Ara s-sors ta' Lingwa Maltija

{{Ilsien
|isem = Malti
|isemuffiċjali = Malti
|kulur = NavajoWhite
|pajjiżi = [[Malta]]
|reġjuni = [[Ewropa]]
|kelliema = 520,000
|rank =
|familja = [[Lingwi Semitiċi]]
|nazzjon = {{bandiera|Malta}}<br>{{bandiera|Unjoni Ewropea}}
|aġenzija = Il-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti
|iso1 = mt
|iso2 = mlt
|iso3 = mlt
|sil = mlt
|mappa = [[Image:Idioma maltés.PNG|frameless|upright=1.5]]
|test = 
}}
Il-'''Malti''' huwa l-ilsien nazzjonali tar-Repubblika ta' [[Malta]]. Huwa l-ilsien uffiċjali flimkien mal-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]; kif ukoll wieħed mill-ilsna uffiċjali u l-uniku wieħed ta' oriġini [[Lingwa Għarbija|Għarbija]] ([[Semitiku]]) tal-[[Unjoni Ewropea]]. Dan l-ilsien għandu sisien u għerq [[Semitiku|semitiku]], ta' djalett [[Għarbi]] li ġej mit-Tramuntana tal-[[Afrika]], għalħekk qatt ma kellu rabta mill-qrib mal-[[Għarbi Klassiku]].  Iżda tul iż-żminijiet, minħabba proċess tal-Latinizzazzjoni ta' [[Malta]], bdew deħlin bosta elementi lingwistiċi mill-Isqalli, djalett ta' art li wkoll għaddiet minn żmien ta' ħakma Għarbija. Wara l-[[Lingwa Sqallija|Isqalli]] beda dieħel ukoll it-[[Lingwa Taljana|Taljan]], fuq kollox fiż-żmien tad-daħla tal-[[Ordni Militari Sovran ta' Malta|Kavallieri tal-Ordni ta' San Ġwann]] sa meta l-Ingliż ħa post it-Taljan bħala l-ilsien uffiċjali fil-Kostituzzjoni Kolonjali tal-[[1934]]. Il-Malti huwa l-ilsien waħdieni ta' għajn semitika li jinkiteb b'ittri Latini. Studju tal-2016 juri li, fil-lingwaġġ bażiku ta’ kuljum, il-[[Maltin]] kapaċi jifhmu madwar terz ta’ dak li jingħad lilhom bl-[[Għarbi Tuneżin]] li huwa [[Għarbi tal-Maghrebi]] relatat mal-Għarbi Sqalli, filwaqt li dawk li jitkellmu bl-[[Għarbi Tuneżin]] ([[Tuneżin]]) huma kapaċi jifhmu madwar 40% ta’ dak li jingħad lilhom bil-Malti.<ref>{{Ċita web|url=https://docs.google.com/viewer?url=http%3A%2F%2Fling.auf.net%2Flingbuzz%2F002930%2Fcurrent.pdf&embedded=true&chrome=false&dov=1|titlu=Mutual Intelligibility of Spoken Maltese, Libyan Arabic and Tunisian Arabic Functionally Tested: A Pilot Study}}</ref> 

== Storja ==
{{artiklu prinċipali|Storja tal-lingwa Maltija}}
L-oriġini tal-ilsien Malti huma attribwiti għall-wasla, kmieni fis-seklu 11, ta’ settlers minn Sqallija ġirien, fejn kien mitkellem is-sikolu-Għarbi, li biddel il-konkwista tal-gżira mill-Kalifat Fatimid fl-aħħar tas-seklu 9[18]. Din it-talba ġiet ikkorroborata minn studji ġenetiċi, li juru li l-Maltin kontemporanji jaqsmu antenati komuni ma’ Sqallin u Calabrians, bi ftit input ġenetiku mill-Afrika ta’ Fuq u l-Levant.

Il-konkwista Normanna fl-1091, segwita mit-tkeċċija tal-Musulmani—lest sal-1249—iżola b’mod permanenti l-vernakulari mis-sors Għarbi tiegħu, u ħoloq il-kundizzjonijiet għall-evoluzzjoni tiegħu f’lingwa distinta.[18] B’kuntrast ma’ Sqallija—fejn is-Sikulo-Għarbi spiċċat u ġie mibdul bl-Isqalli—il-vernakulari f’Malta kompla jiżviluppa flimkien mat-Taljan, u eventwalment ħadu posthom bħala lingwa uffiċjali fl-1934 – flimkien mal-Ingliż.[18] L-ewwel referenza bil-miktub għall-ilsien Malti tinsab f’testment tal-1436, fejn tissejjaħ lingua maltensi. L-eqdem dokument magħruf bil-Malti, [[Cantilena|Il-Kantilena]] (Xidew il-Qada) ta’ [[Pietru Caxaro]], imur mis-seklu 15.

L-ewwel dizzjunarju Malti magħruf kien manuskritt tas-seklu 16 bl-isem "Maltese-Italiano"; ġiet inkluża fil-''Biblioteca Maltese'' ta’ Mifsud fl-1764, iżda issa hija mitlufa. Lista ta’ kliem bil-Malti kienet inkluża kemm fit-''Thesaurus Polyglottus'' (1603) kif ukoll fil-''Propugnaculum Europae'' (1606) ta’ Hieronymus Megiser, li kien żar Malta fl-1588–1589; Domenico Magri ta l-etimoloġiji ta’ xi kliem Malti fil-''Hierolexicon, sive sacrum dictionarium'' tiegħu (1677).

Dizzjunarju manuskritt bikri, ''Dizionario Italiano e Maltese'', ġie skopert fil-Biblioteca Vallicelliana f’Ruma fis-snin tmenin, flimkien ma’ grammatika, ir-''Regole per la Lingua Maltese'', attribwita lil Kavallier Franċiż jismu Thezan. L-ewwel lessiku sistematiku huwa dak ta’ Giovanni Pietro Francesco Agius de Soldanis, li kiteb ukoll l-ewwel grammatika sistematika tal-lingwa u ppropona ortografija standard.

== Għamla ==
Il-Malti huwa lsien magħmul minn bċejjeċ lingwistiċi mħalltin li juru iż-żminijiet li għadda minnhom il-ġens fl-imgħoddi, imgħoddi mimli ħakmiet barranin matul mijiet ta' snin. Għalkemm għandu sisien [[Lingwa Għarbija|Għarbija]], nistgħu naraw li l-ilsien Malti huwa mibni minn għadd kbir ħafna ta' bċejjeċ li ġew minn miklem Rumanzi (mit-[[Lingwa Taljana|Taljan]] u mill-[[Lingwa Franċiża|Franċiż]]) u wkoll, iktar biswitna fiż-żmien, mill-[[Lingwa Ingliża|Ingliż]]. Madwar terz tal-kliem għandhom oriġini [[Lingwa Għarbija|Għarbija]], xi nofs għandhom oriġini [[Lingwa Taljana|Taljana]] jew [[Lingwa Sqallija|Sqallija]], u l-bqija huma [[Lingwa Ingliża|Ingliżi]] bi ftit [[Lingwa Franċiża|Franċiżi]] wkoll. Peress li l-kliem ta’ oriġini Għarbija huma l-biċċa l-kbira tagħhom kliem bażiku ta’ kuljum, huma l-aktar użati fost il-Maltin meta jitkellmu ma’ xulxin.  

L-ilsien Malti beda jiġi meqjus bħala l-ilsien uffiċjali tal-gżejjer Maltin mis-sena [[1934]], meta dan iddaħħal mal-Ingliż minħabba li l-akbar biċċa tan-nies ma kinux jafu jaqraw, dan ifisser li l-ġens Malti la kien jaf jitkellem bit-Taljan u wisq inqas bl-Ingliż; dan huwa l-każ tipiku fejn bejn żewġ ġellieda, igawdi t-tielet wieħed. Kienet ġrajja kontroversjali ħafna meta wieħed jaħseb li dak iż-żmien, Malta kienet taħt il-ħakma tal-Ingliżi, u b'hekk kien hemm kunflitt ta' interess meta l-Ingliżi nfushom ħolqu kostituzzjoni li kienet tagħti daharha lill-kultura li kienet ilha tgħix għal mijiet ta' snin. Iżda wieħed ma jistax iċaħħad il-fatt li l-Ingliż kellu sehem qawwi fit-tmexxija 'l quddiem soċjo-politiku u awtonomu ta' dan il-ġens.

Għalkemm il-Malti daħal f'ħafna oqsma tas-soċjetà bħalma huma l-politika, il-liġi u, sa ċertu punt, il-[[midja popolari]], l-Ingliż f'Malta huwa l-ilsien ewlieni f'dak li għandu x'jaqsam mas-settur tal-kummerċ barrani, u studji xjentifiċi (inklużi l-istudji tal-matematika, il-fiżika, il-mediċina, u b'mod mill-iktar predominanti, fl-informatika). Instab ħafna, minn riċerkaturi storiċi, f'manuskritti ġewwa l-[[Bibljoteka Nazzjonali]] fil-[[Belt Valletta]] (meqjusa fost l-eqdem imkatab nazzjonali fid-dinja), u fi bnadi oħra sabiex jiġi muri b'mod dirett it-tħaddim tal-ilsien Malti lura fis-snin, u s'issa nafu sew li dan kien mitħaddem f'sura tixbah dik tal-lum sa mis-[[Seklu XVI]].

== Ġrajjiet ==
Matul bosta żminijiet il-Maltin ħaddnu l-ilsien Taljan bħala l-ilsien uffiċjali tal-pajjiż. Il-Kavallieri ta' San Ġwann, bejn l-[[1530]] u l-[[1798]] ħaddnu t-Taljan bħala lsien uffiċjali (ferm qabel l-Italja stess, li ngħaqdet bħala stat wieħed, bid-djalett Toskan, il-Fjorentin, djalett Taljan ta' Firenze, bħala lsien tal-ġens) fl-[[1864]]. 

Mal-wasla tal-Ingliżi fis-sena [[1800]], il-gżejjer Maltin għaddew minn taħt idejn ir-re taż-Żewġ Sqallijiet, li kien wiret iċ-ċens perpetwu tal-Gżejjer Maltin mingħand is-[[Sagru Imperu Ruman]], għal taħt il-ħakma tal-[[Imperu Brittanniku]] uffiċjalment fis-sena [[1814]], u tant kienu jiswew għall-Ingliżi li dawn kienu lesti jagħmlu għall-Franċiżi mbasta Malta tibqa' f'idejhom. Dwar l-ilsien dan ma biddel xejn għaliex it-Taljan kompla jgawdi għeruq qawwija ġewwa Malta, l-aktar fost in-nies mgħallma, professjonisti, reliġjużi imlaħħqa u kummerċjanti kbar.

Mal-wasla tagħhom f'Malta, l-Ingliżi sabu pajjiż bi klassi ta' nies ta' skola (tobba, avukati, kleriċi, nutara, periti u riċerkaturi) li kienu jżommu mat-Taljan, u meta tħalliet il-[[libertà tal-istampa]] naraw kif bdew ifaqqsu rivisti u ġurnali bit-Taljan. Kien fattur li poġġa lil Malta fi klassi oħra ta' territorji maħkuma mill-Ingliżi. Malta kellha l-klassi politika tagħha, il-qrati tagħha, reliġjon organizzata, u bażi infrastrutturali ta' marsiet u difiża tajbin ħafna għal dak iż-żmien. Żgur li din tal-aħħar flimkien mas-serħan tal-moħħ li l-Maltin ma kienux ser jiġġieldu kontrihom, kienu ġibda li żammew lill-Imperu Brittanniku f'Malta dak iż-żmien.

Tajjeb li naraw li għalkemm il-klassi mgħallma tal-pajjiż kienet żgħira fl-għadd u għaldaqstant inqas meta mqabbla man-nies kollha, din ma kinitx karatteristika lokali biss. Tassew, din kienet qagħda li wieħed seta' jqabbel ma' bnadi oħrajn tal-Ewropa ta' nofsinhar (bħal fi [[Sqallija]] u fin-Nofsinhar tal-Italja) fejn ftit kienu n-nies li kellhom aċċess għat-tagħlim. 

L-element ta' konvenjenza politika beda jaqbad art ġmielu hekk kif l-ekonomija u l-kummerċ tjiebu, u dan ġara b'mod speċjali meta faqqgħet il-gwerra tal-Krimea u meta nfetaħ il Kanal ta' Sueż, li poġġa 'l Malta fil-mogħdija ewlenija tal-Imperu Britanniku. Il-preżenza militari Ingliża ġibdet kummerċ u ċaqliq ta' nies, saħħet is-snajjiet tradizzjonali marbuta mal-industriji tal-marsijiet iżda daħlet snajja' ġodda u tagħlim ġdid fil-mekkanika. F'kelma waħda, żdied il-kuntatt mal-Ingliżi tant li l-ilsien Ingliż (għax qabel ekonomikament u 'l quddiem, politikament ukoll) beda jinbet bħala t-tieni lsien wara t-Taljan. Dan tal-aħħar kien jaħkem fost il-professjonisti u kleriċi li kellhom rispett u importanza fost in-nies bla tagħlim.  Il-popolin qajla kellhim aċċess għat-tagħlim għaldaqstant ftit li xejn kellhom rwol f'dan il-kuntest ta' żvilupp lingwistiku dak iż-żmien.

== Alfabett Malti ==
{{artiklu prinċipali|Alfabett Malti}}
L-alfabett Malti magħmul minn 30 ittra (24 konsonanti u 6 vokali) li jidhru f'din l-ordni:
{|class="wikitable notheme" style="border-collapse:collapse;"
|- 	 
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="30" | '''[[Ittri Kbar]]'''
|-
|width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[B]]||width=3% align="center"|[[Ċ]]||width=3% align="center"|[[D]]||width=3% align="center"|[[E]]||width=3% align="center"|[[F]]||width=3% align="center"|[[Ġ]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[Għ]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[Ħ]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3%  align="center"|[[IE]]||width=3% align="center"|[[J]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[O]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[S]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[U]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[W]]||width=3% align="center"|[[X]]||width=3% align="center"|[[Ż]]||width=3% align="center"|[[Z]]
|- 	
|bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="30" | '''[[Ittri Żgħar]]'''
|-
|align="center"|a||align="center"|b||align="center"|ċ||align="center"|d||align="center"|e||align="center"|f||align="center"|ġ||align="center"|g||align="center"|għ||align="center"|h||align="center"|ħ||align="center"|i||align="center"|ie||align="center"|j||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|o||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|s||align="center"|t||align="center"|u||align="center"|v||align="center"|w||align="center"|x||align="center"|ż||align="center"|z
|}

== Grammatika ==
Il-grammatika tal-Malti hija fundamentalment derivata mis-Sikolu-Għarbi, għalkemm mudelli ta’ pluralizzazzjoni tan-nomi Rumanz u Ingliż jintużaw ukoll fuq kliem misluf.

=== Aġġettivi u avverbji ===
L-aġġettivi jsegwu n-nomi. M'hemm l-ebda avverbji indiġeni ffurmati separatament, u l-ordni tal-kliem hija pjuttost flessibbli. Kemm in-nomi kif ukoll l-aġġettivi ta’ oriġini Semitika jieħdu l-artiklu definit (per eżempju, It-tifel il-kbir). Din ir-regola ma tapplikax għall-aġġettivi ta’ oriġini Rumanz.

== L-Ilsien Malti fil-Kostituzzjoni ta' Malta==

Il-[[Kostituzzjoni Repubblikana ta’ Malta]], Kapitlu I, Artiklu 5, tgħid hekk: 

(1) L-ilsien Nazzjonali ta’ Malta huwa l-ilsien Malti.

(2) L-ilsien Malti u l-ilsien Ingliż u dawk l-ilsna l-oħra li jistgħu jiġu preskritti mill-[[Parlament Malti|Parlament]] (b’liġi mgħoddija b’mhux anqas minn żewġ terzi tal-membri kollha tal-Kamra tad-Deputati) ikunu l-ilsna uffiċjali ta’ Malta u l-Amministrazzjoni tista’ għall-finijiet kollha uffiċjali tuża kull wieħed minn dawk l-ilsna: Iżda kull persuna tista’ tindirizza ruħha lejn l-Amministrazzjoni f’kull wieħed mill-ilsna uffiċjali u t-tweġiba tal-Amministrazzjoni għal hekk tkun b’dak l-ilsien.

(3) L-ilsien tal-Qrati jkun l-ilsien Malti:
Iżda l-Parlament jista’ jagħmel dak il-provvediment għall-użu tal-ilsien Ingliż f ’dawk il-każijiet u taħt dawk il-kundizzjonijiet li jista’ jippreskrivi.

(4) Il-Kamra tad-Deputati tista’, meta tirregola l-proċedura tagħha, tistabbilixxi l-ilsien jew l-ilsna li għandhom ikunu wżati fi proċeduri u annotazzjonijiet parlamentari.

Kapitlu VI, Artiklu 74 jgħid hekk:

Ħlief kif provdut xort’oħra mill-Parlament, kull liġi għandha ssir kemm bl-ilsien Malti kif ukoll bl-ilsien Ingliż u, jekk ikun hemm xi kunflitt bejn it-test Malti u t-test Ingliż ta’ xi liġi, it-test Malti għandu jiġi minn fuq.

== Kittieba bil-Malti ==
{{artiklu prinċipali|Letteratura Maltija}}
Interessanti huwa l-għadd dejjem jikber ta' xogħlijiet letterarji Maltin ta' nies bħal [[Oliver Friggieri]], li l-kotba tiegħu ta' proża u poeżija ġew maqluba għall-bosta ilsna oħra u għadd kbir ta' kittieba żgħażagħ. L-iktar tliet kittieba Maltin magħrufa fid-dinja huma [[Francis Ebejer]] (drammaturgu), [[Dun Karm Psaila]] (il-poeta nazzjonali) u Oliver Friggieri. F'dawn l-aħħar snin bdew jiżdiedu wkoll xogħolijiet letterarji għaż-żgħażagħ. Fost dawn il-kotba, l-aktar innotati nsibu ''(Ri)Ġenerazzjoni'', ''Amina'' u ''Fittixni'' ta' [[Antoinette Borg|<u>Antoinette Borg</u>]], ''Magna Mater'' ta' Loranne Vella, ''Gramma'' ta' [[Leanne Ellul]] <ref>{{Ċita web|url=https://merlinpublishers.com/age_group/13-18/|titlu=13-18 Archives|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-05-29|arkivju-url=https://web.archive.org/web/20220701040402/https://merlinpublishers.com/age_group/13-18/|arkivju-data=2022-07-01|url-status=dead}}</ref>u r-rumanz debutt ''Mitt Elf Isem Ieħor: HappyVeganGirlJules'' ta' [[Lon Kirkop]] li dan tal-aħħar rebaħ l-edizzjoni tal-2020 tal-[[Konkors ta' Kitba Letteratura għaż-żgħażagħ]].<ref>{{Ċita web|url=https://newsbreak.edu.mt/2021/01/14/il-konkors-ta-kitba-letteratura-ghaz-zghazagh/|titlu=Il-Konkors ta’ Kitba – Letteratura għaż-Żgħażagħ|kunjom=Secretary|isem=The Office of the Permanent|lingwa=en-US|data-aċċess=2022-05-29}}</ref>

=== Rumanziera ===

* [[John F. Marks]] - awtur tar-rumanz soċjali ''Tejbilhom Ħajjithom''
* [[Alfons Maria Galea]] - fundatur tas-sensiela tal-''Kotba tal-Mogħdija taż-Żmien'' bil-Malti
* [[Ġino Muscat Azzopardi]] - awtur ta’ ''Anġli tan-Niket''
* [[Ġużè Aquilina]] - awtur ta' ''Taħt Tliet Saltniet''
* [[Ġużè Bonnici]] - awtur ta' rumanzi u novelli
* [[Ġużè Galea]] - awtur ta' ''Raġel bil-Għaqal'', ''San Ġwann'' u rumanzi storiċi oħra
* [[Ġużè Ellul Mercer]] - awtur tar-rumanz [[Leli ta’ Ħaż-Żgħir]], u djarju tal-gwerra ''Taħt in-Nar''
* [[Ġużè Orlando]] - awtur tar-rumanz ''L-Ibleh''
* [[Ġużè Chetcuti]] - awtur ta’ novelli u rumanzi, drammi kif ukoll ta’ studji kritiċi
* [[Ġwann Mamo]] - awtur tar-rumanz ''Ulied in-Nanna Venut fl-Amerka''
* [[Paul Xuereb|Pawlu Xuereb]] - awtur ta’ rumanzi tad-ditektifs.
* [[Kelinu Spiteri]] magħruf bħala ''Kilin''.
* [[J. J. Camilleri]] - l-awtur ta' ''Aħna Sinjuri'' u rumanzi oħra
* [[Frans Sammut]] - awtur ta' rumanzi fosthom ''Il-Gaġġa'', ''Samuraj'' u ''Il-Ħolma Maltija''
* [[Paul P. Borg]] - awtur ta' ''Dal-Lejl Ġie Alla''
* [[Trevor Zahra]]-awtur ta' l-ghar tax-xelter
* [[Oreste Calleja]] - awtur ta' drammi, fosthom "Anestesija", "Satira", "Pawlu Redux"
* [[Antoinette Borg]] - awtriċi ta' rumanzi
* [[Lon Kirkop]] - awtur ta' rumanzi, dramaturgu u artist viżiv
* [[Loranne Vella]] - awtriċi ta' rumanzi 
* [[Leanne Ellul]] - awtriċi ta' rumanzi u poeżija
* [[Lara Calleja]] - awtriċi ta' rumanzi

=== Awturi ta' Novelli ===

* [[Carmel G. Cauchi]]
* [[Pietru Pawl Saydon]] - awtur ta' novelli, traduttur tal-Bibbja
* [[Lino Spiteri]] - awtur ta' novelli u rumanzi
* [[Temi Zammit]] - kittieb tal-ktieb Il-Gżejjer ta' Malta u l-Ġrajja Tagħhom

=== Poeti ===
(''Ara wkoll [[Lista tal-poeti tal-ilsien Malti]]'')
* [[Mario Azzopardi (poeta)|Mario Azzopardi]]
* [[Ġorġ Borg]]
* [[Rużar Briffa]]
* [[Anton Buttigieg]] - Il-[[Poeta]] tan-Natura
* [[Dun Frans Camilleri]]
* [[Ninu Cremona]]
* [[Anastasju Cuschieri]] - Il-Poeta tal-[[Santa Marija|Madonna]]
* [[Ġużè Delia]] - Il-Poeta tal-Leġġendi
* [[Victor Fenech]]
* [[Albert Marshall]]
* [[Ġużè Muscat Azzopardi]]
* [[Dun Karm Psaila|Dun Karm]] - Il-Poeta Nazzjonali
* [[Joe Friggieri]]
* [[Oliver Friggieri]]
* [[Mary Meilak]]
* [[Achille Mizzi]]
* [[Ġorġ Pisani]] - Il-Poeta tal-[[Storja|Istorja]]
* [[Philip Sciberras]] - poeta; magħruf għall-''Mandala''
* [[Marjanu Vella]]
* [[Karmenu Vassallo]] - Il-Poeta tan-Nirien
* [[Ġorġ Zammit]]

=== Drammaturgi ===

* [[Oreste Calleja]]
* [[Albert Cassola]]
* [[Ġużè Diacono]] - [[ġurnalist]] u [[kittieb]] ta’ drammi b’tema socjali realistika. Awtur tad-dramm ''Il-Madonna taċ-Ċoqqa''.
* [[Francis Ebejer]]
* [[Alfred Sant]] - awtur ta' drammi, rumanzi u novelli

== Aktar tagħrif ==
* Għal aktar tagħrif fuq il-lingwa Maltija żur: http://en.wikipedia.org/wiki/Maltese_language
* [[Partit Laburista (Malta)|Il-Ħidma tal-Partit Laburista favur l-Ilsien Malti]]
* Hull, Geoffrey. The Malta Language Question: A Case Study in Cultural Imperialism. Said International, Valletta, 1993.
* [http://www.kunsilltalmalti.gov.mt/filebank/documents/Decizjonijiet1_25.07.08.pdf Deċizjonijiet tal-Kunsill Nazzjonali tal-Ilsien Malti] (2008)

== Referenzi ==
{{Referenzi}}

== Għodda diġitali għall-Malti ==

* [https://traduzzjoni.mt National Language Technology Platform] - traduzzjoni.mt
* [https://webgate.ec.europa.eu/etranslation eTranslation]
* [https://iate.europa.eu IATE]
* [https://www.linguee.com/ Linguee]
* [https://mt.glosbe.com/ Glosbe - MT]
* [http://www.ilmiklem.com Il-Miklem] - Vokabularju Tematiku, Enċiklopedija tal-Kliem, Tagħrif Kulturali.

=== Dizzjunarji fuq l-Internet ===
{{wikizzjunarju|Malti}}
'''Dizzjunarju Ingliż-Malti/Malti-Ingliż'''
* [http://www.dicts.info/dictionary.php?l1=English&l2=Maltese Agħfas hawn għal Dizzjunarju]

'''Dizzjunarju Universali tal-Malti'''
* [http://www.dicts.info/dictlist1.php?l=Maltese Agħfas hawn għal Dizzjunarju mill-Malti għal ħafna lingwi oħra]

'''Dizzjunarju Bażiku Malti'''
* [https://web.archive.org/web/20070930160904/http://dicts.info/basic/index.php?w=kelma&l1=maltese&l2=italian Agħfas hawn għal Dizzjunarju Bażiku tal-Malti għal xi lingwi oħra]

* [http://www.maltesedictionary.org.mt Dizzjunarju Malti] - MalteseDictionary.org.mt (magħrif ukoll bħala [https://mlrs.research.um.edu.mt/resources/gabra/ Ġabra])
{{Lingwa Maltija}}

[[Kategorija:Malta]]
[[Kategorija:Lingwa Maltija| ]]
[[Kategorija:Lingwi uffiċjali]]