Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani
.jpg)
Il-Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani huwa Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li jikkonsisti minn reġjuni li jinsabu fin-Nofsinhar u fit-Tramuntana ta' Upington, rispettivament, fil-Provinċja tal-Kap tat-Tramuntana tal-Afrika t'Isfel. Il-popli ǀXam u ǂKhomani (iktar preċiżament Nǁnǂe) li jgħixu fis-sit huma gruppi relatati lingwistikament tal-poplu San, u l-lingwi rispettivi tagħhom (ǀXam u Nǁng) huma parti mill-grupp lingwistiku ta' ǃKwi. Id-dixxendenti tal-popli ǀXam u Nǁnǂe jinkludu nies ta' karnaġjon sewda li jitkellmu bl-Afrikaans u li jgħixu f'irziezet jew f'irħula fir-reġjun. Fosthom il-lingwi prekolonjali jew huma estinti għalkollox (bħal fil-każ tal-ǀXam) jew jiġu mitkellmu minn ftit ħafna (bħal fil-każ tan-Nǁnǂe).
Deskrizzjoni tas-sit[immodifika | immodifika s-sors]
Iż-żewġ żoni jikkonsistu minn irqajja' semiaridi għal aridi tal-Karoo ta' Fuq (lejn in-Nofsinhar) u n-Nofsinhar tal-Kalahari (lejn it-Tramuntana). Iż-żewġ żoni huma rikki fi traċċi arkeoloġiċi, pereżempju ta' Żmien il-Ħaġar Aħħari, filwaqt li l-għoljiet u l-irqajja' tal-blat fiż-żona tan-Nofsinhar (li hija magħrufa wkoll bħala ǀXam-ka ǃxau, li tfisser "id-dar tal-ǀXam") fihom ġabra kbira ta' siti tal-arti fuq il-blat, l-iktar inċiżjonijiet fuq il-blat.[1][2] Fiż-żona tal-ǂKhomani lejn it-Tramuntana (fejn it-topografija ramlija tad-deżert tipprekludi l-arti fuq il-blat), proġett ta' mmappjar kulturali jikkontribwixxi għal tqanqil mill-ġdid tal-interess fit-tradizzjonijiet kulturali fil-ġenerazzjoni żagħżugħa.
Storja[immodifika | immodifika s-sors]
Bil-proklamazzjoni uffiċjali tal-Park Nazzjonali ta' Gemsbok tal-Kalahari fl-1931, il-maġġoranza tal-Khomani, flimkien mal-poplu Mier li kienu jgħixu f'dik iż-żona, ġew imġiegħla jirrilokaw lejn żoni oħra.
Sit ta' Wirt Dinji[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Pajsaġġ Kulturali ta' ǂKhomani ġie ddeżinjat bħala sit indikattiv biex jiġi kkunsidrat biex isir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fil-15 ta' Mejju 2004. Il-komponent tat-Tramuntana ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fit-8 ta' Lulju 2017, matul il-41 sessjoni tal-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO li saret fi Krakovja, il-Polonja.[3]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[3]
Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]
- ^ Deacon, J. & Foster, C. 2005. My heart stands in the hill. Cape Town: Struik Publishers.
- ^ Parkington, J. Morris, D. & Rusch, N. 2008. Karoo rock engravings. Clanwilliam: Krakadouw Trust.
- ^ a b Centre, UNESCO World Heritage. "ǂKhomani Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2024-01-23.