Ara s-sors ta' Taishan

[[Stampa:泰山 南天门.jpg|daqsminuri|Id-Daħla tan-Nofsinhar li Tagħti għall-Ġenna fil-Muntanja Tai.]]
'''Taishan''' jew il-'''Muntanja''' '''Tai''' (biċ-[[Lingwi Ċiniżi|Ċiniż]]: 泰山; bil-Pinjin: ''Tài Shān'') hija muntanja ta' importanza [[Storja|storika]] u [[Kultura|kulturali]] li tinsab fit-Tramuntana tal-belt ta' Tai'an. Hija l-ogħla punt fil-provinċja ta' Shandong, iċ-[[Ċina]]. L-ogħla quċċata hija l-Quċċata tal-Imperatur tal-Ġada (biċ-Ċiniż simplifikat: 玉皇顶; biċ-Ċiniż tradizzjonali: 玉皇頂; bil-Pinjin: ''Yùhuáng Dǐng''), li spiss jiġi rrapportat li hija għolja 1,545 metru (5,069 pied).<ref>Yuan Xingzhong; Hong, Liu (2000). "Studies on the diversity of soil animals in Taishan Mountain". ''Journal of Forestry Research''. '''11''' (2): 109–113.</ref>

Taishan hija magħrufa bħala l-muntanja tal-Lvant tal-Muntanji Sagri taċ-Ċina. Hija assoċjata ma' tlugħ ix-[[xemx]], mat-twelid u mat-tiġdid, u spiss titqies bħala l-ewwel waħda fost il-ħames muntanji sagri. Il-Muntanja Tai ilha post ta' qima għal mill-inqas 3,000 sena u ntużat bħala wieħed mill-iżjed ċentri ċerimonjali importanti taċ-Ċina matul partijiet kbar minn dan il-perjodu.<ref>{{Ċita web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/580478/Mount-Tai|titlu=Mount Tai {{!}} mountain, China {{!}} Encyclopedia Britannica|data=2015-02-02|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20150202174143/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/580478/Mount-Tai|arkivju-data=2015-02-02|url-status=bot: unknown}}</ref> Minħabba l-importanza sagra u l-pajsaġġ drammatiku tagħha, tniżżlet fil-lista tas-[[Sit ta' Wirt Dinji|Siti ta' Wirt Dinji]] tal-[[UNESCO]] fl-1987.<ref name=":0">{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/437|titlu=Mount Tai|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2024-08-21}}</ref> Tissodisfa seba' mill-għaxar kriterji tal-għażla tal-UNESCO u b'hekk hija l-iżjed sit li jissodisfa kriterji tal-għażla tal-UNESCO flimkien maż-[[Żona Naturali Selvaġġa tat-Tażmanja]] fl-[[Awstralja]].<ref>{{Ċita web|url=https://whc.unesco.org/en/list/181/|titlu=Tasmanian Wilderness|sit=whc.unesco.org|data-aċċess=2024-08-21}}</ref>

Fl-1831 [[Ante Christum natum|Q.K]]. jew fl-1652 Q.K. kien hemm terremot jew maltempata bir-ragħad fil-Muntanja Tai, magħruf ukoll bħala t-terremot ta' Taishan.<ref>{{Ċita web|url=https://www.ixueshu.com/document/d556f667d982f595318947a18e7f9386.html|titlu=山东泰安地区断层的最新活动与“泰山震”_爱学术|data=2020-04-08|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200408100343/https://www.ixueshu.com/document/d556f667d982f595318947a18e7f9386.html|arkivju-data=2020-04-08|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Ċita web|url=https://max.book118.com/html/2014/0414/7670226.shtm|titlu=夏帝发七年“泰山震”的解读.pdf-在线文档投稿赚钱网|data=2020-05-28|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200528093437/https://max.book118.com/html/2014/0414/7670226.shtm|arkivju-data=2020-05-28|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://www.cqvip.com/read/read.aspx?id=28790321|titlu=夏发七年“泰山地震”考-【维普官方网站】-www.cqvip.com-维普网|data=2020-05-28|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20200528093440/http://www.cqvip.com/read/read.aspx?id=28790321|arkivju-data=2020-05-28|url-status=bot: unknown}}</ref> Dan l-avveniment ġie rreġistrat għall-ewwel darba fl-''Annali tal-Bambù'', u attwalment huwa rikonoxxut mill-biċċa l-kbira tal-istudjużi bħala l-ewwel terremot irreġistrat fl-istorja Ċiniża.<ref>{{Ċita web|url=http://history.people.com.cn/n1/2017/0823/c372330-29490152.html|titlu=中国最早的地震记录 距今4000多年|data=2018|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20180626082934/http://history.people.com.cn/n1/2017/0823/c372330-29490152.html|arkivju-data=2018-06-26|url-status=dead}}</ref><ref>{{Ċita web|url=http://taian.dzwww.com/tcsb/201505/t20150523_12430268.html|titlu=历史钩沉：泰山地震——历史上最早记载的地震|data=2018-06-26|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20180626110942/http://taian.dzwww.com/tcsb/201505/t20150523_12430268.html|arkivju-data=2018-06-26|url-status=bot: unknown}}</ref>

== Pożizzjoni ==
Il-Muntanja Tai tinsab fil-Punent tal-provinċja ta' Shandong, kemm kemm fit-Tramuntana tal-belt ta' Tai'an u fin-Nofsinhar tal-[[belt kapitali]] provinċjali ta' Jinan. Hija estiża minn 150–1,545 [[metru]] (492–5,069 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar u tkopri erja ta' 426 km<sup>2</sup> (164 mil kwadru) fil-bażi tagħha. Il-Quċċata tal-Imperatur tal-Ġada, li hija għolja 1,532.7 metru (5,029 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar, tinsab fil-koordinati 36° 16′N u 117° 6′E.

=== Spekulazzjoni dwar l-oriġini [[Ġeoloġija|ġeoloġika]] ===
[[File:Jade_Emperor_Peak_50477-Taishan_(49055678751).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jade_Emperor_Peak_50477-Taishan_(49055678751).jpg|daqsminuri|Il-Quċċata tal-Imperatur tal-Ġada, il-quċċata tal-Muntanja Tai.]]
Il-Muntanja Tai ġiet iffurmata f'nofs iċ-Ċenożojku madwar 30 miljun sena ilu. L-i''stratum'' tal-Muntanja Tai huwa tal-qedem, u huwa magħmul l-iktar minn diversi tipi ta' blat tal-qedem, bħal blat imħallat, granit imħallat u diversi tipi ta' ''gneiss''. Il-gvern ipprevjena l-esplorazzjoni tal-għerien peress li ma ġewx ivvalutati u potenzjalment jaf ikunu perikolużi. Ir-reġjun ta' Luxi (inkluż il-Muntanja Tai) fl-imgħoddi kien kanal tal-baħar enormi jew żona enormi ta' ċediment tal-art. L-oroġenija wasslet biex is-saffi tal-blat f'din iż-żona jintwew u jiġu olzati f'art tal-qedem, u b'hekk ġiet iffurmata sistema ta' muntanja enormi, li esperjenzat 2 biljun sena ta' erożjoni u ta' esponiment għall-elementi, u gradwalment l-art saret ċatta. Madwar 600 miljun sena ilu, il-Muntanja Tai reġgħet sfrundat fil-baħar. Wara iktar minn 100 miljun sena, iż-żona kollha reġgħet telgħet bħala art f'wiċċ il-baħar, u l-Muntanja Tai tal-qedem olzat għal-livell ta' għolja relattivament baxxa mingħajr veġetazzjoni. Fl-aħħar tal-Mesożojku, madwar 100 miljun sena ilu, minħabba l-estrużjoni u s-subduzzjoni tal-plakka tettonika tal-[[Oċean Paċifiku|Paċifiku]] fil-konfront tal-plakka tettonika Ewrasjatika, l-i''stratum'' ta' Taishan esperjenza tiwi u fratturi estensivi taħt l-influwenza taċ-ċaqliq ta' Yanshan. Matul iċ-ċaqliq tal-qoxra tad-[[Id-Dinja|Dinja]] li kien qed iseħħ fuqha, il-Muntanja Tai ġiet olzata malajr. F'nofs iċ-Ċenożojku, madwar 30 miljun sena ilu, ifforma l-kontorn tal-Muntanja Tai kif nafuha llum il-ġurnata.

=== Veġetazzjoni klimatika ===
[[File:Jade_Emperor_Peak_50346-Taishan_(49055160718).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Jade_Emperor_Peak_50346-Taishan_(49055160718).jpg|daqsminuri|Il-mogħdija sal-quċċata.]]
Minħabba l-għoli tagħha, il-Muntanja Tai tesperjenza wkoll [[tibdil fil-klima]] vertikali. Il-parti t'isfel tal-muntanja hija żona miti sħuna u l-quċċata tal-muntanja hija żona miti medja. Il-muntanja spiss ikollha s-sħab u ċ-ċpar madwarha, bi preċipitazzjoni annwali medja ta' 1,132 millimetru, filwaqt li ż-żona tal-madwar tirċievi 750 millimetru biss. Ir-rata ta' kopertura bis-sħab jew biċ-ċpar f'Taishan tilħaq sa 80 %. Fl-għoljiet ta' qabel il-muntanja, wieħed jista' jara sekwenza ta' foresti ta' siġar ħorfija, foresti mħallta ta' siġar koniferi bil-weraq wiesa', foresti ta' siġar koniferi, arbuxxelli alpini u bwar tal-ħaxix. Il-konfini vertikali tad-diversi foresti huma distinti u l-pajsaġġi tal-veġetazzjoni huma differenti. Hemm 989 [[speċi]] ta' pjanti biż-żrieragħ f'144 [[Familja (bijoloġija)|familja]], inkluż 433 speċi ta' pjanti biz-zkuk tal-[[injam]] f'72 familja, 556 speċi ta' pjanti erbaċej f'72 familja, u 462 speċi ta' pjanti [[Mediċina|mediċinali]] f'111-il familja.

== Storja ==
[[File:Immortal_Bridge_(capital_edit).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Immortal_Bridge_(capital_edit).jpg|daqsminuri|Il-Pont Immortali (biċ-Ċiniż: 仙人桥; bil-Pinjin: ''Xiānrén Qiáo''), formazzjoni naturali tal-blat.]]
It-traċċi ta' preżenza [[Bniedem|umana]] fil-Muntanja Tai jmorru lura għall-Paleolitiku. L-evidenza ta' insedjament uman fl-inħawi tista' tintwera bil-provi min-[[Neolitiku]] 'l quddiem. Matul dan iż-żmien feġġew żewġ kulturi qrib il-muntanja, il-kultura ta' Dawenkou lejn in-Nofsinhar u l-kultura ta' Longshan lejn it-Tramuntana.

Matul żmien id-[[dinastija Xia]] (għall-ħabta tal-2070–1600 Q.K.), il-muntanja kienet magħrufa bħala l-Muntanja Dai (biċ-Ċiniż: 岱山; bil-Pinjin: ''Dài Shān'') u kienet tinsab fi ħdan il-konfini ta' Qingzhou, waħda mid-Disa' Provinċji taċ-Ċina tal-qedem.

Il-qima [[Reliġjon|reliġjuża]] tal-Muntanja Tai għandha tradizzjoni li tmur lura 3,000 sena, minn żmien ix-Shang (għall-ħabta tal-1600–1046 Q.K.) sad-[[dinastija Qing]] (1644–1912). Maż-żmien, din il-qima evolviet fis-sagrifiċċji tal-Feng u tax-Shan. Is-sagrifiċċji kienu rit imperjali uffiċjali u l-Muntanja Tai saret wieħed mill-postijiet prinċipali fejn l-imperaturi kien jagħmel sagrifiċċji biex jagħti ġieħ lill-ġenna (fuq il-quċċata) u lid-dinja (fil-bażi tal-muntanja) fis-sagrifiċċji tal-Feng (biċ-Ċiniż: 封; bil-Pinjin: ''Fēng'') u tax-Shan (biċ-Ċiniż: 禪; bil-Pinjin: ''Shàn'') rispettivament. Iż-żewġ sagrifiċċji spiss issir referenza kollettiva għalihom bħala s-sagrifiċċji tal-Fengshan (biċ-Ċiniż: 封禪; bil-Pinjin: ''Fēngshàn''). It-tinqix ta' inċiżjoni bħala parti mis-sagrifiċċji tfakkar il-kisba ta' "paċi kbira".
[[File:50304-Taishan_(49055660366).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:50304-Taishan_(49055660366).jpg|daqsminuri|Veduta tal-Muntanja Tai.]]
Sa żmien id-[[dinastija Zhou]] (għall-ħabta tal-1046–256 Q.K.), is-sagrifiċċji fil-Muntanja Tai kienu saru ċerimonji b'ritwali tassew elaborati li fihom sinjur fewdali lokali kien jivvjaġġa sa hemmhekk biex jagħti oġġetti tal-ikel u ġada ritwali bħala sagrifiċċju. Imbagħad dawn l-oġġetti kienu jiġu rranġati f'mudell ritwalment korrett qabel ma jindifnu fuq il-muntanja. Fir-rebbiegħa u fil-ħarifa (771–476 Q.K.), mill-istati vassalli ta' Qi u ta' Lu li kienu jikkonfinaw mal-Muntanja Tai fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar rispettivament, is-sinjuri fewdali tagħhom kienu jagħmlu sagrifiċċji indipendenti fuq il-Muntanja Tai. Skont it-twemmin ritwali tad-dinastija Zhou, l-ispirtu tal-Muntanja Tai kien jaċċetta s-sagrifiċċji mingħand sinjur fewdali biss, u b'hekk [[Konfuċju]] (fl-''Analetti'' 3.6) jikkritika lill-ministri li kienu joffru sagrifiċċji statali hemmhekk wara li jkunu ħatfu l-poter bil-vjolenza. Fil-perjodu ta' wara tal-Gwerer bejn l-Istati (475–221 Q.K.), sabiex jipproteġi lilu nnifsu minn invażjoni, l-Istat ta' Qi tella' ħajt twil 500 kilometru (310 mili), u l-fdalijiet tiegħu għadhom jeżistu sal-lum. L-isem ''Tai'an'' tal-belt fil-qrib huwa attribwit għall-qawl Ċiniż "Jekk il-Muntanja Tai tkun stabbli, l-istess ikun il-pajjiż kollu" (iż-żewġ karattri ta' ''Tai'an'', "泰" u "安", għandhom tifsira indipendenti ta' "paċi").

Fil-219 Q.K., [[Qin Shi Huang]], l-ewwel imperatur taċ-Ċina, għamel ċerimonja fuq il-quċċata u pproklama l-unità tal-imperu tiegħu skont inċiżjoni magħrufa sew. Matul żmien id-[[dinastija Han]] (206 Q.K.–220 [[WK|W.K]].), is-sagrifiċċji tal-Feng u tax-Shan kienu meqjusa bħala l-ogħla fost is-sagrifiċċji kollha.

Ir-ritwali u s-sagrifiċċji kienu jitmexxew mis-Sui.
[[File:50312-Taishan_(49055146358).jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:50312-Taishan_(49055146358).jpg|daqsminuri|Kumpless ta' tempju fil-quċċata tal-Muntanja Tai.]]
L-imperaturi tad-dinastiji tal-imgħoddi kienu jmorru fil-Muntanja Tai biex iqimu l-ġenna u "jitkellmu" mad-dinja. Il-figuri kulturali esperti u predikaturi tal-[[Buddiżmu]] Konfuċjan kienu jitilgħu fuq il-muntanja, u kienu jħallu warajhom sensiela sħiħa ta' inċiżjonijiet fuq il-ġebel, fuq l-irdumijiet u fuq il-blat. L-inċiżjonijiet fuq l-irdumijiet fil-Muntanja Tai huma l-iżjed famużi wkoll. Hemm iktar minn 1,800 inċiżjoni fuq il-ġebel fil-Muntanja Tai, inkluż iktar minn 800 stele u 1,000 inċiżjoni fuq l-irdumijiet, mifruxa kif ġej: 157 f'Daimiao, 215 f'Dailu, 576 fit-Triq tal-Lvant ta' Shantou, 258 f'Daiding, iktar minn 80 f'Daixi, 44 f'Daiyin, iktar minn 400 fit-Tempju ta' Lingyan, u iktar minn 100 fit-Tempju ta' Shentong. Prinċipalment l-inċiżjonijiet kienu jkopru ħames tipi ta' ċerimonji ta' sagrifiċċji tal-imperaturi tad-dinastiji tal-imgħoddi, il-ħolqien u r-restawr tat-tempji, l-inċiżjonijiet tal-iskritturi fuq l-oqbra, il-[[Poeżija|poeżiji]] tal-għanjiet, l-inċiżjonijiet dwar ix-xenarju u l-inċiżjonijiet fuq il-blat, li l-biċċa l-kbira kienu inċiżjonijiet fuq blat naturali.

Il-[[Ġappun]], l-[[Indja]], il-qorti [[Iran|Persjana]] fl-eżilju, il-Goguryeo, il-Baekje, is-Silla, it-[[Turkija|Torok]], il-Khotan, il-Khmer, u l-[[Kaliffat tal-Umajjad]] kollha kellhom rappreżentanti li kienu jattendu għas-sagrifiċċji tal-Feng u tax-Shan li kien jagħmel l-Imperatur Gaozong tad-dinastija Tang fis-666 fil-Muntanja Tai.

Barra minn hekk, iċ-Ċiniżi li kienu jqimu l-muntanja iżda ma kinux nobbli kienu jaqdu rwol importanti fl-istorja tal-komunitajiet qrib il-muntanja u tal-pellegrinaġġi fiċ-Ċina kollha.

Fl-2003, il-Muntanja Tai attirat madwar sitt miljun viżitatur. Proġett ta' rinnovazzjoni tlesta fl-aħħar ta' Ottubru 2005, li kellu l-għan li jirrestawra r-relikwi kulturali u li jirrinnova l-binjiet ta' importanza kulturali li kellhom xi ħsarat. Magħrufa sew għaċ-ċerimonji u għas-sagrifiċċji speċjali tagħha, il-Muntanja Tai żaruha bosta [[Poeta|poeti]] u studjużi letterarji li vvjaġġaw hemmhekk biex jiksbu ispirazzjoni. Fuq il-muntanja hemm tempji grandjużi, bosta inċiżjonijiet fuq il-ġebel u tavli tal-ġebel. Il-muntanja kellha rwol importanti fl-iżvilupp kemm tal-Buddiżmu kif ukoll tat-[[Taoiżmu]].

== Importanza naturali ==
[[File:Sunrise_viewed_from_Mount_Tai.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Sunrise_viewed_from_Mount_Tai.jpg|daqsminuri|Tlugħ ix-xemx mill-Pjattaforma ta' Osservazzjoni ta' Lu.]]
Il-Muntanja Tai hija muntanja fuq plakka tettonika mxaqilba b'għoli li jiżdied mit-Tramuntana għan-Nofsinhar. Hija l-eqdem eżempju ta' formazzjoni paleometamorfika mill-perjodu Kambrijan fil-Lvant taċ-Ċina, u hija magħrufa bħala l-Kumpless ta' Taishan. L-olzar tar-reġjun beda fl-Era Proterożojka; sa tmiem l-Era Proterożojka, il-muntanja kienet saret parti mill-kontinent.

Apparti l-Quċċata tal-Imperatur tal-Ġada, formazzjonijiet distintivi oħra tal-blat huma l-Quċċata tax-Xemgħa tal-Ġenna, l-Irdum b'Għamla ta' Fann, u l-Baċir tal-Blat ta' Wara.

Il-Muntanja Tai tinsab f'żona ta' foresti orjentali bis-siġar ħorfija; madwar 80 % tal-erja tagħha hija miksija bil-veġetazzjoni. Huwa magħruf li l-flora tagħha tinkludi kważi 1,000 [[speċi]]. Uħud mis-siġar fl-inħawi huma antiki ħafna u għandhom importanza kulturali mehmuża magħhom, bħaċ-Ċipressi tad-Dinastija Han, li tħawwlu mill-Imperatur Wu Di, is-Siġra tal-Istudjuż Ċiniż tad-Dinastija Tang (li għandha madwar 1,300 sena), is-Siġra taż-Żnuber tal-Merħba (li għandha 500 sena) u s-Siġra taż-Żnuber tal-Ħames Grad, li oriġinarjament ingħatat isimha mill-Imperatur Qin Shi Huang, iżda tħawwlet mill-ġdid madwar 250 sena ilu.

=== Karatteristiċi fiżiċi ===
Il-Muntanja Tai titfaċċa f'daqqa mill-pjanura vasta ta' Shandong ċentrali, u mgħonija naturalment b'bosta siti xeniċi. Ġeoloġikament, hija muntanja fuq plakka tettonika mxaqilba, hija għolja lejn in-Nofsinhar milli lejn it-Tramuntana, u hija l-eqdem u l-iżjed eżempju importanti tas-sistema paleometamorfika rappreżentattiva tal-Perjodu Kambrijan fil-Lvant taċ-Ċina. Magħrufa wkoll bħala l-Kumpless ta' Taishan, hija magħmula minn blat manjetizzat, metamorfiku u sedimentarju u massa intrużiva ta' diversi oriġini li ffurmaw fl-Era Arkajka 1,700-2,000 miljun sena ilu. Sussegwentement, fl-Era Proterożojka, ir-reġjun ta' Taishan beda jiġi olzat, u sar parti mill-kontinent sa tmiem dik l-era. L-olzar baqa' għaddej sa nofs iċ-Ċenożojku. Il-''gneiss'' li feġġ fir-reġjun ta' Taishan huwa l-pedament tat-Tramuntana taċ-Ċina kollha. L-istrati Kambrijani, esposti għalkollox fit-Tramuntana, huma rikki bil-fossili. Sitt nixxigħat inixxu mill-quċċata tal-muntanja, u l-ilma tagħhom huwa rinomat għall-kontentut estremament baxx ta' minerali, kemxejn ta' aċidità (pH = 6.3) u kontenut relattivament għoli ta' [[ossiġenu]] (6.4 milligrammi kull litru (mg/l)).

== Klima ==
Il-muntanja tinsab f'żona bi klima kontinentali sħuna tal-monsuni (''Dwb'' skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen). Id-''data'' meteoroloġika mhix disponibbli. Il-klima regolari tkun qrib -2 gradi Ċelsju.<ref>{{Ċita web|url=http://data.cma.cn/data/weatherBk.html|titlu=中国气象数据网 - WeatherBk Data|data=2018-09-05|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-21|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20180905194950/http://data.cma.cn/data/weatherBk.html|arkivju-data=2018-09-05|url-status=bot: unknown}}</ref>

{{Weather box
|width = auto
|location = għall-Muntanja Tai (elevazzjoni {{convert|1534|m|ft|abbr=on}}, temp. normali fl-1991–2020, temp. estremi fl-1981–2010)
|single line = Y
|metric first = Y
|collapsed = Y
|Jan record high C = 7.8
|Feb record high C = 15.2
|Mar record high C = 17.7
|Apr record high C = 26.9
|May record high C = 25.3
|Jun record high C = 27.6
|Jul record high C = 29.7
|Aug record high C = 25.9
|Sep record high C = 26.3
|Oct record high C = 23.5
|Nov record high C = 15.9
|Dec record high C = 11.7
|Jan record low C = -24.8
|Feb record low C = -23.0
|Mar record low C = -17.6
|Apr record low C = -9.1
|May record low C = -2.9
|Jun record low C = 0.9
|Jul record low C = 8.2
|Aug record low C = 4.0
|Sep record low C = 0.2
|Oct record low C = -9.1
|Nov record low C = -20.0
|Dec record low C = -23.9
|Jan high C = 	-3.8
|Feb high C = 	-1.3
|Mar high C = 	4.0
|Apr high C = 	10.5
|May high C = 	15.9
|Jun high C = 	19.7
|Jul high C = 	20.9
|Aug high C = 	19.9
|Sep high C = 	16.3
|Oct high C = 	10.9
|Nov high C = 	4.2
|Dec high C = 	-2.1
|Jan mean C = 	-7.2
|Feb mean C = 	-4.9
|Mar mean C = 	0.0
|Apr mean C = 	6.5
|May mean C = 	12.2
|Jun mean C = 	16.2
|Jul mean C = 	18.3
|Aug mean C = 	17.3
|Sep mean C = 	13.2
|Oct mean C = 	7.6
|Nov mean C = 	0.9
|Dec mean C = 	-5.4
|Jan low C = 	-10.0
|Feb low C = 	-7.8
|Mar low C = 	-3.2
|Apr low C = 	3.1
|May low C = 	8.9
|Jun low C = 	13.1
|Jul low C = 	15.8
|Aug low C = 	15.0
|Sep low C = 	10.6
|Oct low C = 	4.9
|Nov low C = 	-2.0
|Dec low C = 	-8.3
|precipitation colour = green
|Jan precipitation mm = 	10.6
|Feb precipitation mm = 	20.4
|Mar precipitation mm = 	19.4
|Apr precipitation mm = 	51.1
|May precipitation mm = 	87.4
|Jun precipitation mm = 	130.5
|Jul precipitation mm = 	283.7
|Aug precipitation mm = 	250.9
|Sep precipitation mm = 	89.5
|Oct precipitation mm = 	52.1
|Nov precipitation mm = 	39.3
|Dec precipitation mm = 	15.6
|Jan humidity = 	47
|Feb humidity = 	53
|Mar humidity = 	55
|Apr humidity = 	59
|May humidity = 	63
|Jun humidity = 	72
|Jul humidity = 	87
|Aug humidity = 	87
|Sep humidity = 	73
|Oct humidity = 	61
|Nov humidity = 	55
|Dec humidity = 	49
|unit precipitation days = 0.1 mm	
|Jan precipitation days = 	4.1
|Feb precipitation days = 	5.1
|Mar precipitation days = 	5.5
|Apr precipitation days = 	6.4
|May precipitation days = 	8.3
|Jun precipitation days = 	9.9
|Jul precipitation days = 	15.2
|Aug precipitation days = 	14.1
|Sep precipitation days = 	8.4
|Oct precipitation days = 	6.6
|Nov precipitation days = 	5.7
|Dec precipitation days = 	4.1
|year precipitation days = 	
|Jan sun = 	217.3
|Feb sun = 	200.1
|Mar sun = 	242.9
|Apr sun = 	257.2
|May sun = 	277.7
|Jun sun = 	242.1
|Jul sun = 	167.2
|Aug sun = 	167.8
|Sep sun = 	199.0
|Oct sun = 	219.6
|Nov sun = 	207.1
|Dec sun = 	214.0
|year sun = 	
| Jan percentsun = 	70
| Feb percentsun = 	65
| Mar percentsun = 	65
| Apr percentsun = 	65
| May percentsun = 	63
| Jun percentsun = 	55
| Jul percentsun = 	38
| Aug percentsun = 	40
| Sep percentsun = 	54
| Oct percentsun = 	64
| Nov percentsun = 	68
| Dec percentsun = 	71
| year percentsun =	
|Jan snow days = 	5.4
|Feb snow days = 	5.7
|Mar snow days = 	5.6
|Apr snow days = 	2.3
|May snow days = 	0.2
|Jun snow days = 	0
|Jul snow days = 	0
|Aug snow days = 	0
|Sep snow days = 	0
|Oct snow days = 	0.2
|Nov snow days = 	3.8
|Dec snow days = 	4.9
|year snow days = 	
|source 1 = China Meteorological Administration<ref>{{Ċita web|url=http://data.cma.cn/data/weatherBk.html|titlu=中国气象数据网 - WeatherBk Data|data=2022-04-06|sit=web.archive.org|data-aċċess=2024-08-22|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220406214515/http://data.cma.cn/data/weatherBk.html|arkivju-data=2022-04-06|url-status=bot: unknown}}</ref>
}}

=== Veġetazzjoni ===
Il-veġetazzjoni tkopri 79.9 % tal-inħawi, b'densità ta' boskijiet, iżda ma tantx hemm wisq informazzjoni dwar il-kompożizzjoni tagħha. Hemm diversità ta' flora b'989 speċi, li minnhom 433 speċi huma pjanti biz-zkuk tal-injam u l-bqija huma pjanti erbaċej. B'kollox hemm 462 speċi ta' pjanti mediċinali, fosthom il-lewża tar-raba', il-kannabis, il-ġinseng ta' Taishan, il-litosperma Ċiniża u s-salikornja, li huma rinomati mal-pajjiż kollu. Uħud mis-siġar huma antiki u famużi ħafna, u fosthom l-iktar notevoli huma ċ-Ċipressi tad-Dinastija Han (imħawla 2,100 sena ilu mill-Imperatur Wu Di tad-dinastija Han), is-Siġra taż-Żnuber tal-Merħba (li għandha 500 sena) u s-Siġra taż-Żnuber tal-Ħames Grad (li ngħatat isimha mill-Imperatur Qin Shi Huang tad-dinastija Qin).

=== Fawna ===
Hemm iktar minn 200 speċi ta' [[Annimal|annimali]] u 122 speċi ta' [[Għasfur|għasafar]], iżda ma hemmx dettalji preċiżi. Il-ħut bil-qxur kbar ''Varicorhinus macrolepis'' jgħix fl-ilma ġieri f'għoli ta' 300–800 metru.

== Importanza kulturali ==
Il-Muntanja Tai għandha importanza ewlenija fir-reliġjon taċ-Ċina, peress li hija l-muntanja tal-Lvant tal-ħames Muntanji Sagri taċ-Ċina. Skont rekords storiċi, il-Muntanja Tai saret post sagru li jżuruh l-imperaturi biex joffru s-sagrifiċċji u jimmeditaw fid-dinastija Zhou qabel l-1000 Q.K. Total ta' 72 imperatur ġew irreġistrati li żaruha. Il-[[Kittieb|kittieba]] wkoll kienu jiġu biex jiksbu l-ispirazzjoni, biex jikkomponu l-poeżiji, biex jiktbu l-komponimenti, biex ipittru u jieħdu r-ritratti. B'hekk, tħallew bosta relikwi kulturali fuq il-muntanja.

=== Divinitajiet assoċjati mal-Muntanja Tai ===

==== Id-Divinità l-Kbira tal-Muntanja Tai ====
L-Imperatur Dongyue (biċ-Ċiniż: 東嶽大帝; bil-Pinjin: ''Dōngyuè Dàdì'') huwa d-divinità suprema tal-Muntanja Tai. Skont tradizzjoni mitoloġika partikolari, huwa dixxendent ta' Pangu. Skont teoloġiji oħra, huwa l-manifestazzjoni tal-Lvant tal-Ħames Manifestazzjonijiet tal-Ogħla Divinità (''Wufang Shangdi'').

==== Bixia Yuanjun ====
Bixia Yuanjun (biċ-Ċiniż: 碧霞元君; bil-Pinjin: ''Bìxiá Yuánjūn''), litteralment id-"Divinità Femminili taż-Żerniq Ikħal", hija magħrufa wkoll bħala s-"Sinjura Immortali tal-Ġada fil-Ġenna" (biċ-Ċiniż: 天仙玉女; bil-Pinjin: ''Tiānxian Yùnǚ'') jew is-"Sinjura tal-Muntanja Tai" (biċ-Ċiniż: 泰山娘娘; bil-Pinjin: ''Tàishān Niangniang''). Skont uħud mill-ġrajjiet mitoloġiċi, hija bint jew il-konsorti tad-Divinità l-Kbira tal-Muntanja Tai. [[Statwa|Fl-istatwi]] Bixia Yuanjun spiss tidher qed iżżomm tavla bil-Ġummiena l-Kbira bħala simbolu tal-awtorità tagħha.

==== Yanguang NaiNai ====
Yanguang Nainai (biċ-Ċiniż: 眼光奶奶; bil-Pinjin: ''Yǎnguāng Nǎinǎi'') hija meqjuma bħala d-divinità femminili tal-vista u spiss tintwera bħala assistenta ta' Bixia Yuanjun.

==== Songzi Niangniang ====
Songzi Niangniang (biċ-Ċiniż: 送子娘娘; bil-Pinjin: ''Sòngzi Niangniang'') hija divinità femminili tal-fertilità, u bħal Yanguang Nainai, spiss tintwera bħala assistenta ta' Bixia Yuanjun.

==== Shi Gandang ====
Shi Gandang (biċ-Ċiniż: 石敢当; bil-Pinjin: ''Shígǎndāng'') huwa spirtu li ntbagħat mill-Muntanja Tai minn Bixia Yuanjun biex jipproteġi lin-nies ordinarji mill-ispirti l-ħżiena. Bħala parti mit-tradizzjoni kulturali, f'Taishan spiss ikun hemm ukoll ġebel b'Shi Gandang qrib il-binjiet u postijiet oħra, sabiex dawk il-postijiet jiġu protetti mill-ispirti l-ħżiena. Dawn ma għandhomx jitfixklu mat-tavli tal-ispirti.

=== Dai Miao ===
[[File:Mount_tai_dai_temple_2006_09.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mount_tai_dai_temple_2006_09.jpg|daqsminuri|It-Tempju ta' Dai fil-Muntanja Tai.]]
It-Tempju tad-Divinità tal-Muntanja Tai, magħruf bħala t-Tempju ta' Dai (biċ-Ċiniż: 岱庙; bil-Pinjin: ''Dàimiào''), huwa l-ikbar u l-iżjed kumpless komplut tal-qedem fl-inħawi. Jinsab fil-bażi tal-Muntanja Tai fil-belt ta' Tai'an u jkopri erja ta' 96,000 metru kwadru. It-tempju nbena għall-ewwel darba matul żmien id-dinastija Qin. Minn żmien id-dinastija Han (206 Q.K. – 220 W.K.), id-disinn tiegħu kien replika tal-palazz imperjali, u b'hekk huwa wieħed minn tliet strutturi eżistenti fiċ-Ċina b'karatteristiċi ta' palazz imperjali (it-tnejn l-oħra huma l-[[Belt Projbita]] u t-[[Tempju u Ċimiterju ta' Konfuċju u l-Villa tal-Familja Kong f'Qufu|Tempju ta' Konfuċju f'Qufu]]). It-tempju għandu ħames swali ewlenin u bosta binjiet żgħar. L-istruttura ċentrali hija l-Palazz tal-Barkiet tal-Ġenna (Tian Kuang), li nbena fl-1008, matul ir-renju tal-aħħar imperatur Song tat-Tramuntana, Huizong. Is-sala tospita l-affresk tad-"Divinità tal-Muntanja Tai Waqt Vjaġġ", li jmur lura għall-1009. L-affresk huwa estiż madwar il-ħitan tal-Lvant, tal-Punent u tat-Tramuntana tas-sala u huwa għoli 3.3 metri (11-il pied) u twil 62 metru (203 pied). It-tema tal-[[pittura]] hija dawra ta' spezzjoni mid-divinità. Maġenb il-Palazz tal-Barkiet tal-Ġenna hemm il-Paviljun ta' Yaocan u l-arkata tad-daħla, kif ukoll il-Paviljun tal-Bronż fir-rokna tal-Grigal. It-Tempju ta' Dai huwa mdawwar b'ċipressi ta' 2,100 sena li jmorru lura għal żmien id-dinastija Han. L-iżjed taraġ antik li għadu jeżisti x'aktarx li huwa dak magħmul minn 6,000 tarġa tal-granit sal-quċċata tal-muntanja.

Is-sit fih għadd ta' steli ppreservati sew minn żmien ir-renju ta' Huizong, u wħud minnhom huma ppożizzjonati fuq fkieren tal-art magħrufa bħala ''bixi''. Barra minn hekk, hemm stele oħra ppożizzjonata fuq ''bixi'' ta' żmien ir-renju ta' Qianlong.

=== Santwarju taż-Żerniq [[Ikħal]] ===
[[File:Mount_tai_dong_yu_temple_2006_09.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mount_tai_dong_yu_temple_2006_09.jpg|daqsminuri|It-Tempju ta' Dongyue fil-Muntanja Tai.]]
Is-Santwarju taż-Żerniq Ikħal (biċ-Ċiniż: 碧霞祠; bil-Pinjin: ''Bìxiá Cí''), qrib il-quċċata tal-muntanja huwa kumpless ta' bini grandjuż ieħor, b'kombinament speċjali ta' komponenti tal-metall u strutturi tal-injam, tal-brikks u tal-ġebel. Huwa ddedikat lid-divinità femminili Bixia (Żerniq Ikħal). Mit-Tempju ta' Taishan sat-Tempju taż-Żerniq Ikħal hemm bosta tavli tal-ġebel, inċiżjonijiet u binjiet tal-qedem. Il-viżitaturi jħobbu jixxabtu mal-Muntanja Taishan. Mid-daħla l-[[Aħmar|ħamra]] fil-bażi tal-muntanja sad-Daħla tal-Ġenna tan-Nofsinhar fil-quċċata hemm xi 6,660 tarġa tal-ġebel, li jserrpu tul ix-xaqlibiet tal-muntanja, u kull tarġa toffri veduta differenti.

=== Shibapan ===
[[File:Mount_tai_zeng_fu_temple_2006_09.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mount_tai_zeng_fu_temple_2006_09.jpg|daqsminuri|It-Tempju ta' Zengfu fil-Muntanja Tai.]]
Ix-"Shibapan" (biċ-Ċiniż: 十八盘), li tfisser 18-il sular ta' taraġ, hija l-iżjed rotta vantaġġuża tat-taraġ fil-Muntanja Tai. B'kollox fiha total ta' 1,827 tarġa tal-ġebel u hija waħda mill-attrazzjonijiet prinċipali tal-Muntanja Tai. In-nies iħobbu jgħidu: "Muntanja Tai tal-maestużi, kollha f'Shibapan, Muntanja Tai tas-sublimi, kollha fit-traġitt tat-taraġ!". Ix-Shibapan fiha tliet partijiet: it-"Tmintaxijiet Bil-Mod" (biċ-Ċiniż: 慢十八), it-"Tmintaxijiet Diffiċli" (biċ-Ċiniż: 紧十八), u t-"Tmintaxijiet Mhux Bil-Mod u Mhux Diffiċli" (biċ-Ċiniż: 不紧不慢又十八). It-"Tmintaxijiet Bil-Mod" hija l-iżjed sezzjoni faċli u t-"Tmintaxijiet Diffiċli" hija l-iżjed sezzjoni diffiċli.

=== Monumenti oħra ===
[[File:Mount_tai_rock_inscriptions.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mount_tai_rock_inscriptions.jpg|daqsminuri|Inċiżjonijiet fuq il-blat fil-Muntanja Tai.]]
Sensiela ta' 7,200 tarġa b'kollox (inkluż it-tarġiet tat-tempji interni), b'6,293 Tarġa tal-Mogħdija Muntanjuża Uffiċjali, jagħtu sal-Quċċata tal-Lvant tal-Muntanja Tai, u matul il-mogħdija hemm 11-il daħla, 14-il arkata, 14-il gabbana u erba' paviljuni.

B'kollox, hemm 22 tempju, 97 fdal, 819-il tavla tal-ġebel, u 1,018-il inċiżjoni mal-irdumijiet u tal-ġebel fuq il-Muntanja Tai. Dawn jinkludu t-Tempju tar-Re tal-Ġada (biċ-Ċiniż: 玉皇庙; bil-Pinjin: ''Yùhuáng Miào''), it-Tempju tad-Divinità l-Kaħlanija (biċ-Ċiniż: 青帝宫; bil-Pinjin: ''Qīngdì Gōng''), it-Tempju ta' Konfuċju (biċ-Ċiniż: 孔子庙; bil-Pinjin: ''Kǒngzi Miào''), it-Tempju ta' Doumu (biċ-Ċiniż: 斗母宫; bil-Pinjin: ''Dòumǔ Gōng'') u t-Tempju Buddista ta' Puzhao (biċ-Ċiniż: 普照寺; bil-Pinjin: ''Pǔzhào Sì'').
[[File:PRC_E-Passport_Page_26_under_black_light.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:PRC_E-Passport_Page_26_under_black_light.jpg|daqsminuri|Il-paġna nru 26 ta' passaport Ċiniż bid-dawl minn wara, fejn tidher il-Muntanja Tai. ]]
Fost it-tavli u l-inċiżjonijiet fuq il-quċċata tal-Muntanja Tai, hija partikolarment magħrufa l-inċiżjoni li tiddikjara li l-Muntanja Tai hija "l-Iżjed Meqjuma fost il-Ħames Muntanji Sagri" (biċ-Ċiniż simplifikat: 五岳独尊; biċ-Ċiniż tradizzjonali: 五嶽獨尊; bil-Pinjin: ''Wǔyuè Dúzūn'') fuq il-"Quċċata tal-Osservazzjoni tax-Xemx" (biċ-Ċiniż: 日观峰; bil-Pinjin: ''Rìguān Fēng''). Ġiet inċiża minn membru tal-klan ta' Aisin Gioro (biċ-Ċiniż: 爱新觉罗玉构; bil-Pinjin: ''Àixīn Juéluō Yùgòu'') fl-1907 u tidher fuq in-naħa ta' wara tal-karta tal-flus ta' ħames yuan tal-ħames serje tal-karti tal-flus tar-renminbi u fil-paġna nru 26 tal-passaport bijometriku taċ-Ċina. Inċiżjoni oħra timmarka l-"Pjattaforma ta' Osservazzjoni ta' Lu" (biċ-Ċiniż: 瞻鲁台; bil-Pinjin: ''Zhānlǔ tái'') li minnha Konfuċju tpaxxa bil-veduta fuq l-istat tiegħu ta' Lu u mbagħad stqarr: "Id-dinja hija żgħira".

L-Istele ta' Bla Kliem (biċ-Ċiniż: 无字碑; bil-Pinjin: ''Wúzì Bēi'') tinsab wieqfa quddiem it-Tempju tal-Imperatur tal-Ġada. Skont leġġenda l-imperatur li kkummissjona l-istele ma kienx sodisfatt bl-inċiżjoni ppjanata u ddeċieda minflok li jħalliha bla kliem.

=== Postijiet sinifikanti oħra ===

* L-Irdum tas-Suwiċidju (biċ-Ċiniż: 舍身崖; bil-Pinjin: ''Shěshēn Yá''), li mbagħad sar magħruf bħala l-Irdum tal-Imħabba għall-Ħajja (biċ-Ċiniż: 爱身崖; bil-Pinjin: ''Àishēn Yá'') fi żmien id-dinastija Ming.
* Il-Quċċata tal-Osservazzjoni tax-Xemx (biċ-Ċiniż: 日观峰; bil-Pinjin: ''Rìguān Fēng'').
* Il-Quċċata tal-Osservazzjoni tal-[[Qamar]] (biċ-Ċiniż: 月观峰; bil-Pinjin: ''Yuèguān Fēng'').
* Il-Pjattaforma tal-Osservazzjoni ta' Lu (biċ-Ċiniż: 瞻鲁台; bil-Pinjin: ''Zhānlǔ Tái'').
* Il-Blata tal-Esplorazzjoni tal-Baħar (tas-Sħab) (biċ-Ċiniż: 探海石; bil-Pinjin: ''Tànhǎi Shí'').

== Infrastruttura ==
[[File:Mount_Tai_-_Looking_down.jpg|ħolqa=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mount_Tai_-_Looking_down.jpg|daqsminuri|It-taraġ tal-Muntanja Tai.]]
Il-viżitaturi jistgħu jaslu sal-quċċata tal-Muntanja Tai b'[[karozza]] tal-linja li tieqaf quddiem id-Daħla ta' Nofs Triq sal-Ġenna, u minn hemmhekk cable car hija kkollegata mal-quċċata. Biex wieħed ikopri l-istess distanza jdum bejn sagħtejn u sitt sigħat. Il-provvisti għall-bosta bejjiegħa tul it-triq sal-quċċata jġorruhom it-trasportaturi mid-Daħla ta' Nofs Triq sal-Ġenna jew tul it-triq kollha mill-bażi tal-muntanja.

Biex wieħed jitla' l-muntanja kollha, hemm żewġ rotot. L-iżjed rotta popolari hi dik tal-Lvant li tibda mill-Ħnejja ta' Taishan. Hu u tiela' s-7,200 tarġa tal-ġebel, dak li jkun l-ewwel jgħaddi quddiem it-Torri tal-Għaxart Elef Immortali (Wanxianlou), l-Irdum ta' Arhat (Luohanya), u l-Palazz tad-Divinità Femminili Dou Mu (Doumugong). It-telgħa mill-Ewwel Daħla tal-Ġenna (yi tian men), id-daħla prinċipali mal-konfini tal-belt ta' Tai'an, sal-quċċata tal-muntanja jaf tieħu xi sagħtejn u nofs għal xi ħadd li jgħaġġel u sa sitt sigħat għal xi ħadd b'pass iktar kajman. Biex wieħed jasal sad-Daħla ta' Nofs Triq sal-Ġenna mill-Ewwel Daħla tal-Ġenna jdum siegħa jekk jgħaġġel u sa sagħtejn u nofs b'pass kajman. Lejn il-Grigal tal-Palazz tad-Divinità Femminili Dou Mu hemm il-Wied tal-Blat tas-Sutra li fih tnaqqxet is-Sutra tad-Djamant Buddista b'karattri ta' ħamsin ċentimetru li huwa maħsub li saru mid-dinastija Wei tat-Tramuntana. Ir-rotta tal-Punent, li jitilgħuha inqas turisti, hija iktar xenika, iżda fiha inqas wirt kulturali.

== Sit ta' Wirt Dinji ==
Il-Muntanja Tai ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1987.<ref name=":0" />

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' seba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-'''kriterju (i)''' "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-'''kriterju (ii)''' "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-'''kriterju (iii)''' "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-'''kriterju (iv)''' "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; il-'''kriterju (v)''' "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli"; il-'''kriterju (vi)''' "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju"; u l-'''kriterju (vii)''' "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali".<ref name=":0" />

== Referenzi kulturali ==

* Fir-rumanz ''Jin Ping Mei'', is-Sinjura tal-Qamar tagħmel pellegrinaġġ lejn Taishan.
* Il-qawl Ċiniż "il-Muntanja Tai u l-Ġummiena l-Kbira" (biċ-Ċiniż: 泰山北斗; bil-Pinjin: ''Tàishān Běidǒu'') hija epitet għal persuna ta' distinzjoni kbira.
* L-idjoma Ċiniża "有眼不识泰山" ([[traduzzjoni]] litterali: Għandu għajnejn iżda ma jagħrafx il-Muntanja Tai) tirreferi għal persuna injoranta u arroganti.
* L-idjoma Ċiniża "稳如泰山" (traduzzjoni litterali: Stabbli daqs il-Muntanja Tai) tintuża biex tiddeskrivi entità sikura jew soda ħafna.
* Skont l-istoriku tal-qedem [[Sima Qian]], "Għalkemm il-[[mewt]] hija l-istess għal kull bniedem, jista' jkollha piż iktar mill-Muntanja Tai jew tkun eħfef minn rixa". [[Mao Zedong]] irrefera għal din is-silta fid-diskors tiegħu tal-1944 ''Servu lin-Nies'': "Li tmut għan-nies għandha piż iktar mill-Muntanja Tai, iżda li taħdem għall-[[Faxxiżmu|Faxxisti]] u li tmut għall-oppressuri u għall-isfruttaturi hija eħfef minn rixa".
* Taishan (jew il-Muntanja Tai) hija s-suġġett ta' poeżija tal-poeta tad-dinastija Tang [[Du Fu]], ''Veduta ta' Taishan''.
* Taishan (jew il-Muntanja Tai) issir referenza għaliha b'mod estensiv fil-''Cantos'' ta' [[Ezra Pound]], speċjalment fil-''Cantos'' ta' [[Pisa]].
* Il-Muntanja Tai hija waħda minn tliet muntanji sagri, flimkien mal-Muntanja Meru u l-Muntanja Emei, li d-dimonji tal-qrejjen tad-deheb u tal-fidda jgħafġu lil Sun Wukong taħthom.
* Il-Muntanja Tai tintwera fuq in-naħa ta' wara tal-karta tal-flus tal-ħames yuan tal-ħames sensiela tal-karti tal-flus tar-renminbi.
* L-album tal-1987 ''Hold Your Fire'' tal-grupp mużikali rock progressiv [[Kanada|Kanadiż]] Rush kien fih il-kanzunetta "Tai Shan", b'referenza għall-vjaġġ tal-mużiċist tat-tnabar u tal-kittieb tal-lirika [[Neil Peart]] lejn il-Muntanja Tai.
* It-Tempju ta' Dai Miao jidher fil-logħba elettronika ta' [[Sid Meier]] ''Civilization IV'' bħala kumpless reliġjuż li jista' jinbena minn Profeta Kbir, u għaldaqstant jistabbilixxi santwarju sagru ddedikat lit-Taoiżmu fil-belt sagra Taoista.
* Tai Shan, uħud mit-tempji ta' fuqha, u l-Imperatur tal-Ġada jissemmew fil-ktieb ta' [[Dan Simmons]] ''The Rise of Endymion''.
* Il-Muntanja Tai tissemma bħala l-post tal-oriġini tal-arti marzjali ta' ''Taizan Tenrōken'' (泰山天狼拳, "Ponn tal-Lupu Ċelestjali tal-Muntanja Tai") f'''Fist of the North Star'', ta' Ryuga, ħu l-kbir ta' Yuria.
* Mill-Muntanja Tai oriġina l-isem ta' Mons Tai, qrib żona fuq in-naħa remota tal-Qamar fejn niżlet Chang'e 4.
* Xeni sinifikanti mir-rumanz ''Ball Lightning'' ta' [[Cixin Liu]] huma ambjentati fuq il-Muntanja Tai, li l-awtur jiddeskrivi bħala sit ta' maltempati bir-ragħad frekwenti u ta' riċerka meteoroloġika.
* Il-bastiment tal-merkanzija MV Taishan (1986–2016) ingħata isem il-Muntanja Tai.
* [[Zhang Zongchang]], il-kontrollur tal-provinċja ta' Shandong fi żmien is-sinjuri tal-gwerer, kiteb poeżija li tagħmel referenza għall-Muntanja Tai.
* Il-Muntanja Tai tissemma fil-lirika ta' ''The Year of The Boomerang'' li nħarġet fl-1995 minn Rage Against the Machine fis-silta: "So I'm goin' out heavy sorta like Mount Tai".

== Referenzi ==

[[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji Mħallta]]
[[Kategorija:Muntanji]]
[[Kategorija:Ċina]]
[[Kategorija:Siti ta' Wirt Dinji fiċ-Ċina]]