 211, 240.
  3. ^ Crevier (1993), pp. 115–117, 209–210.
  4. ^ a b Crevier (1993), pp. 161–162, 197–203, 211, 240.
  5. ^ Anyoha (2017).
  6. ^ a b ċ Clark (2015b).
  7. ^ Fradkov (2020).
  8. ^ Goertzel (2007).
  9. ^ McCarthy (1955).
  10. ^ Newquist (1994), pp. 45–53.
  11. ^ Bostrom (2014).
  12. ^ Shashkevich (2019).
  13. ^ McCorduck (2004), pp. 4-5.
  14. ^ McCorduck (2004), p. 27.
  15. ^ McCorduck (2004), pp. 340–400.
  16. ^ Berlinski (2001).
  17. ^ Newquist (1994).
  18. ^ Russell (2010), p. 16.
  19. ^ Manyika (2022), p. 9.
  20. ^ Manyika (2022), p. 10.
  21. ^ Crevier (1993), pp. 47-49.
  22. ^ Howe (2007).
  23. ^ Newquist (1994), p. 86.
  24. ^ Simon (1965), p. 96.
  25. ^ Minsky (1967), p. 2.
  26. ^ Lighthill (1973).
  27. ^ McCorduck (2004), pp. 327–335, 434–435.
  28. ^ Crevier (1993), pp. 145–62, 197–203.
  29. ^ Newquist (1994), pp. 155–183.
  30. ^ McCorduck (2004), pp. 426–441.
  31. ^ Newquist (1994), pp. 235–248.
  32. ^ Nilsson (1998), p. 7.
  33. ^ London (2017).
  34. ^ UNESCO (2021).
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Intelliġenza_artifiċjali&oldid=314046"