Albrecht Dürer

Albrecht Dürer
Ħajja
Twelid	Nuremberg, 21 Mejju 1471
Nazzjonalità	Dukat tal-Bavarja
Residenza	Venezja; Nuremberg
Grupp etniku	Ġermaniżi
Mewt	Nuremberg, 6 April 1528
Post tad-dfin	Johannisfriedhof
Familja
Missier	Albrecht Dürer the Elder
Omm	Barbara Dürer
Konjuga/i	Agnes Dürer (mul)
Aħwa	uri Hans Dürer the Younger (en) ; Endres Dürer (en) ;
Familja	uri Hieronymus Holper (en) (maternal grandfather (en) ); Hans Frey (en) (father-in-law (en) );
Edukazzjoni
Lingwi	Mittelhochdeutsch; Ġermaniż
Għalliema	Albrecht Dürer the Elder (en) ; Michael Wolgemut (en)
Studenti	uri Hans Baldung Grien (en) ; Julius Caesar Scaliger (en) ;
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	pittur; tipografu; matematiku; illuminatur; inċiżur fuq ir-ram; teoriku tal-arti; disinjatur; Illustratur; ekslibrista
	Parteċipant Gold + Silber Schmuck + Gerät von Albrecht Dürer bis zur Gegenwart (en) ;
Post tax-xogħol	Nuremberg; Venezja; Bażel; Strasburgu; Colmar; Frankfurt; Mainz; Köln; Innsbruck; Bolonja; Milan; Firenze; 's-Hertogenbosch (en) ; Arnemuiden (en) ; Baarle-Nassau (en) ; Bergen op Zoom (en) ; Goes (en) ; Heerewaarden (en) ; Middelburg (en) ; Nijmegen (en) ; Oisterwijk (en) ; Sittard (en) ; Stokkum (en) ; Tilburg (en) ; Veere (en) ; Zaltbommel (en) ; Zierikzee (en) ; Anversa; Mechelen; Ruma; Wittenberg
Xogħlijiet importanti	Melencolia I (en) ; Adoration of the Magi (en)
Influwenzat minn	Michael Wolgemut (en) ; Jacopo de' Barbari (mul)
Moviment	Rinaxximent Ġermaniż
Moviment artistiku	ritratt; pittura reliġjuża; allegorija; pittura storika; pittura mitoloġika; pittura tal-ġeneru; awtoritratt; pittura tal-annimali; arti pajsaġġistika

Albrecht Dürer (twieled fil-21 ta' Mejju 1471 – miet fis-6 ta' April 1528) kien pittur, inċiżur u teoriku Ġermaniż. Bin Undgeriż, sar meqjus bħala l-ikbar pittur Ġermaniż tar-Rinaxximent.

Bijografija

Tħarriġ

Awtoritratt ta' Dürer meta kellu 13-il sena, 1484.

Albrecht Dürer, it-tielet minn tmintax-il wild, twieled fil-21 ta' Mejju 1471 f'Nuremberg, il-Ġermanja, mill-orafu tal-istess isem u martu Barbara mwielda Holper. Missieru kien mill-Ungerija; meta kellu erbgħin sena żżewweġ tfajla ta' ħmistax-il sena, bint l-imgħallem tiegħu Holper. Minn tfulitu Albrecht Dürer wera li kien mogħni b'talent kbir u għalhekk ma damx ma beda jaħdem fil-ħanut tax-xogħol ta' missieru.

L-ewwel xhieda tat-talent eċċezzjonali tiegħu hi l-awtoritratt tal-1484, disinn miżmum fl-Albertina ta' Vjenna. Dan ir-ritratt li Dürer pinġa quddiem il-mera meta kellu biss tlettax-il sena mhux nieqes mid-difetti. Is-saba' twil iż-żejjed li juri li mpinġi mill-mera, l-id moħbija żżomm l-istilu u l-għajnejn li għandhom ħarsa mhux realistika juru n-nuqqas ta' sengħa tal-pittur. Ma' dan kollu, din it-tpinġija bikrija hi mimlija faxxinu; u iżjed u iżjed billi hi l-ewwel awtoritratt tal-arti Ewropea li hu xogħol komplut fih innifsu u mhux parti minn pittura ikbar. Dan l-awtoritratt diġà juri d-direzzjoni essenzjali li kienet ħa tieħu l-ħidma ta' Dürer fil-ġejjieni: ix-xogħol ta' ritrattista. Għadu mhux apprezzat wisq il-fatt li Dürer mhux biss pinġa, iddisinja u inċiża bosta ritratti sal-aħħar ta' ħajtu, imma mill-bidu tal-għoxrinijiet tas-seklu XVI anki l-kwadri reliġjużi bdew juru dejjem iktar u iktar karattru ritrattistiku.

Ta' sbatax-il sena, meta bilkemm kienu għadu kemm temm l-apprentistat tiegħu bħala orafu, qal lil missieru li kien jippreferi jsir pittur. Billi missieru ma setax jibgħatu fil-belt imbiegħda ta' Colmar għand Martin Schongauer (magħruf u stmat fl-Ewropa kollha bħala pittur u inċiżur fir-ramm) biex jitħarreġ bħala pittur, bagħtu għand Michael Wolgemut u Wilhelm Pleydenwurff, li kellhom il-ħanut tax-xogħol tagħhom żewġ passi l-bogħod mid-dar.

L-ewwel vjaġġi

Lejn l-aħħar tal-1489 jew il-bidu tal-1490, iż-żagħżugħ Dürer beda jdur il-pajjiżi tal-Ewropa biex isaħħaħ dak li kien tgħallem. L-ewwel xogħlijiet tal-pittura tal-artista żagħżugħ li baqa' huma żewġ pitturi fuq twavel tal-injam bir-ritratti tal-ġenituri tiegħu (forsi ppreżentahom għall-aħħar eżami tal-apprentistat), x'aktarx mibdijin qabel ma telaq, madwar iż-żmien tal-Għid tal-1490.

Bejn l-1588 u l-1628 iż-żewġ twavel tfarrdu: ix-xbieha ta' missieru, iddatata 1490, spiċċat, mill-kollezzjoni tal-imperatur Ridolfu II, għand il-grandukijiet tat-Toscana u baqgħet sa issa Firenze. Ir-ritratt ta' ommu għadda minn ġrajja differenti. F'ċertu punt imbiegħ lill-familja Imhoff ta' Nurimberga; wara kien għand kollezzjonista Franċiż u fl-aħħar spiċċa fil-Mużew Nazzjonali Ġermaniku ta' Nurimberga fl-1925, imma ma ntgħarfax. Dam sal-1979, qabel ma ġie stabbilit bħala t-tavla mitlufa, il-par tal-pittura ta' missier Dürer miżmuma fl-Uffizi. Li ż-żewġ twavel kienu par hu konfermat mhux biss min-numru tal-inventarju tal-kollezzjoni Imhoff, imħażeż fuq wara, imma wkoll mix-xebh fit-taqsim tal-kwadru u l-istess għażla tal-kuluri għall-ħwejjeġ, lewn ħamrani skur, u sfond aħdar sħun. Tipiku wkoll għal Dürer hu l-kulur ċar tal-ġilda tal-mara komparat ma' dak tar-raġel. Il-kappel kważi iswed, li liebes dan, jagħti l-bilanċ meħtieġ mal-kappel tax-xoqqa bajda karti tal-omm. Il-bilanċ pittoriku tħassar xi ftit bit-telf ta' centimetru jew tnejn mit-tarf tax-xellug tar-ritratt tal-mara.

"Meta temmejt l-apprentistat, missieri bagħtni nivvjaġġja. Bqajt barra erba' snin sakemm missieri sejjaħli. Tlaqt wara l-Għid tal-1490 u erġajt lura d-dar fl-1494, wara l-Għid il-Ħamsin". Il-vjaġġ twil li għamel iż-żagħżugħ l-ewwel ħadu lejn it-tramuntana 'il fuq minn Kolonja, x'aktarx sa Haarlem. Ma setax iżur Gand u Bruges, iċ-ċentri l-iżjed importanti tal-pittura Fjamminga, billi hemm kienu jsaltnu l-gwerrer u r-rewwixti. L-effetti taż-żjara ta' Dürer f'dan ir-reġjun nistgħu narawhom biss fix-xogħlijiet ta’ wara fejn kultant nilmħu l-karatteristiċi ikonografiċi tal-pittura Fjamminga.


Ritratt ta' omm il-pittur, Barbara mwielda Holper, 1490/93	Ritratt ta' Albrecht Dürer, missier il-pittur, madwar 1490, Uffizi, Firenze

Minn hemm mar lejn in-nofsinhar ifittex lil Martin Schongauer, li mingħandu xtaq jitgħallem ir-raffinatezzi tat-teknika tal-inċiżjoni fuq ir-ramm. Imma meta Dürer wasal Colmar, matul l-1492, il-pittur famuż kien diġà ilu kważi sena mejjet. Ħut il-mejjet, il-pittur Ludwig u l-orafi Kaspar u Paul Schongauer, laqgħuh bil-qalb. Fuq il-parir tagħhom il-pittur żagħżugħ mar Basle, fejn qagħad għand l-orafu Georg Schoungauer.

F'Basle ħadem għal xi żmien bħala illustratur. X'aktarx kien il-parrinu tiegħu, Anton Koberger, li f'Nurimberga kellu l-ikbar stamperija u dar editriċi tal-Ewropa, li rrikomandah lill-edituri u stampaturi.

Fost il-ħafna inċiżjonijiet fl-injam li ddisinja għal bosta stampaturi tal-belt ta' min jiftakar l-illustrazzjoni tat-test Id-dagħjsa tal-boloħ, tal-umanista Sebastian Brant, li kien deher fl-1493. Kien fil-belt imperjali fuq ir-Renu ta' fuq li Dürer x’aktarx beda jitgħallem il-letteratura antika, meta ddisinja l-illustrazzjonijiet għal edizzjoni tal-kummiedji ta' Terenzju (din però ma ġietx stampata), li blokki tal-injam tagħhom għadhom jinżammu fi stat tajjeb ħafna fil-Mużew ta' Basle.

Anki l-Awtoritratt bil-fjura tax-xewk, miżmum Pariġi u ddatat 1493, żgur li mbeda matul is-soġġorn f'Basle. F'din ix-xbieha, oriġinarjament impittra fuq il-parċmina, il-pittur żagħżugħ jidher liebes ħwejjeġ tal-moda lewn il-lavanja li jikkuntrastaw mal-burdura ħamra ċar tal-beritta. Il-fjura tax-xewk simbolika li jżomm f'idejh flimkien mal-iskrizzjoni li qiegħda fin-naħa ta' fuq tal-pittura "My sach die gat als es oben schtat". (l-affarijiet tiegħi imorru kif inhu deċiż hemm fuq), juru l-fidi tiegħu fi Kristu.

Waqt li kien qiegħed jaħdem fil-ħanut ta' Strasburgu, fl-għid tal-1494, missier Dürer sejjaħlu lura Nurimberga, biex iġiegħlu jiżżewweġ il-mara li kien għażillu, Agnes Frey, fil-festa tal-Pentekoste. Fix-xhur sajfin tal-istess sena mar idur u jpinġi l-inħawi ta' belt twelidu. Minn dawn il-passiġġati ħarġu bosta pitturi u akkwarelli, fosthom il-Mitħna tal-fildiferru (Trotszich Mull) li qiegħda Berlin.

L-akkaerell juri veduta bit-tarf tal-punent ta' Nurimberga fuq ix-xellug u bix-xmajra Pegnitz, li taqsam il-belt. Il-pittur kien fuq ix-xatt tax-xmara tat-tramuntana u jħares lejn in-nofsinhar in-naħa l-oħra tal-Pegnitz, fejn il-quċċati tal-muntanji ta' Schwabach jagħmlu l-orizzont. Id-djar bit-travi msallbin fuq iż-żewġ xtut tax-xmara, impinġijin b'preċiżjoni kbira kienu jiffurmaw il-qalba tal-"kwartier industrijali" u fihom il-ħwienet fejn kienu jaħdmu l-metall billi jinqdew mill-Pegnitz bħala għajn ta' enerġija. Qabel, Nurimberga kienet iċ-ċentru tax-xogħol tal-metall fil-Ġermanja. Kull ma kien jista' jsir bil-ħadid u r-ramm, minn labar, ħoloq u strumenti ta' preċiżjoni apprezzati fl-Ewropa kollha, sa armaturi, kanuni u monumenti tal-bronż, kollha kienu magħmulin hawn.

Dan l-akkwarell hu wieħed mill-ewwel immaġni tal-arti Ewropea dedikat għal kollox għal veduta, imma għadu fit-tradizzjoni medjevali; infatti, l-bini u l-gruppi ta' siġar m'humiex disinjati bil-prospettiva tajba. Iż-żagħżugħ Dürer dak iż-żmien kien għadu ma semagħx bil-liġijiet tal-prospettiva.

Forsi fl-istess perijodu, Dürer għamel l-ewwel provi bħala inċiżur fir-ramm. Snin aktar tard kien ħa joħloq il-mottu: "Pittur tajjeb, ġewwa, mimli bil-figuri". Din l-abbundanza ta' ideat għall-istampi x'aktarx kienet li ħajritu jintefa' fuq il-grafika: hekk biss, infatti, seta' joħloq il-fantasiji tiegħu mingħajr it-tfikil tax-xewqat tal-klijenti. U, mill-mument li din il-ħidma ħielsa mill-irbit saret ukoll suċċess finanzjarju, li kien utli u li kien jogħġbu saru ħaġa waħda.

Il-vjaġġ fl-Italja

F'Basle, fiċ-ċirku tal-umanisti u tal-edituri fejn sab ruħu, iż-żagħżugħ Dürer, intelliġenti u ħerqan li jitgħallem, sema' għall-ewwel darba bid-dinja intellettwali Taljana u fuq il-klima kulturali li fuqha s-sejbien mill-ġdid tad-dinja antika kellu influwenza qawwija kemm fil-letteratura u kemm fl-arti għal diġà iżjed minn seklu.

Ħafna snin wara, Dürer ittraduċa l-kunċett ta' "rinaxximent", msawwar minn Petrarca, bit-terminu Ġermaniż "wiedererwachung". Minn dan jidher ċar li kien jaf sewwa bl-importanza ta' dan il-proċess storiku.

Tard fis-sajf tal-1494, Nurimberga tfaċċat waħda minn dawk l-epidemji komuni ħafna f’dak iż-zmien, li ġeneralment jissejħu bl-isem ta' "pesti". L-aħjar mod u l-iżjed żgur biex ma titiħidx b'din il-marda kien li titlaq mill-inħawi milquta. Dürer ħa din l-okkażżjoni biex imur jitkixxef fuq l-"arti l-ġdida" fl-art fejn tnisslet. Hekk ħalla l-martu żagħżugħa d-dar u telaq lejn in-nofsinhar. It-tir tiegħu kien Venezja,

It-triq li ħa lejn l-Italja ta' fuq nistgħu nimxu magħha b'ċerta preċiżjoni billi nsegwu l-veduti bl-akkwarell li jiddokumentawha. Innsbruck, pereżempju, pinġa akkwarell li jirrapreżenta l-bitħa tal-kastell, ir-reżidenza preferita tal-imperatur Massimiljanu. Miż-żewg veduti illum miżmumin Vjenna, l-iżjed importanti hi dik bis-sema msaħħba li tintrigana bir-riproduzzjoni preċiża tad-dettalji tal-bini madwar il-bitħa, waqt li għad fiha żbalji fil-prospettiva.

Venezja, Dürer kien bi ħsiebu jitgħallem il-prinċipji tal-metodi tal-kostruzzjoni tal-prospettiva. Imma jidher li laqtuh ukoll affarijiet oħra, bħal pereżempju l-ilbies tan-nisa Venezjani, ġdid ħafna għalih (muri fid-disinn tal-1495), jew ħlejqa li ma kienx jaf biha il-Granċ tal-baħar. Minn naħa artistika, ġibduh l-iżjed ix-xogħlijiet tal-pitturi ta' żmienu li juru temi mitoloġiċi, bħall-pittura mitlufa ta' Mantegna Il-mewt ta' Orfeju, li fl-1494 Dürer għamel kopja tagħha b’kura kbira, iffirmata bl-ittri "A" u "d".

*Il-mewt ta' Orfeju*, 1494, pinna u fidda fuq il-parċmina, Ħamburg, Kunsthalle

Kemm il-pittur żagħżugħ tramuntani baqa' affaxxinat bil-pittura Venezjana, l-iżjed b'dik ta' Gentile u Giovanni Bellini, jidher mid-disinji ta' dan il-perijodu u mill-kwadri li pinġa meta mar lura pajjiżu. Imma l-ewwel impatt ta' dan nindunaw bih fl-akkwarelli li wettaq matul il-vjaġġ lura lejn pajjiżu. Din id-darba, mid-dawrien li għamel, jidher li Dürer x'aktarx ivvjaġġa waħdu.

Hekk il-vjaġġ fir-rebbiegħa tal-1495 ħadu l-ewwel għal-lag ta' Garda u lejn Arco, li dak iż-żmien kienet belt fit-tarf tar-reġjun Venezjan. L-akkwarell ta' dan il-post li pinġa, bil-blata imponenti bis-swar fuqha, juri mod ġdid għall kollox kif jittratta l-ispazzju u l-kulur: mill-velu griż kaħlani tas-siġar taż-żebbuġ joħroġ il-kuntrast mal-griż ħamrani tal-blat, u dan l-eku lewni jerġa' jidwi fiż-żoni ta' aħdar ċar u s-soqfa ħomor. Dan kollu juri l-progress artistiku enormi li Dürer kien għamel fil-ftit xhur li qatta' Venezja.

Ħdejn Trentu, Dürer daħal mill-ġdid fit-territorju Ġermaniż. Fl-akkwarell li juri l-belt isqfija min-naħa tat-tramuntana ma jillimitax ruħu sempliċiment għad-dettalji topografiċi. Il-kompożizzjoni tissuġġerixxi l-profondità spazjali, bil-belt maqsuma mill-Adige li tifirex ma' kważi l-wisa' kollha tal-kwadru, u bil-ktajjen tal-muntanji ħa jegħbu fiċ-ċpar.

Wara dawra fil-wied ta' Cembra u fl-inħawi ta' Segonzano, Dürer kompla t-triq tiegħu lejn it-tramuntana mingħajr waqfien kbir. Bħala xhieda ta' dil-fażi tal-vjaġġ għandna Mitħna bl-ilma fil-muntanji li qiegħda Berlin. Waqt li suġġett tal-akkwarelli l-oħra kollha hi ġabra ta' bini fil-bogħod, din il-folja kwadra b'ġenb ta' 13-il ċentimetru biss, turi mill-qrib żurżieqa fil-blat bl-ilma niżel minna ġol-kanali tal-għuda għal fuq ir-roti tal-mitħna u jfittex triq qalb iċ-ċagħaq biex jinġabar fl-aħħar f'għadira ramlija fl-ewwel pjan.

Anki l-veduta taċ-ċittadina ta' Chiusa sull'Isarco, li tidher fl-inċiżjoni fuq ir-ramm Nemeżi (Ix-xorti t-tajba), bilfors kienet meħuda minn akkwarell ta' matul il-vjaġġ. Kif ninutaw minn dan l-eżempju, l-akkwarelli ta' Dürer ma kinux bil-ħsieb li jkunu xogħlijiet tal-arti indipendenti: kienu materjal ta' studju biex jerġa' jiġi maħdum u mdaħħal fil-pitturi u l-inċiżjonijiet.

L-ewwel inċiżjonijiet

Meta mar lura Nurimberga, Dürer rama ħanut tax-xogħol apposta. Biex iħallas l-ispejjeż għalih sakemm ikollu dħul biżżejjed mill-kummissjionijiet għall-pittura, intefa' b'ruħu u ġismu fuq il-grafika.

Fost l-ewwel inċiżjonijiet insibu s-Sagra Familja bil-mazzarell li t-tema tagħha aktarx kien inspirat minn inċiżjoni tal-pittur magħruf bl-isem tal-"Mastru tal-ktieb tad-dar" jew "Mastru tal-gabinett ta' Amsterdam". L-isem tradizzjonali ta' din l-istampa, li ġej mill-insett qisu mazzarell li jidher fil-lemin fil-baxx, forsi mhux korrett għax l-insett jista' jkun ukoll farfett jew xi ħlejqa oħra.

Marija qiegħda fi spazju mdawwar minn ħajt (simbolu marjan medjovali tal-"hortus conclusus"), bil-qiegħda fuq bank bil-ħaxix, waqt li Ġużeppi hu rieqed mindud fl-art, hi terfa' l-bambin Ġesù u tħares lejh bil-ħlewwa. Fis-sema fuq Marija hemm Alla l-Missier bil-ħamiema tal-iSpirtu s-Santu. L'hemm miċ-ċint bix-xatba magħluqa hemm veduta tal-baħar bil-muntanji bħala gwarniċ. Ir-rabta profonda bejn il-figuri u l-veduta fl-isfond kien l-element li mill-bidu għamel ix-xogħol grafiku ta' Dürer famuż barra mill-Ġermanja. Minn naħa l-oħra l-logħob fit-tikmix tal-ilbies għani għall-aħħar ta' Marija juri kemm l-arti tiegħu kienet għadha influwenzata mit-tradizzjoni Ġermaniża tal-gotiku tard, waqt li m'hemm l-ebda traċċ tal-esperjenza ta' meta kien l-Italja. Dürer mexa mal-eżempju ta' Schongauer, li kien għażel bħala l-mudell tiegħu, u ffirma l-folja fil-marġni t'isfel bl-ewwel verżjoni tal-monogramma tiegħu li wara saret hekk famuża, hawn miktuba b'ittri li jidhru Gotiċi.

Ix-xogħol tiegħu bħala inċiżur fir-ramm għall-ewwel baqa' limitat; inċiża f'format nofsani xi rappreżentazzjonijiet tal-qaddisin u f'format żgħir xi figuri tan-nies. Min-naħa l-oħra, bħala disinjatur tal-inċiżjonijiet fl-injam, Dürer malajr beda jiftaħ toroq ġodda, imma jidher li ma kienx sodisfatt bir-riżultat mill-punto di vista tat-teknika tal-inċiżjoni, u għalhekk minn dak iż-żmien beda jinqeda bl-ikbar format ta' nofs folja ta' stampatura.

Infatti, intefa' bil-ħerqa fuq l-ippjanar ta' sensiela ta' inċiżjonijiet fuq is-suġġett tal-passjoni u, mhux iżjed minn sena wara li kien ġie lura minn Venezja, beda jħejji d-disinji għax-xogħol l-iżjed impenjattiv tiegħu: il-ħmistax-l inċiżjoni fuq l-injam ta' l-Apokalissi, li dehret fl-1498 f'żewġ edizzjonijiet, waħda bil-Latin u l-oħra bil-Ġermaniż.

Il-ktieb, ta' format kbir, juri l-istampi faċċata tat-test. L-istampar ħa ħsiebu Dürer stess u uża karattri messigli li kellu l-parrinu tiegħu Anton Koberger. Nistgħu nissoponu wkoll li kien l-istess Koberger li ħajru jìeħu din l-inizjattiva billi Dürer uża bħala riferenza l-istampi fid-disa' Bibbja Ġermaniża, stampata għall-ewwel darba f'Kolonja fl-1482, imbagħad ippubblikata minn Koberger fl-1483.

Dürer però, minflok l-inċiżjonijiet fl-injam ta' format orizzontali, għażel format grandjuż vertikali, u nqata' mill-istil b'bosta figuri żgħar tal-mudell tiegħu. Il-figuri tal-kompożizzjonijiet tiegħu kienu minflok ftit u kbar. Il-viżjonijiet ta' San Ġwann qatt qabel ma kienu rappreżentati b'mod iżjed drammatiku minn f'dawn l-inċiżjonijiet fl-injam, ikkonċepiti b'mod singulari b'kuntrast qawwi bejn abjad u iswed. Il-fatt hu li ta s-solidità lill-figuri b'sistema gradwali ta' taħżiż paralleli. B'ħeffa tal-għaġeb l-Apokalissi (u miegħu l-isem Abrecht Dürer) infirex mal-pajjiżi kollha tal-Ewropa u kiseb lill-awtur tiegħu l-ewwel suċċess kbir.

Madwar l-1497, waqt li kien għadu jaħdem fuq l-Apokalissi, Dürer beda jaħseb fuq il-progett ta' sensiela oħra bl-istess format. Kienet tittratta tema li kien ħadem fuqha u li ħadem fuqha sal-aħħar snin ta' ħajtu: il-Passjoni ta' Kristu.

Fl-ewwel fażi lesta seba' folji miċ-ċiklu, li fosthom il-"Ġarr tas-Salib" hi l-kompożizzjoni l-iżjed matura. Ix-xbieha tal-corteo tielaq mill-belt u Kristu jaqa' taħt il-piż tas-salib, jgħaqqad żewġ mottivi ġejjin mill-inċiżjoniet fir-ramm ta' Martin Schongauer, li l-forom tagħhom fl-istil tal-gotiku tard tagħhom huma enfatizzati minn Dürer; fl-istess ħin, però, il-bini anatomiku tal-ġisem muskuluż tas-suldat bil-lanza fuq il-lemin iffakkarna fix-xbiehat tal-arti Taljana li Dürer sar jaf Venezja. L-istil hu hekk personali li ma tidher l-ebda firda bejn il-forom differenti minn żewġ dinjiet.

Dürer lesta din il-Passjoni l-Kbira biss fl-1510 b'erba' xeni oħra u frontispizju u ppublikaha f'forma ta' ktieb biż-żieda ta' test bil-Latin.

Xiehda oħra tal-istil ġdid li daħħal fl-inċiżjoni fl-injam hi s-Sagra Familja bi tlett ifniek. It-tema hu kważi identiku ma' dak tas-Sagra Familja bil-mazzarell, imma m'għandniex ninsew il-progress artistiku fiha. Minkejja li jidher ċar li kien jogħġbu l-muviment esaġerat fit-tikmix tal-ħwejjeġ, il-figuri għandhom monumentalità żgura. L-idea tal-anġli jżommu l-kuruna fuq Marija ġejja minn Mantegna u Giovanni Bellini. Dak li hu veru ġdid fl-arti tal-inċiżjoni fl-injam hu l-isfond għani bil-veduta u x-xtieli madwar u fuq il-bank.

F' Il-banju tal-irġiel, kompożizzjoni li ġejja mill-istess perijodu, insibu 'l Dürer jesperimenta f'suġġett mhux reliġjuż bil-metodi stilistiċi li kien żviluppa. Din il-kompożizzjoni (li l-par tagħha, Il-banju tan-nisa, baqgħet biss disinn preparatorju) għandha tema mhux tas-soltu, xhieda tal-interess tiegħu fin-nud maskili. Jacopo de' Barbari ma kienx ħallieh jeżamina l-metodu tiegħu għall-kostruzzjoni tal-figura, ibbażat fuq skema ta' proporzjonijiet, imma Dürer beda sensiela ta' esperimenti bl-għajnuna ta' xi ħjilijiet antiki ta' Vitruvju. Kien f'din l-inċiżjoni li wera l-ewwel riżultati tal-istudji tiegħu. Ippruvaw ħafna drabi jsibu tifsira għall-banju tal-irġiel'. Xi nies ħasbu li setgħu jagħrfu l-personifikazzjoni tal-erba’ temperamenti, magħquda mal-inkarnazzjoni tal-ħames sensi. Però din l-interpretazzjoni ma tagħmilx sens għax hemm biss ħamest irġiel. Mhumiex konvinċenti lanqas dawk li jippruvaw jagħrfu l-Dürer u dawk ta' madwaru: l-ebda waħda mill-figuri ma taqbel fil-fattizzi u l-età mal-pittur li dak iż-żmien kellu xi 26 sena.

L-aħħar tas-seklu XV

Fl-1498, l-istess sena li fiha ġiet pubblikata l-Apokalissi, Dürer pinġa l-Awtoritratt bl-ingwanti, li issa jinsab fil-Prado ta' Madrid.

Il-lwien ċari u kalmi tal-pittura jirriflettu l-istat interjuri tal-artista. Dürer pinġa lilu nnifsu maġenb tieqa li tiftaħ fuq veduta alpina mdawla bix-xemx. Liebes ilbies eleganti tal-aħħar moda u ingwanti ta' ġilda ratba jgħattu jdejh li jżomm waħda fl-oħra b'ċertu telqa. Anki x-xagħar bjond, twil u bin-nokkli juri l-moda tal-epoka; il-leħja biss hi naqra mhux tas-soltu għal dak iż-żmien.

Dak li jidher ċar minn dal-kwadru hu l-opinjoni għolja li kellu tiegħu innifsu. Imma ma rridux ninsew li l-pittur ta' sitta u għoxrin sena kien għadu kif sar midħla taċ-ċirklu tal-umanisti ta' Nurimberga fejn kienu jiltaqgħu l-élite intellettwali tal-belt. Fl-istess ħin il-konsiderazzjonijiet min-naħa psikoloġika u soġjoloġika m’għandhomx inessewna li Dürer kien irnexxielu joħloq wieħed mir-ritratti l-iżjed effikaċi u fl-istess ħin l-iżjed sbieħ ta' dak is-seklu.

Fiż-żmien li pinġa dan l-awtoritratt, Dürer kien pittur imfittex u kien diġà pitter xi titulari tal-altari, imma kien imsemmi l-iżjed għat-talent tiegħu għar-ritratti. Hemm par ritratti, mill-1497, fuq it-tila tal-aħwa Fürleger interessanti ħafna, (li issa jinsabu Frankfurt u Berlin). It-tfajla Fürlegerin b'xagħra miġbur qiegħda bil-qiegħda ħdejn tieqa li minnha tidher veduta. L-armi araldiċi li jidhru fuq iż-żewġ ritratti jikkaratterizzaw ix-xbiehat taż-żewġ tfajliet: waqt li waħda It-tfajla Fürlegerin b'xagħra maħlul fiha salib żgħir bejn żewġ ħutiet biex turi li t-tfajla kienet dieħla f'ordni reliġjużà, l-arma l-oħra f' It-tfajla Fürlegerin b'xagħra miġbur fiha ġilju bejn il-ħut biex turi li t-tfajla fir-ritratt kienet ta' familja tal-borgeżija. Iż-żewġ tfajliet kienu impinġijin qrib iż-żwieġ: waħda meta kienet dieħla novizza u l-oħra meta kienet ħa tiżżewweġ. U Dürer irnexxielu juri ż-żewġ għanijiet differenti mhux biss bix-xeħta tan-nisa imma wkoll bil-kuntrast fil-kuluri.

Imma ir-ritratt l-iżjed effikaċi li pinġa Dürer qabel l-aħħar tas-seklu kien dak ta' Oswolt Krel fl-1499 (illum qiegħed Münich). Ir-rappreżentant tas-socjetà kommerċjali ta' Ravensburg f'Nurimberga liebes ta' aristokratiku bi lbies iswed. B’idejh il-leminija jżomm il-mantell miftuħ, miksi minn ġewwa bil-pelliċċja, u mqiegħed fuq spalltu x-xellugija. Ir-raġel żagħżugħ b'espressjoni qawwija fuq wiċċu għandu ħarsa serja u akuta u l-aħmar jgħajjat tal-isfond jenfatizza l-aggressività tiegħu.

Iż-żewġ purtelli tal-ġnub, li oriġinarjament kienu jingħalqu fuq il-panew tan-nofs, juru l-armi araldiċi ta' Oswolt Krel u tal-mara tiegħu. Iżommu ż-żewġ armi hemm "Irġiel tal-bosk" armati bl-għesieġel u b'baldakkin tal-friegħi fuqhom. Fl-istrixxa tal-veduta, li tidher mit-tieqa li qiegħed ħdejha Oswolt Krel, il-friegħi tas-siġar ma tantx għandhom dehra naturali: m'ghandhomx is-sbuħija u l-akkuratezza li nsibu fil-veduti fl-akkwarelli li pinġa Dürer fis-snin ta' wara meta ġie lura mill-Italja.

Fost ix-xogħlijiet tal-ewwel nett ta' dal-grupp hemm Il-gżejra fl-għadira bid-dwejra li tinsab Londra u turi wieħed minn dawk il-padiljuni ċkejknin f'forma ta' torri li nbnew il-Ġermanja mis-seklu XIV bi preferenza fuq gżejjer żgħar: Il-gżejra fl-għadira bid-dwejra tinsab fil-punent tas-swar ta' Nurimberga, f'għadira mqabbda max-xmara Pegnitz.

Madwar l-1497, Dürer daħħal ix-xbieha tal-bini bit-torri fl-isfond tal-inċiżjoni il-Madonna bix-xadina. Tal-għaġeb b'liema preċiżjoni irnexxielu jaqleb għall-iswed u abjad tal-inċiżjoni l-isfumaturi fil-kulur tal-akkwarelli. U nteressanti li ninutaw li, waqt li Dürer fix-xbieha tal-Madonna bil-bambin uża ideat minn xi mudelli Taljani, il-passaġġ pittoresk bil-bini ċkejken fl-isfond, mhux tas-soltu għat-Taljani, ħajjar artisti bħal Giulio Campagnola u Cristoforo Robetta li jikkupjaw fl-inċizjonijiet tagħhom id-dar fl-għadira: eżempju tipiku ta' fekondazzjoni artistika reċiproka.

Matul dawk is-snin, Dürer uża f'każijiet oħra l-istudji tiegħu bl-akkwarell fil-kompożizzjoni tal-inċiżjonijiet. Pereżempju, fil-Mostru tal-baħar, fuq ix-xatt taħt il-fortizza, daħħal veduta tan-naħa tat-tramuntana tal-kastell imperjali ta' Nurimberga. Hemm dibattitu jekk il-Mostru tal-baħar jirrappreżentax leġġenda Ġermanika jew l-istorja ta' Anna Perenna mill-Fasti ta' Ovidju.

F'dal-waqt, il-veduti bl-akkwarell għal Dürer ma baqgħux biss reġistrazzjoni eżatta ta' post; minflok saru dejjem iżjed jinteressawh il-logħob tal-kuluri u l-varjazzjonijiet tagħhom mat-tibdil tad-dawl. Waħda mill-folji l-iżjed importanti f'dan is-sens hu l-akkwarell Għadira f'bosk (miżmum Londra). Hawn il-wiċċ tal-għadira żgħira tidher sewda kaħlanija u taqbel f'lewna mas-sħab sewdieni, li minnhom id-dawl tax-xemx nieżla jiddi b'kuluri sofor u oranġjo u jlewwen b'aħdar brillanti ix-xtieli mat-tarf tal-għadira.

Iżjed ċar hu l-mod kif id-dawl jinbidel fl-Imtieħen fuq xmara, l-akkwarell f'format kbir miżmum Pariġi. Il-binjiet f'dan huma l-istess li nsibu fl-isfond tal-Mitħna li hemm Berlin, imbarra li Dürer din id-darba poġġihom fuq ix-xatt tal-Pegnitz. Id-dawl ta' nżul ix-xemx wara maltempata jagħti lis-soqfa tal-binjiet kulur fiddi u kannella, u l-pont żgħir imxarrab jidher qisu għadu jqattar bix-xita li għadha kemm waqfet. Il-logħob bl-ilwien tax-xemx, fit-tlugħ u l-inżul, kontra s-sħab skur dejjem affaxxina l-pitturi, il-fuq u l-isfel mill-Alpi, imma l-effetti pittoriċi li kiseb Dürer ma nerġgħux narawhom ħlief fil-pittura tas-seklu XVII jew fl-Impressjoniżmu tas-seklu XIX.

Fil-folja Wied ħdejn Kalchreuth ta' madwar l-1500, tal-kollezzjoni ta' Berlin, Dürer kważi laħaq l-"impressjoniżmu" tal-akkwarelli ta' Cézanne. Il-grupp ta' studji li Dürer ħoloq f'barriera tal-ġebel fl-inħawi ta' Nurimberga għandu post partikulari fost il-veduti bl-akkwarell. Juru l-iżjed żoni bil-blat (bħal pereżempju l-folja fil-"Biblioteca Ambrosiana"), imma l-karattru frammentarju ta' dawn l-folji ma jħalli l-ebda dubju li għall-artista ma kinux ħlief materjal ta' studju.

Madwar l-1498 il-familja nobbli Paumagartner ikkommissjonaw minn għand Dürer altar bil-purtelli għal Katharinenkirche ta' Nurimberga. Kienet l-ikbar titular tal-altar tiegħu (miżmum sħiħ fil-Alte Pinakothek ta' Münich), u juri fil-parti nofsanija it-twelid ta' Kristu u fil-ġnub il-figuri monumentali ta' San Ġorġ u Sant'Ewstakju. Il-faċċati ta' barra ta' dawn il-purtelli tal-ġenb, li juru l-figuri ta' Marija u tal-arkanġlu Gabriel, huma xogħol tal-lavranti.

Ix-xewqat ta' dawk li kkommissjonaw il-pittura żgur ikkontribuxxew għall-iżbilanċ formali li għandu t-titular meta jinfetaħ. Infatti ż-żewġ figuri tal-qaddisin impinġijin b'kobor kważi naturali m’humiex proporzjonati mal-figuri tat-tavla ċentrali li huma fuq skala iżgħar. Imqabblin mal-impressjoni qawwija tal-Altar Paumagartner, in-nuqqasijiet fil-prospettiva tal-binjiet fit-tavla tan-nofs ma jagħtux fil-għajn. Però, dawn juru li fis-snin madwar l-1500, Dürer kin jaf biss ir-regola tal-bażi tal-prospettiva, li skontha il-linji kolha li jiġru perpendikulari mal-wiċċ tal-kwadru jidhru jikkonverġu f'punt fiċ-centru tal-kwadru stess.

Dürer f'dan il-każ ħa f'idejh ix-xogħol diffiċli tal-fetħiet bil-ħnejja li jidhru li jispiċċaw fiż-żewġ naħat tax-xenarju, li jieħu d-dehra ta' triq dejqa fl-belt. F'pass kuraġġuż bħal dan kien impossibbli li jevita xi ftit żbalji li però kważi jgħebu fil-kompożizzjoni eċċellenti totali, li fiha mdaħħlin is-seba' figuri żgħar tad-donaturi. L-istruttura tal-kompożizzjoni hi magħmula minn diversi pjani inklinati li jmorru mix-xellug fil-baxx għal-lemin fl-għoli: l-iżjed baxx immarkat bil-bastun ta' Ġużeppi u bit-tliet figuri żgħar tan-nisa donaturi; ras Ġużeppi u dik ta' Marija jiffurmaw il-linja li jmiss; is-saqaf tal-injam li taħthom Marija qiegħda rkobbtejha u t-twavel fl-għoli jieħdu din id-direzzjoni.

Skont tradizzjoni antika l-uċuħ taż-żewġ qaddisin fuq il-purtelli tal-ġenb huma tal-aħwa Stephan u Lukas Paumgartner. X'aktarx li x-xewqa li dawn jintgħarfu tispjega l-isproporzjon tal-figuri. Jekk din it-tradizzjoni hi eżatta, iż-żewġ qaddisin bil-wieqfa jistgħu jitqiesu bħala l-eqdem ritratti b'figura sħiħa.

Il-bidu tas-sena 1500

Fl-1500 Dürer kien bilkemm rifes, skond kif kienu jaħsbu ta' żmienu, l-għadba tal-irġulija. Permezz tal-attività fil-grafika kien diġà kiseb fama Ewropea. L-inċiżjonijiet tiegħu malajr qabżu 'l dawk ta' Schongauer fil-preċiżjoni u l-akkuratezza fit-twettiq. X’aktarx imħajjar minn ħbiebu ta' xeħta umanistika, beda b'rappreżentazzjonijiet li jfakkru l-kunċetti antiki tal-filosofija neoplatonika ta' Marsilju Fiċinu u ta' madwaru.

Iffaċċja wkoll fl-inċiżjonijiet tiegħu fir-ramm iż-żewġ problemi artistiċi li kienu ħabbtu l-artisti Taljani għal madwar seklu sħih: il-proporzjonijiet tal-ġisem uman u l-prospettiva. Filwaqt li Dürer ma damx ma sar kapaċi jirrappreżenta l-ġisem għarwien maskili b'mod qrib l-ideal tal-antiki, dam ma tgħallem sewwa l-prospettiva.

L-"Awtoritratt" tal-1500, miżmum, Munich, hu xhieda li Dürer kien jaf bir-rwol tiegħu fil-proċess tal-evoluzzjoni tal-arti. Fih għażel pożizzjoni dritta minn quddiem, qagħda li kienet tintuża fil-Medjuevu għax-xbieha ta' Kristu. Biha qiegħed jirreferi għall-kliem tal-ħolqien fit-"Testment il-Qadim", fejn Alla ħalaq il-bniedem fix-xbieha tiegħu. Din l-idea kienet mifruxa b'mod partikulari fost in-neoplatoniċi Fjorentini qrib Ficino, u kienet tirreferi mhux biss għad-dehra minn barra imma għall-kapacità kreattiva tal-bniedem. Għalhekk Dürer poġġa iskrizzjoni maġenb ir-ritratt tiegħu, li maqluba mill-Latin tgħid: "Jiena Albrecht Dürer minn Nurimberga, fl'età ta' 28 sena, bil-kuluri eterni ħloqt jien stess il-xbieha tiegħì". Il-kelma "ħloqt" minflok "pinġejt", kif wieħed kien jistenna minn pittur, kienet magħżula bil-ħsieb.

L-Awtoritratt tal-1500, però ma twelidx mill-preżunzjoni żejda, imma juri l-opinjoni tagħhom infishom li kellhom l-artisti Ewropej ta' dak iż-żmien. Dak li l-artisti kbar Taljani, bħal pereżempju Leonardo da Vinci, espressimew bil-kliem biss, Albrecht Dürer esprimieh fil-forma ta' awtoritratt.

L-oppost eżatt ta' din il-pittura hu d-disinn bil-pinzell (miżmum Weimar) fuq karta preparata b'kulur aħdar li fih l-artista pinġa lilu nfisu għarwien b'realiżmu spjetat. Din il-folja impinġija bejn l-1500 u l-1505, tipprova il-kobor enormi ta' Dürer bħala bniedem u artista. Irridu nieħdu kont tal-fatt li dawn iż-żewġ xihdiet ta' osservazzjoni u valutazzjoni tiegħu innifsu, sakemm Dürer kien għadu ħaj, kienu ftit magħrufin mill-pubbliku bħal ma ġara fil-każ tal-kitba letterarja ta' Leonardo.

Dan kiseb sinjifikat importanti f'sens ieħor ukoll, dak tal-istudju tal-proporzjon li l-ewwel riżultati tiegħu dehru fis-snin ta' wara l-1500. Jacopo de' Barbari, dik is-sena mar jogħqod Nurimberga bħala pittur tal-imperatur Massimiljanu, imma la Venezja fl-1494 u lanqas Nurimberga ma ried juri 'l Dürer il-prinċipji tal-bini tal-figuri umani skont regoli ta' proporzjon, li kien jippretendi li ma jaf xejn fuqhom u kien jipproteġihom bħala sigriet tal-ħanut. Għalhekk Dürer ipprova jistabillixxi mill-qisien dawn ir-regoli fundamentali hu stess. L-uniku punt ta' riferiment li kellu fuq il-proporzjonijiet tal-ġisem tal-bniedem kienu xi ftiet ħjilijiet fix-xogħol tat-teoriku antik tal-arkitettura Vitruvju. Dürer applika dawn il-ħjilijiet fil-bini tal-ġisem femminili. Ir-riżultat kien il-forma ma tantx sabiħa tan-Nemeżi fl-inċiżjoni tal-istess isem.

Bħala mudell letterarju għan-Nemeżi, ħa l-veres tal-poeta Fjorentin, Angelo Poliziano, bit-titlu Manto, li dehru fl-istampa Milan fl-1499. L-alla tad-destin, kif iddeskriviha Poliziano, hi taħlita bejn il-Fortuna Rumana u n-Nemeżi Griega. Fl-inċiżjoni ta' Dürer din hi figura ta' mara qawwija, għarwiena u bil-ġwienaħ li qiegħda fuq globu timxi fl-arja qalb is-sħab. Għal din ir-rappreżentazzjoni tqila m'għandniex inwaħħlu biss fil-fatt li Dürer ma kienx jaf biżżejjed il-proporzjonijiet femminili: in-nudi femminili tiegħu l-oħra juru li l-għażla ta' dal-ġisem tqil u mhux sabiħ kienet bil-ħsieb, biex jirrifletti l-gravità tas-suġgett u għalhekk it-truf tas-sħab jidhru jċedu taħt il-piż.

L-infuwenza li kellha l-arti ta' Jacopo de' Barbari fuq l-istudji tal-proporzjon ta' Dürer tintgħaraf fid-disinn bil-pinna ta' Apollo li hu miżmum Londra. Imma ir-riżultat artistiku l-iżjed komplut ta' din il-fażi tiegħu tal-istudji tal-proporzjon Dürer urieħ fl-inċiżjoni fir-ramm Adam u Eva, iddatata 1504. Għall-figura ta' Adam x'aktarx irrifera (bħal għad-disinn ta' Apollo li semmejna) għall-istatwa tal-Apollo del Belvedere, li kienet instabet fit snin qabel fi skavi ħdejn Ruma. Fost l-annimali li jgħixu flimkien mal-koppja fil-ġenna tal-art hemm liebru, qattus, barri u alċi, li xi wħud jinterpretawhom bħala simboli tal-erba' temperamenti umani; il-kamoxxa fuq il-blat fil-quċċata fil-bogħod hi simbolu tal-għajn t'Alla li mill-għoli jara kollox, u l-pappagall it-tifħir lill-Ħallieq.

Qabel ma kien lesta Il-Passjoni l-kbira li kien qiegħed jaħdem fuqha ftit ftit, Dürer kien diġà beda jaħdem fuq proġett ġdid: is-sensiela ta' inċiżjonijiet fl-injam ta' Il-Ħajja ta' Marija. Din bilfors kien diġà bdiha ftit wara l-1500; sal-1504 kien lesta sittax-il folja u spiċċa s-sensiela sħiħa biss fl-1510-1511.

Ix-xbieha ta' It-Twelid tal-Madonna hi forsi l-isbaħ folja mis-sensiela kollha. Dürer jagħti deskrizzjoni realistika ta' x'kien jiġri fil-kamra tal-ħlas fil-Ġermanja ta' żmienu. Il-mara li ħelset, sant'Anna, megħjuna minn żewġ nisa hi minduda f’sodda lussuża wara nett tal-kamra. Fil-waqt li l-imwielda ġdida qiegħda titħejja għall-ħasil minn qaddejja oħra. In-nisa li baqa' qegħdin jitrejqu wara li temmew xogħlhom kif kienet l-użanza ta' dak iż-żmien.

L-istudji u d-disinji fi sbieħ is-seklu

F'dak iż-żmien Albrecht Dürer kien imħajjar mid-devozzjoni, li kienet mifruxa ħafna, lejn il-Madonna li jagħmel ħafna xbiehat ġodda tagħha. Xi wħud minnhom ma kontx tistennihom, bħal pereżempju id-disinn bil-pinna u l-akkwarell tal-1503, tal-Madonna tal-annimali. Il-figura ta' Marija bil-bambin fiha hi mnissla minn dik fl-inċiżjoni tal-Madonna bix-xadina; anki fil-Madonna tal-annimali, Marija qiegħda bil-qiegħda qisha fit-tron fuq bank bil-ħaxix; madwarha hemm impinġijin għadd kbir ta' xtieli u annimali; fl-isfond fuq il-lemin hemm l-anġli jagħtu l-aħbar lir-ragħja, waqt li fill-boghod ħafna fuq ix-xellug jidher joqrob il-corteo tat-tliet Maġi.


it-Tuba tal-ħamrija, 1503, akkwarell u gwazz (Albertina, Vjenna)	Liebru ferħ, 1502, akkwarell u gwazz (Albertina, Vjenna)

Kristu hu hekk rappreżentat bħala Mulej mhux biss tal-bnedmin imma wkoll tal-annimali u x-xtieli. Il-volpi marbut b'ħabel jirrappreżenta l-ħażen mrażżan. X'aktarx dan id-disinn bil-pinna u l-akkwarell hu xogħol ta' tħejjija għal pittura jew inċiżjoni kbira fir-ramm. Imma dik li verament tolqotna f’din il-folja hi l-ikonografija, li m’hemmx paragun magħha.

Li Dürer kellu interess kbir fir-rappreżentazzjoni tal-flora u fawna jidher mill-għadd kbir ta' studji u inċiżjonijiet fir-ramm.

Il-Liebru ferħ iġib id-data tal-1502, u it-Tuba tal-ħamrija għandha d-data, li bilkemm għadha tinqara, tal-1503. Iż-żewġ folji (li jappartienu għall-fond tal-Albertina ta' Vjenna), li Dürer pinġa bl-akkwarell u l-gwazz, huma fost l-ogħla xogħlijiet tal-arti Ewropea. In-natura stess tal-annimali u xtieli qatt ma tpinġiet f'forma iżjed kompluta minn f'dawn l-istudji realistiċi, allavolja l-pittur f'xi postijiet baqa' lura fir-riproduzzjoni eżatta tad-dettalji. Fix-xbieha tal-liebru, ninnutaw li maġenb xi punti fejn is-suf hu mpinġi eżatt ħafna, hemm oħrajn fejn m'hemm l-ebda ħjiel tiegħu; anki fit-tuba tal-ħamrija, fejn qegħdin jinbtu l-fjuri, il-ħaxix hu mpinġi ħafif ħafif.

Ma nafux is-sinjifikat li kellhom għall-artista stess ix-xogħlijiet ta' dan it-tip; infatti, kontra l-veduti u l-akkwarelli, jitfaċċaw rari ħafna f'kontesti oħra. Madankollu, la Dürer għamel ftit ħafna minn dawn l-istudji tan-natura fuq il-parċmina, nistgħu nissoponu li kien jagħtihom valur intrinseku bbażat bl-istess miżura fuq ir-realiżmu u fuq il-virtwożita fit-twettiq tagħhom.

Id-disinji taż-żwiemel għandhom post partikulari fost l-istudji tal-annimali. Huma juru li Dürer żgur li kien jaf bl-istudji minn Leonardo taż-żwiemel tal-istalel ta' Galeazzo Sanseverino ta' Milano. Sanseverino żar bosta drabi f'Nurimberga wieħed mill-ħbieb tal-qalb ta' Dürer, Willibald Pirckheimer, li żgur għarrfu bl-inċiżjonijiet tad-disinji taż-żwiemel li kien għamel Leonardo. L-influwenza tal-studji ta' Leonardo (bi tħejjija għall-monument Sforza) tidher ċara fl-inċiżjoni fir-ramm Iż-żiemel żgħir tal-1505, l-iżjed fir-ras tal-bhima.

B'paragun mal-istudji famużi tal-annimali u tax-xtieli jew mal-veduti bl-akkwarell, ħafna inqas attenzjoni ingħatat lil is-studji tal-kostum bil-pinzell. Fost dawn ta' min isemmi d-disinn ta' Il-Kavalier tal-1498 (issa qiegħed Vjenna), li fuqu fil-marġni ta' fuq Dürer ħażeż dawn il-kliem: "Din hi l-armatura tal-epoka fil-Germanja". L-iżbalji fid-disinn fir-ras u s-saqajn ta' wara taż-żiemel, kif ukoll il-kuluri limitati għall-ikħal u l-kannella, iġegħluna nissuspettaw li l-folja kienet maħsuba biss bħala studju tan-natura. Dan id-disinn dam sal-1513 qabel ma sab użu ġdid flimkien ma studju iżjed qadim ta' veduta, fl-inċiżjoni famuża Il-kavalier, il-mewt u x-xitan.

Wara l-Altar Paumgartner, Dürer għamel progress notevoli fil-pittura. Fost in-numru limitat ta' pitturi li wettaq fl-ewwel snin tas-seklu XVI, l-iżjed eċċezzjonali hi l-Adorazzjoni tal-Maġi (1504), miżmuma fl-Uffizi ta' Firenze.

Fiha, il-kompożizzjoni tidher sempliċi, u r-rabta bejn l-istruttura arkitettonika tar-rovini u l-veduta hi kontinwa. Min-naħa tal-kuluri, tlett ilwien jikkaratterizzaw il-kwadru: aħmar, aħdar u griż skur. Arkitettonikament il-ħnejjiet jiddominaw il-kostruzzjoni u l-prospettiva ċentrali (li nistgħu narawha mit-tarġa fuq in-naħa tal-lemin). X'aktarx l-artista ma kellux ħsieb idaħħalhom mill-bidu, imma bnihom għalihom u wara daħħalhom fil-kompożizzjoni. Imbagħad daħħal l-istudji min-natura tal-farfett u taċ-ċerf itir, simboli tal-fidwa tal-bniedem miksuba permezz tas-sagrifiċċju ta' Kristu.

It-tieni vjaġġ fl-Italja

Fl-aħħar tas-sajf jew fil-bidu tal-ħarifa tal-1505, Dürer waqaf mix-xogħol u telaq għal darba oħra fuq vjaġġ lejn l-Italja, x’aktarx bix-xewqa li jispiċċa l-istudju tal-prospettiva. Bit-tir li jmur Venezja, din id-darba għadda minn Augusta, Carinzia u Friuli.

Is-soġġorn fil-belt fuq il-laguna, li dam sena u nofs, insibu aħbarijiet fuqu mill-ittri li kiteb lil ħabibu Willibald Pirckheimer, tal-familja nobbli ta' Nurimberga. Fihom jirrakkonta li f'Augusta, matul il-vjaġġ lejn Venezja, inkarigawh li jpinġi titular ta' altar għall-komunità Ġermaniża f'Venezja, fil-knisja ta' San Bartilmew, biex jitlesta sa nofs Mejju tal-1506. X'aktarx ħallsu għalih il-familja Fugger ta' Augusta, li kellhom rabtiet kummerċjali qawwija ma' Venezja u Ruma. Fil-bidu nett tas-soġġorn, qabel ma ntefa' jaħdem fuq din il-kummissjoni importanti, pinġa ir-Ritratt ta' sinjura żagħżugħa. Allavolja l-kwadru, li jġib id-data tal-1505 u li issa jinsab Vjenna, ma kienx lestieh għal kollox, jista' jitqis bħala l-iżjed affaxxinanti fost ir-ritratt femminili li ħarġu minn taħt idejh.

Dürer dan it-titular ħejja għalih bl-ikbar ħsieb. Fost il-waħdiet ta' studji li baqa', ir-Ritratt ta' perit (issa qiegħed Berlin, bħall-parti kbira tal-folji imwettqa Venezja) hu esegwit fuq karta kaħla bl-akkwarell abjad u iswed, bit-teknika tad-disinn bil-pinzell li tgħallem mill-pitturi tal-post. Fost ix-xogħlijiet ta' tħejjija L-istudju għall-mantell tal-papa (miżmum Vjenna), hu eċċezzjoni; dan disinn sempliċi mpinġi bil-pinzell fuq karta bajda li fih però il-mantell hu enfatizzat ħafif bil-kuluri okra u vjola.

Din il-pittura msejħa Il-festa tar-Rużarju (das Rosenkranzfest) Dürer ma lestihiex malajr daqs kemm ittama. Dam sal-aħħar ta' Settembru 1506 biex seta' jħabbar lil Pirckheimer li x-xogħol kien lest u li d-Doge u l-patriarka ta' Venezja kienu ħa jmorru l-ħanut tiegħu biex jarawha. Fiċ-ċentru tal-pittura hemm il-Madonna fit-tron li, flimkien mal-bambin Ġesù u San Duminku, iqassam il-girlandi tal-ward lir-rappreżentanti tal-Kristjanità, li r-ras tagħha huma l-imperatur u l-Papa. Fuq ix-xellug, ħdejn l-ordinijiet ekkleżjastiċi, fit-tarf tal-kwadru, hemm il-patriarka; fuq in-naħa l-oħra hemm x'aktarx il-benefattur li ħallas għalih. Iżjed tard il-pittura akkwistaha l-imperatur Rodolfu II u ttieħdet Praga u kienet murija fil-kunvent ta' Strahov. Issa tinsab fil-gallerija nazzjonali Národní.

Minkejja li f'Venezja kellhom rispett kbir għalih u minkejja li s-senat tas-Serenissima offrielu ħlas ta' 200 dukat jekk jiddeċiedi li jogħqod fil-belt għal dejjem, tard fil-ħarifa tal-1506 Dürer beda triqtu lura lejn beltu. Qabel ma telaq kiteb 'l Pirckheimer dawn il-kelmiet: "O, wie wird mich nach der Sonne frieren! Hier bin ich ein Herr, daheim ein Schmarotzer." (Traduzzjoni: O, kemm ħa nħoss kesħa, wara x-xemx! Hawn (Venezja) qisni sinjur, f'pajjiżi parassita). Matul il-vjaġġ lura lejn pajjiżu, pinġa bl-akkwarell bosta veduti, bħall-Kastell Alpin issa qiegħed Braunschweig – li forsi hu dak ta' Segonzano – il-Kastell ta' Trentu issa fil-British Museum, il-Veduta ta' Arco issa fil-Louvre, u dik ta' Innsbruck li qiegħda Oxford; Jekk inqabblu dawn il-veduti ma' dawk li kien pinġa qabel mar l-Italja insibu li huma mwettqin b'id ħafna iżjed merħija u ħielsa.

Lura f'pajjiżu

Meta mar lura l-Ġermanja żviluppa ħila tremenda fis-sengħa tal-bulin ^[1] u wettaq sensiela ta' pitturi li huma kapulavuri kemm min-naħa tat-teknika u kemm minn dik ta' konċentrazzjoni tal-għaġeb. Il-quċċata ta' dan il-perijodu kienu tliet xogħlijiet allegoriċi, Il-kavalier, il-mewt u x-xitan, San Ġlormu fiċ-cella u Il-melankolija (Melencolia I) (1514). ^[2] Fl-1512 inħatar pittur tal-qorti ta' Massimiljanu I u fl-1520 żar il-Pajjiżi l-Baxxi biex jiġi kkonfermat bħala pittur tal-qorti tas-suċċessur Karlu V. Hawn waqa' taħt l-influwenza ta' Lucas Hugenszoon, imsejjaħ Lucas van Leyden u għamel kuntatt ma' pitturi fjammingi li x’aktarx ħajruh jintefa' iżjed fuq ix-xogħol ta' ritrattista, billi l-borgeżija tal-bliet, li f'dal perijodu kienet laħqet l-ogħla prosperità, kienet trid ir-ritratti u kienet lesta li tħallas għalihom. Bejn l-1521u l-1526 wettaq il-kapulavuri tas-snin tal-maturità tiegħu, ritratti u kwadri ta' suġġett reliġjuż. Fost tal-ewwel l-ikbar huma dawk ta' Bernhard von Rasten, Hieronymus Holzschuler, Jakob Muffel u Johann Kleberger. Fost tat-tieni l-Erba' Appostli, huma xhieda tal-ispiritwalità li mmaturat bil-miġja tar-riforma luterana u huma wkoll il-quċċata tat-tfittix tiegħu għas-sbuħija tal-espressjoni u għall-preċiżjoni fir-rappreżentazzjoni tal-bniedem u tal-prospettiva tal-ispazju.

Waqt is-soġgorn fil-Pajjiżi l-Baxxi, Dürer mar Zeeland biex jara b’għajnejh skeletru ta' baliena li kien daħħal il-baħar. Meta wasal ma sabux għax il-baħar kien diġà karkru l-barra. Li ħa minn dan il-vjaġġ kien tip gravi ta' malarja li billi ma ħax ħsiebha qatt ma fieq minnha.

Dürer, wara li kien ilu marid għal xi żmien, miet fis-6 ta' April 1528 u ndifen fiċ-ċimiterju tal-knisja ta' San Ġwann f'Nurimberga, fejn għadhom jistrieħu l-fdalijiet tiegħu. Fuq il-lapida hemm minquxa l-iskrizzjoni bil-Latin iddettata mill-ħabib tiegħu, l-umanista Willibald Pirckheimer, li tgħid: "Dak li kien mortali f'Albrecht Dürer qiegħed jistrieħ f'dan il-qabar".

Billi ma kellux ulied, il-mara ħallielha d-dar u somma sewwa ta' flus (kien wieħed minn l-għaxar ċittadini l-iżjed għonja ta' Nurimberga).

Dürer it-teorista

Fix-xogħlijiet teoretiċi kollha tiegħu biex jesprimi t-teoriji tiegħu bl-ilsien Ġermaniż minflok bil-Latin, Dürer kien juża espressjonijiet grafiċi meħudin mil-lingwa ordinarja tan-nies tas-sengħa. Pereżempju, 'Schneckenlinie' ('linja ta' bebbuxu') kien it-terminu li uża għall-forma ta' spiral. Hekk Dürer ikkontribwixxa għall-espansjoni tal-proża Ġermaniża li inbdiet minn Martin Luteru bit-traduzzjoni tiegħu tal-Bibbja.^[3]

L-Erba' kotba fuq il-Kejl

Ix-xogħol ta' Dürer fuq il-ġeometrija jissejjaħ l-Erba' Kotba fuq it-Kejl (Underweysung der Messung mit dem Zirckel und Richtscheyt). L-ewwel ktieb jikkonċentra fuq il-ġeometrija linjari. Fost il-kostruzzjonijiet ġeometriċi ta' Dürer hemm eliċi, konkojdi u epiċiklojdi. Kien ispirat minn Apollonju, u l-ktieb ta' Johannes Werner li deher fl-1522, 'Libellus super viginti duobus elementis conicis'. It-tieni ktieb jgħaddi għall-ġeometrija f’żewġ dimensjonijiet, jiġifieri, l-kostruzzjoni ta' poligoni regolari. Hawn Dürer iffavorixxa l-metodi ta' Tolemew iżjed minn ta' Ewklide. It-tielet ktieb japplika dawn il-prinċipji fl-arkitettura, enġinerija u t-tipografija.

Fl-arkitettura Dürer jiċċita 'l Vitruvju imma fl-istess ħin jiżvilluppa id-disinji u kolonni klassiċi tiegħu. Fit-tipografija jiddeskrivi il-kostrużżjoni ġeometrika tal-alfabet Latin ibbażata fuq it-Taljani ta' qabel. Però, il-kostruzzjoni tal-alfabet Gotiku ibbażaha fuq sistema modulari differenti għal kollox. Ir-raba' ktieb ikompli mal-ewwel u t-tieni billi jmur għal forom fi tliet dimensjonijiet u l-kostruzzjoni tal-poliedri. Hawn Dürer jiddiskuti l-ħames solidi Platoniċi kif ukoll is-seba' solidi semi-regolari ta' Arkimede u xi ftit li kien ivvinta hu. F’dawn kollha, Dürer juri l-oġġetti fl-iżvilupp fil-pjan. Fl-aħħar, Dürer jiddiskuti l-Problema Deljan u jimxi għall-'construzione legittima', metodu tat-tpinġija tal-kubu f'żewġ dimensjonijiet bill-prospettiva linjari. Kien f'Bolonja li Dürer tgħallem (jista' jkun minn Luca Pacioli jew minn Bramante) il-prinċipji tal-prospettiva linjari, u hu ċar li sar jaf bil-'costruzione legittima' minn deskrizzjoni ta' dawn prinċipji li, dak iż-żmien, kienet tinsab biss fit-trattat mhux ippublikat ta' Piero della Francesca. Kien jaf ukoll bill-'kostruzzjoni abbrevjata' kif iddeskriviha Alberti u l-kostruzzjoni ġeometrika tad-dell, teknika ta' Leonardo da Vinci. Minkejja li Dürer m’għamilx innovazzjonijiet f'dawn l-oqsma, hu importanti bħala l-ewwel Ewropew tat-tramuntana li ttratta r-rapprezentazzjoni viżwali b'mod xjentifiku, waqt li fehem il-prinċipji Ewklidej. Barra dawn il-kostruzzjonijiet ġeometriċi, Dürer fl-aħħar ktieb Underweysung der Messung jiddiskuti għadd ta' mekkaniżmi għat-tpinġija bil-prospettiva mill-mudelli, bħall-camera lucida u bl-inċiżoniet fl-injam jagħti stampi ta' dawn il-metodi, sikwit riprodotti f'diskussjonijiet fuq il-prospettiva.

L-Erba' Kotba fuq il-Proporzjonijiet Umani

Paġna titulari ta' *Vier Bücher von menschlicher Proportion* fejn tidher il-monogramma ta' Albrecht Dürer

Ix-xogħol ta' Dürer fuq il-proporzjonijiet tal-ġisem tal-bniedem jissejjaħ L-Erba' Kotba fuq il-Proporzjonijiet Umani ('Vier Bücher von Menschlicher Proportion) tal-1528. L-ewwel ktieb, li l-parti l-kbira tiegħu kienet komposta sal-1512/13 u li tlesta fl-1523, juri ħames tipi ta' figuri maskili u feminili mibnijin b'mod differenti, il-partijiet kollha tal-ġisem espressi fi frazzjonijiet tat-tul sħiħ. Dürer ibbaża dawn il-kostruzzjonijiet fuq Vitruvju u kejl empiriku ta' "bejn mittejn u tliet mitt bniedem ħaj,"^[3] fi kliemu stess. It-tieni ktieb fih tmien tipi oħra, mhux maqsumin fi frazzjonijiet imma f'sistema Albertina, li Dürer x'aktarx kien tgħallem mill-ktieb ta' Francesco di Giorgio, De harmonica mundi totius tal-1525. Fit-tielet ktieb, Dürer jagħti l-prinċipji li bihom il-figuri jistgħu jiġu modifikati, fosthom is-simulazzjoni matematika ta' mirja konvessi u konkavi; hawn Dürer jittratta wkoll il-fiżjonomija umana. Ir-raba' ktieb hu dedikat għat-teorija tal-muviment.

Miżjud mat-tielet ktieb, però, hemm saġġju komplut fih innifsu fuq l-estetika, li Dürer ħadem fuqu bejn l-1512 u l-1528, u fih insiru nafu bit-teoriji tiegħu fuq is-‘sbuħija ideali'. Dürer ċaħad il-kunċett ta' sbuħija oġġettiva ta' Alberti, u ppropona idea relativista ta' sbuħija bażata fuq il-varjetà. Madan kollu, Dürer baqa jemmen li l-verità hi moħbija fin-natura, u li hemm regoli li jordnaw is-sbuħija, allavolja sabha diffiċli li jiddefinixxi kriterji għalihom. Fl-1512/13 it-tliet kriterji tiegħu kienu l-utilità ('Nutz'), il-pjaċir ('Wohlgefallen') u l-medju hieni ('Mittelmass'). Però, kontra Alberti u Leonardo, dak li Dürer kien jinkwieta l-iżjed fuqu ma kienx li jifhem il-kunċett astratt tas-sbuħija imma kif artista jista' joħloq xbiehat sbieħ. Bejn l-1512 u l-verżjoni finali fl-1528, l-opinjoni ta' Dürer żviluppat milli jaħseb li l-kreatività umana hi spontanja jew ispirata għal kunċett ta' 'sinteżi interna selettiva'.^[3] Fi kliem ieħor, li artista jibni fuq l-għana u r-rikkezza tal-esperjenzi viżwali biex jimmaġina oġġetti sbieħ.

Xogħlijiet

Pitturi

Il-Madonna bil-Bambin, Metropolitain Museum of Arts, New-York
Albrecht Dürer il-missier, 1490, Uffizi, Firenze
Barbara Dürer, imwielda Holper, c. 1490-1493, Germanisches Nationalmuseum, Nurimberga
Awtoritratt fl-età ta' 22 sena jew Awtoritratt bil-fjura tax-xewk, 1493, Musée du Louvre, Pariġi
Frederiku l-Għaref , 1496, Staatliche Museen Berlin
Missier il-pittur, 1497, National Gallery, Londra
Awtoritratt fl-età ta' 26 sena, 1498, Musew tal-Prado, Madrid
It-titular Paumgartner 1498, Alte Pinakothek, Münich
Oswald Krell, 1499, Alte Pinakothek, München
Elsbeth Tucher, 1499, Staatliche Kunstsammlungen, Kassel
It-Tniżżil mis-Salib, c. 1500-1503, Alte Pinakothek, München
Awtoritratt fl-età ta' 28 sena jew Awtoritratt bil-pelliċċja, 1500, Alte Pinakothek, München (iġġib l-iskrizzjoni: Albertus Durerus Noricus ipsum me propriis sic effingebam coloribus œtatis anno XXVIII)
Erkole joqtol l-għasafar tal-lag ta' Stinfalja, 1500, Germanisches Nationalmuseum, Nurimberga
L-Artal ta' Baumgärtner, 1503, Alte Pinakothek, München
L-Adorazzjoni tal-maġi, 1504, Uffizi, Firenze
Ritratt ta' mara żagħżugħa Venezjana, 1505, Kunsthistorisches Museum, Vjenna
Burkard von Speyer, 1506, Windsor Castle
Kristu fost l-Għorrief, 1506, Fundacion Coleccion Thyssen-Bornemisza, Madrid
Ritratt ta' mara żagħżugħa Venezjana, c. 1506, Staatliche Museen zu Berlin
Madonna bl-ekru^[4], 1506, Staatliche Museen zu Berlin
Il-Madonna tal-festa tar-Rużarju, 1506, Gallerija Nazzjonali ta' Praga,
Adam u Eva, 1507, Uffizi, Firenze
Il-Martirju ta' għaxart elef insara, 1508, Kunsthistorisches Museum, Vjenna
It-Trinità Mqaddsa, 1511, Kunsthistorisches Museum, Vjenna
Ritratt ta' Raġel, 1512-1514, Szepmuveseti Muzeum, Budapest
L-Imperatur Karlumanju et L-Imperatur Siġiżmondu, 1513, Germanisches Nationalmuseum, Nurimberga
Mikiel Wolgemut, 1516, Germanisches Nationalmuseum, Nurimberga
L-Appostlu Filippu, 1516, Uffizi, Firenze (iġġib l-iskrizzjoni: SANCTE PHILIPPE ORATE PRO NOBIS 1516)
Sant'Anna u l-Madonna bil-Bambin, 1519, Metropolitan Museum of Art, New York
Jakob Fugger, Staatsgalerie, Städtische Kunstsammlungen, Augsburg, 1519
L-Imperatur Massimilljanu I, Kunsthistorisches Museum, Vjenna, 1519
Bernard von Reesen, 1521, Dresden Gallery, Dresden
Ritratt ta' Raġel, 1524, Musew tal-Prado, Madrid
Hieronymus Holzschuher, 1526, Staatliche Museen zu Berlin
Jakob Muffel, 1526, Staatliche Museen zu Berlin
Johannes Kleberger, 1526, Kunsthistorisches Museum, Vjenna
Sant Ġwann l-Evanġelista u San Pietru u San Pawl u San Mark, 1526, Alte Pinakothek, München (magħruf ukoll bħala L-Erba' appostli jew L-Erba' temperamenti)

Inċiżjonijiet

Inċiżjonijiet fl-injam

Inċiżjonijiet waħdiet

1493-1495 : Il-Madonna fuq it-tron, c.1493 ; Il-martirju ta' San Bastjan, c.1495 ; San Kristoferu, c. 1495 ; Il-kruċifissjoni ta' Kristu l-kbira, c.1495 ; Il-bikja l-kbira, c.1495.

1496-1498 : Il-ġlieda ta' Erkole u Kaku, c.1496 ; Is-Sifilide, c.1496 ; Il-banju tal-irġiel, c.1496 ; Kavalieri u merċenarji, c.1496-1497 ; Is-Sagra Familja, c. 1496-1497 ; Sansun jegħleb l-iljun, c.1496-1497 ; Il-martirju ta' Santa Katarina, c.1497-1498 ; Is-Sagra Familja bi tlett ifniek, c. 1497 ; Il-martirju ta' San Ġwann l-Evanġelista, c. 1497-1498 ; Il-viżżjoni tas-seba' gandlieri, c. 1497-1498 ; San Ġwann jitlob 'lis-smewwiet, c. 1497-1498 ; L-erba' kavalieri, c. 1497-1498 ; Il-waqa' tal-kwiekeb, c. 1497-1498 ; L-erba' anġli jżommu r-riħ u d-dlik tal magħżulin, c. 1497-1498 ; Is-seba' daqqiet tat-trumbetti tal-anġli, c. 1497-1498 ; L-erba anġli tal-Ewfrate, c. 1497-1498 ; San Ġwann jibla' l-ktieb, c. 1497-1498 ; Il-mara liebsa x-xemx u d-dragun b'seba' rjus, c. 1497-1498 ; Il-ġlieda ta' San Mikiel kontra d-dragun, c. 1497-1498 ; Id-dragun b'seba' rjus u l-bhima bil-qrun ta' muntun, c. 1497-1498 ; L-adorazzjoni tal-ħaruf - L-għanja tal-magħżulin, c. 1497-1498 ; Il-qaħba tal-Babilonja, c. 1497-1498 ; Koppja żagħżugħa u l-mewt jew Il-passiġġata, c. 1497-1498 ; Il-Mostru tal-baħar jew Ir-rapiment ta' Amimone, c. 1498 ; L-għaxart elef maqtula ta' Nikodemja, c.1497-98.

1500-1502 : San Sibaud fuq kolonna, c.1500 ; Is-Sagra familja taħt il-portiku, c.1500-1501 ; San Kristofru u l-qatgħa għasafar , c.1500-1502 ; San Franġisk jirċievi l-istigmata , c.1500-1502 ; Ex-libris ta' Willibald Pirckheimer, c.1500-1503 ; Nemeżi jew Ix-xorti t-tajba, c. 1501 ; San Ewstaċju, c. 1501 ; San Ġwann l-għammied u Onufriju bil-kuruna tal-luppolu, c.1502 ;San Antnin u San Pawl, c.1502 ;San Ġorġ fuq iż-żiemel , c. 1502-1503 ; Kalvarju (Il-kruċifissjoni ta' Kristu ż-żgħira), c. 1502-1503.

1503-1508 : Is-Sagra Familja u l-ħames anġli , c.1503 ; San Nikola, San Erażmu u San Ulriku, c.1503-1505 ; San Stiefnu, San Sistu u San Lawrenz , c. 1503-1505 ; San Ġlormu jagħmel il-penitenza, c. 1506 ; It-tqarbina ta' kuljum ta' Marija-Maddalena , c.1503-1508.

1510-1511 : Il-Mewt u l-merċenarju, 1510 ; L-għalliem, 1510 ; Kristu fuq is-salib ma' Marija u Ġwanni 1510 ; In-niedem (Ir-re David jagħmel il-penitenza), c.1510 ; San Ġwann l-Għammied b'rasu maqtugħa, 1510 ; San Ġlormu fiċ-ċella tiegħu, 1511 ; San Ġwann quddiem il-Madonna, c. 1511 ; Il-quddiesa ta' San Girgor , 1511 ; San Kristofru , 1511 ; L-adorazzjoni tal-maġi, 1511 ; Is-Sagra Familja u żewġ anġli jdoqqu, 1511 ; Is-Sagra Familja taħt is-sigra, 1511 ; Kain joqtol lil Abel, 1511 ; Salomè iġġib ras San-Ġwann lil Erodi, 1511 ; It-Trinità Mqaddsa, 1511.

1512-1518 : San Ġlormu fil-grotta, 1512 ; Armarji għal Kristuoph Scheurl, c.1512-1514 ; Armarji tal-astronomu tal-qorti, Johannes Stabius, c.1512-1517 ; San Keloman , 1513 ; Ġardinar b'xitla tad-dielja, c. 1515 ; Il-Qaddisin protetturi tal-Awstrija, 1515 ; Marija ma' San Ġwann l-Għammied, San Bruno u xi Kartużjani, 1515 ; Ir-rinoċeronte, 1515 ; Kokka tiġġieled mal-għasafar, c. 1515-1516 ; Ex-libris ta' Hieronymus Ebner membru tal-kunsill ta' Nurimberga, 1516 ; Kristu fuq is-salib b’burdura ta' anġli , 1516 ; Kristu fuq is-salib ma' tliet anġli, c.1516 ; Kristu fuq is-salib, c. 1516-1520 ; Marija reġina tal-anġli, 1518 ;San Sibaud , 1518 ; ritratt tal-imperatur Massimiljanu I, c.1519.

1520-1526 : Pressa tal-istamperija, 1520 ; Ulrich Varnbühler, kunsillier ta' l-imperatur, 1522 ; Iċ-ċena, 1523 ; Is-Sagra familja fuq il-bank tal-ħaxix, 1526 ; Il-poeta Latin Eobanus Hessus, 1526.

Inċiżjoniet f'sensiela

Il-passjoni Albertina, c.1495 ; sensiela ta' erba' folji. "Qabel sewwa ma kien sab l-istil grandjuż tal-Apokalissi, Dürer kien iddisinja fuq il-blokok dik li tissejjaħ il-passjoni Albertina (...). L-influwenza Taljana hawn titħallat ma' dik ta' Schongauer." Musper.
Il-flagellazzjoni du Kristu, L-inkurunazzjoni bix-xewk, Kristu jġorr is-salib, Kristu fuq is-salib.

L-Apokalissi, 1496-1498 : L-unika sensiela li Dürer għamel f'daqqa. "Dan kien l-ewwel ktieb maħluq u ppublikat esklużivament minn artista", ^[3] p. 53.
San Ġwann quddiem Il-Madonna, Il-martirju ta' San Ġwann , San Ġwann jara seba' gandlieri, San Ġwann quddiem Alla u x-Xjuħ, L-erba' kavalieri tal-Apokalissi, Is-sitt siġill, Erba' anġli jżommu l-erba' rjieħ tad-dinja, Is-seba' anġli jdoqqu t-trumbetti, L-erba' anġli tal-Ewfrate, San Ġwann jibla' l-ktieb tal-Ħajja, Mara liebsa x-xemx u d-dragun b'seba' rjus, San Mikiel jitfa' fl-art id-dragun, Il-dragun b'seba' rjus u l-bhima bil-qrun ta' muntun, L-innu tal-magħżulin, Il-qaħba tal- Babilonja, L-anġlu u l-muftieħ tal-għammieq.

Il-Passjoni l-kbira, 1511 : "Matul il-vjaġġ tiegħu fil-Pajjiżi l-Baxxi, għal dan ix-xogħol important li kien ħa jiġi kkupjat kullimkien, Dürer talab sommom ta' flus konsiderevoli" ^[5]
Iċ-Ċena, Kristu fil-ġnien taż-żebbuġ, L-arrest ta' Kristu, Il-flagellazzjoni ta' Kristu, Kristu quddiem il-poplu, Ecce homo, Kristu jġorr is-salib, Kristu fuq is-salib, Il-lamentazzjoni, Il-dfin ta' Kristu", "Kristu jinżel l-infern, Il-qawmien mill-mewt.

Il-Ħajja tal-Madonna , 1511 : sensiela ta' għoxrin folja. Kien fuq dan is-sett li Vasari qal : "Il-Ħajja tal-Madonna hi tant sabiħa li hu impossibbli li jsir xi ħaġa aħjar, fil-pjan tal-kompożizzjoni, l-prospettiva u l-arkitettura, fl-ilbies u l-uċuħ, tal-iżjed xjuħ u l-iżjed żagħżagħ".
Is-sagrifiċċju ta' Ġwakkin, Ġwakkin jieħu l-aħbar, Ġwakkin u Anna fil-portiku ndurat, It-twelid tal-Madonna, Preżentazzjoni tal-Madonna fit-tempju, Iż-żwieġ tal-Madonna, L-annunzjazzjoni, Iż-żjara, It-twelid ta' Kristu, Il-ċirkonċizzjoni ta' Kristu, L-adorazzjoni tal-maġi, Il-preżentazzjoni fit-tempju, Il-ħarba lejn l-Eġittu, Is-serħa fil-ħarba lejn l-Eġittu (Is-Sagra Familja f’bitħa), Kristu u l-għorrief, Kristu jitlaq lil ommu, Il-Mewt tal-Madonna, L-Assunzjoni, Il-qima tal-Madonna.

Il-Passjoni ż-żgħira fuq l-injam, 1509-1511 : sebgħa u tletin inċiżżjoni bil-veres bil-Latin ta' Benedikt Chelidonius. Wieħed jista' jara l-blokok tal-injam fil-British Museum ta' Londra .
Adam u Eva fil-ġenna tal-art, It-tkeċċija mill-ġenna tal-art, L-annunzjazzjoni, It-twelid ta' Kristu, Id-dħul ta' Kristu f'Ġerusalemm, It-tkeċċija tal-bejjigħa mit-tempju, Kristu jitlaq lil ommu, Iċ-Ċena, Il-ħasil tas-saqajn, Kristu fil-ġnien taż-żebbuġ, L-arrest ta' Kristu, Kristu quddiem Anna, Kristu quddiem Qajfa, Kristu mkasbar, Kristu quddiem Pilatu, Kristu quddiem Erodi, Il-flagellazzjoni, L-inkurazzjoni bix-xewk, Ecce Homo, Pilatu jaħsel idejh, Kristu jġorr is-salib, Santa Veronika bejn Pietru u Pawlu, Il-kruċifissjoni, Kristu fuq is-salib, Kristu fil-limbu, It-tniżżil mis-salib, Il-lamentazzjoni, Id-dfin ta' Kristu, L-irxoxt, Kristu jidher lil ommu, Kristu ġardinar, Kristu u l-pellegrini ta' Emmaws, Tumas ma jemminx, It-tlugħ is-sema, Il-Pentekoste, L-aħħar Ġudizzju .

L-ark tat-trijonf tal-imperatur Massimiljanu I, 1515 : din inċiżżjoni ġganta fl-injam, magħmula minn 192 blokka . Stabius ħoloq il-pjan, Kölderer ipprovda d-disinn arkitettoniku, Andreae ħa ħsieb l-inċizzjoni u Dürer kien id-disinjatur tal-opra sħiħa.
L-ark tat-trijonf , L-għerusija tal-Imperatur Massimiljanu ma' Marija ta' Borgonja, Kungress u l-għerusija doppja fi Vjenna, Il-laqa' Massimiljanu I u Neriku VIII tal-Ingilterra, San Rokku ta' Treviri, L-għerusija ta' Filippu ta' Asburgu, msejjaħ is-sabiħ, u Ġovanna ta' Kastilja, L-imperaturi Teodożju, Arcadju u Onorat.

Il-Biga trijonfali ż-żgħira jew "It-tieġ Borgondjan", 1516-1518.

Il-Biga trijonfali l-kbira tal-Imperatur Massimiljanu I, 1518.

Inċiżjonijiet fir-ramm, inċiżjonijiet bil-ponta niexfa, akkwaforti

1494-1500 : Ir-raġel vjolenti, c.1494 ; Il-konverżjoni ta' San Pawl, c.1494 ; Il-messaġġier il-kbir, c.1494-1495 Is-Sagra familja u l-mazzarell, c. 1495 ; L-istqarrija ta' mħabba, c. 1495 ; Il-kavalier u l-merċenarji, c. 1495 ; San Ġlormu fid-deżert, c.1496 ; Il-kok u l-mara , c. 1496 ; Il-majjal mostru ta' Landster, c. 1496 ; Il-penitenza ta' San Kriżostmu, c.1496 ; L-iben il-ħali, c.1496 ; It-tliet raħħala, c. 1496-1497 ; Xbejba fuq iż-żiemel u merċenarju, c.1496-1497 ; Il-familja Torka, c. 1496-1497 ; Ir-raħħal u l-mara, c.1496-1497 ; Il-passiġġata, c. 1496-1498 ; Il-Madonna bix-xadina, c. 1497-1498 ; Erba' nisa għarwenin (L-erba' sħaħar), 1497 ; Il-ħolma (It-tentazzjoni), c. 1497-1498 ; Il-Levjatan, c. 1498 ; San Bastjan mal-kolonna, c. 1498-1499 ; Erkole (l-għira), c. 1498-1499 ; Ix-xemx tal-ġustizzja (Sol Justitiae), c.1498-1499 ; Il-Madonna bid-dija tal-glorja, c. 1498-1500.

1500-1510 : Kristu b'dirajgħ miftuħa, c.1500 ; San Ewstakju, c. 1500-1502 ; San Bastjan mas-siġra, c. 1500-1502 ; Sant'Anna, il-Madonna u l-bambin, c. 1500-1502 ; Spirtu bit-targa u l-elmu (Il-glorja), c. 1501-1502 ; Is-saħħara, c.1501-1502 ; Nemeżi (Ix-xorti tajba), c. 1501-1502 ; San Ġorġ miexi, c. 1502-1503 ; Apollo u Dijana, c. 1502-1503 ;Tal-istandard, c. 1502-1503 ;Il-Madonna fuq il-bank tal-ħaxix, 1503 ; Adam u Eva, 1504 ; It-twelid ta' Kristu, 1504 ; Il-familja ta' satiri, 1505 ; Iż-żiemel żgħir, 1505 ; Iż-żiemel kbir, 1505 ;San Ġorġ fuq iż-żiemel, 1508 ; Il-Madonna bid-dija tal-glorja, 1508 ; L-arrest ta' Kristu, 1508 ; Kristu fuq is-salib, 1508 ; Kristu mejjet quddiem Marija u Ġwanni , 1509 ; Kristu fuq l-għolja taż-żebbuġ , 1509.

1511-1515 : Il-Madonna bil-lanġasa, 1511 ; Kristu fuq is-salib , 1511 ; Kristu b'idejh marbutin, 1512 San Ġlormu hdejn is-salċi, 1512 ; Kristu quddiem Qajfa, 1512 ; Kristu quddiem Pilatu, 1512 ; Il-flaġellazzjoni ta' Kristu, 1512 ; L-inkurunazzjoni bix-xewk, 1512 ;Kristu quddiem il-poplu (Ecce Homo), 1512 ; Pilatu jaħsel idejh, 1512 ; Kristu jġorr is-salib, 1512 ; Il-lamentazzjoni, 1512 ; Id-dfin ta' Kristu, 1512 ; Kristu jinżel il-limbu, 1512 ; Il-Qawmien mill-mewt; Pietru u Ġwanni jfejqu l-mifluġin, 1513 ; Il-maktur ta' Veronika miżmum minn żewġ anġli, 1513 ; Il-kavalier, il-Mewt u x-xitan, 1513 ; Il-melankolija (Melencolia I), 1514 ;Id-daqqaq taż-żaqq, 1514 ; Żewġ raħħala jiżfnu, 1514 ; San Ġlormu fiċ-ċella, 1514 ; Il-Madonna bil-Bambin quddiem ħajt, 1514 ; Madonna bid-dija tal-glorja fuq il-qamar felli, 1514 ; L-appostlu Pawlu, 1514 ; L-appostlu Tumas, 1514.

1515-1525 : Kristu bilqegħda, 1515 ; Id-disperazzjoni, 1515 ; Kristu fuq l-għolja taż-żebbuġ, 1515 ; Il-maktur ta' Veronika muri minn anġlu, 1516 ; Ir-rapiment fuq unikornu, 1516 ;Il-Madonna bid-dija tal-glorja, 1516 ; Il-Madonna nkurunata minn żewġ anġli, 1518 ; Il-kanun, 1518 ; Sant Antnin quddiem il-belt, 1519 ; Albrecht von Brandenburg, 1519 ; Raħhal jimxi mal-mara, 1519 ; Il-Madonna nkurunata minn anġlu, 1520 ; Madonna bil-Bambin fil-fisqija, 1520 ; San Kristofru u l-eremita, 1521 ; San Kristofru, 1521 ; Il-kruċifissjoni, c.1523 ; Albrecht von Brandenburg, 1523 ; L-appostlu Xmun, 1523 ; San Bartilmew, 1523 ; Frederiku l-Għaref, 1524 ; Willibald Pirckheimer, 1524 ; Filippu Melanchton, 1526 ; Erażmu ta' Rotterdam, 1526 ^[6] ; L-appostlu Filippu, 1526.

Kitba

Underweysung der Messung mit dem Zirkel und Richtscheyt, 1525 u 1538 (Istruzzjoni fuq il-kejl bir-riga u l-kumpass)
Arcibus castellisque condendis ac muniendis rationes aliquot, 1527 (Trattat fuq il-fortifikazzjoni)
Etliche vnderricht, zu befestigung der Stett, Schloß vnd Flecken, 1527 [mhux konfermat]
Hierinn sind begriffen vier bücher von menschlicher Proportion, 1528 u l-verżjoni bil-Latin De Symetria partium in rectis formis humanorum corporum, 1532 (Trattat fuq il-proporzjonijiet tal-ġisem tal-bniedem, ippublikat wara mewtu)

Gallerija

Adam u Eva, Prado, Madrid, 1507
It-Tniżżil mis-Salib, Alte Pinakothek, Münich, 1500-3
Idejn jitolbu, Albertina, Vjenna, 1508
Rinoċeronte, inċiżjoni fl-injam, 1515
Monogramma ta' Dürer (1498)
Għadira fil-foresta, British Museum, Londra, 1485
Aworitratt, 1493
Sant Ewstakju, Staatliche Kunsthalle, Karlruhe, madwar 1501
L-Imperatur Massimilanu I, Kunsthistorisches Museum, Vjenna, 1519
Jakob Fugger, Staatsgalerie, Städtische Kunstsammlungen, Augsburg, 1519
San Ġwann u San Pietru, Alte Pinakothek, Münich, 1526
San Mark u San Pawl, Alte Pinakothek, Münich, 1526
Hieronymus Holzschuher Gemäldegalerie der Staatlichen Museen, Berlin, 1526
Madonna bl-ekru^[4] Gemäldegalerie der Staatlichen Museen, Berlin, 1506
Albrecht Dürer il-kbir, National Gallery, Londra, 1597
Elsbeth Tucher, Hessisches Landesmuseum, Kassel, 1499
Il-Martirju ta' għaxart elef insara, Kunsthistorisches Museum, Vjenna, 1508
It-Trinità Mqaddsa, Kunsthistorisches Museum, Vjenna, 1511
L-Appostlu Filippu, Uffizi, Firenze, 1516
It-titular Paumgartner panew tan-nofs, Alte Pinakothek, Münich, 1498

Referenzi

^ Għodda tal-inċiżur
^ F’din l-inċiżjoni jidher "kwadrat maġiku" famuż. "Kwadrat maġiku" hu arranġament ta' numri sħaħ distinti f'tabella kwadrata b'mod li s-somom tan-numri f'kull ringiela, f'kull kolonna u fiż-żewġ djagonali huma kollha l-istess numru; dan in-numru jissejjaħ il-kostanti maġika jew is-somma maġika tal-kwadrat.
^ ^a ^b ^ċ ^d Erwin Panofsky, "The Life and Art of Albrecht Dürer", Princeton, 1945, ISBN 0-691-00303-3
^ ^a ^b Tip ta' għasfur, Carduelis spinus
^ Alain Borer: l'oeuvre gravé de Albrecht Dürer, Booking International, Pariġi
^ iġġib din l-iskrizzjoni: Imago Erasmi Roterodami ab Alberto Durero ad vivam effigiem deliniata u ΤΗΝ ΚΡΕΙΤΤΩ ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΜ ΜΑΤΑ ΔΙΞΕΙ li tista’ tinqaleb "Il-kitba tiegħu tagħti xbieha tal-bniedem aħjar minn dan ir-ritratt."

Ħoloq esterni

Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Albrecht Dürer

[1] Għodda tal-inċiżur

[2] F’din l-inċiżjoni jidher "kwadrat maġiku" famuż. "Kwadrat maġiku" hu arranġament ta' numri sħaħ distinti f'tabella kwadrata b'mod li s-somom tan-numri f'kull ringiela, f'kull kolonna u fiż-żewġ djagonali huma kollha l-istess numru; dan in-numru jissejjaħ il-kostanti maġika jew is-somma maġika tal-kwadrat.

[Panofsky-3] ċ ^d Erwin Panofsky, "The Life and Art of Albrecht Dürer", Princeton, 1945, ISBN 0-691-00303-3

[ekru-4] Tip ta' għasfur, Carduelis spinus

[5] Alain Borer: l'oeuvre gravé de Albrecht Dürer, Booking International, Pariġi

[6] ġġib din l-iskrizzjoni: Imago Erasmi Roterodami ab Alberto Durero ad vivam effigiem deliniata u ΤΗΝ ΚΡΕΙΤΤΩ ΤΑ ΣΥΓΓΡΑΜ ΜΑΤΑ ΔΙΞΕΙ li tista’ tinqaleb "Il-kitba tiegħu tagħti xbieha tal-bniedem aħjar minn dan ir-ritratt."

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]