Fondazzjoni għall-Konservazzjoni tan-Naħla Maltija

Żid ħoloq
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
 Dan l-artiklu għandu bżonn jiġi wikifikat biex jaqbel mal-istandard tal-Wikipedija. B'mod partikolari, dan l-artiklu huwa nieqes minn referenzi għal sorsi esterni li jivverifikaw il-fatti u perspettivi dwar is-suġġett. Jekk jogħġbok għin biex ittejjeb dan l-artiklu skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija.

Il-Fondazzjoni għall-Konservazzjoni tan-Naħla Maltija twaqqfet fl-2022 bl-iskop biex issir hidma fuq pjan t’azzjoni għal konservazzjoni ta' din in-naħla għal apikultura lokali sostenibbli.[1]

In-Naħla Maltija[immodifika | immodifika s-sors]

L-ispeċi tan-Naħla tal-Għasel (Apis mellifera) hi indiġena għal Malta peress li ma tinsabx f’Malta biss, filwaqt li s-sottospeċi (razza) tan-Naħla Maltija tal-Għasel (Apis mellifera ruttneri) tinsab f’Malta biss u allura hi endemika għall-arċipelagu Malti.[2] Huwa ċar li l-karaterristiċi tan-Naħla Maltija qed jiġu imniġġża min-naħal tal-għasel ta’ razez barrani impurtat f’pajjiżna. Peress li n-naħal jitgħammar fuq barra b’distinzjoni minima bejn sottospeċi differenti, dan qiegħed iwassal sabiex il-ġenetika tan-Naħla Maltija li kienet iżolata għal għexieren ta’ snin titħallat (hybridisation).[3] Konsegwentement, b’mod indirett in-naħla Maltija qed tinqered għax ftit ftit qed titlef il-karatteristiċi ‘Maltin’ sforz dan it-taħlit u allura l-adattament li kellha biex tgħix f’abitati u klima lokali. Il-kunċett evoluzzjonarju tas-sopravivenza tal-aktar tajbin (survival of the fittest) qed jiġi imfixkel bil-kbir għad-detriment tas-sottospeċi li tifforma parti mill-patrimonju naturali Malti, kif ukoll għas-settur apikulturali lokali. Apparti li meta speċi tifforma sottospeċi tkun qed tiżdied il-bijodiversità u din hi potenzjalment l-ewwel tarġa fil-ħolqien ta’ speċi ġdida. Ewlieni għal dan il-proċess ta’ taħlit hu l-importazzjoni ta’ naħal barrani, li tefa’ lil din is-sottospeċi endemika għal pajjiżna f’riskju serju ta’ estinzjoni. Fil-kuntest ukoll tat-tibdil fil-klima, il-protezzjoni tas-sottospeċi lokali hi ukoll importanti ferm. Il-potenzjal t’addament għal klima iktar ħarxa fil-futur qarib qiegħda biss fil-konservazzjoni tas-sottospeċi endemika. L-importanza tal-konservazzjoni tan-naħla lokali u t-trobbija tagħha hu vantaġġuż u ta’ importanza. Fiha innifisha s-sottospeċi Maltija għandha valur intrinsiku sforz l-endemiċità tagħha. Għal apikultura sostenibbli fil-ġejjieni, jeħtieġ li din is-sottospeċi tkun kkonservata.[4]

Dwar il-Fondazzjoni[immodifika | immodifika s-sors]

L-iskop ewlieni tal-Fondazzjoni hu biex tfassal u taħdem fuq pjan ta’ azzjoni dwar il-konservazzjoni tan-naħla Maltija u tieħu ħsieb il-koordinament u l-eżekuzzjoni tiegħu.[5][6][7][8][9][10][11][12][13] Din il-fondazzjoni sa tkun qed taħdem biss fuq kwistjonijiet li għandhom x’jaqsmu man-Naħla Maltija. Il-koalizzjoni se tkun qed taħdem fuq dawn l-objettivi li huma bażati fuq l-għan prinċipali;[14]

(a) Nagħrfu l-importanza tan-Naħla Maltija għal-ambjent naturali ta’ pajjiżna (ekoloġija) u għas-settur tal-apikultura u f’iktar sens wiesa dak agrikolu.

(b) Nagħrfu li Naħla Maltija tagħmel parti mill-patrimonju naturali Malti u għalhekk jistħoqqilha li tiġi kkonservata b’mod olistiku.

(c) Li tinkoraġġixxi l-għarfien, it-trobbija u r-riċerka fuq in-naħla endemika Maltija.

(d) Tiġbor taħt umbrella waħda u tikkordina entitajiet varji, individwi u organizzazzjonijiet mhux governattivi li għandhom interess fil-konservazzjoni tan-naħla Maltija.

(e) Issir pressjoni biex jiġi mfassal pjan ħalli n-Naħla Maltija tkun protetta b’mod olistiku.[15]

Benefiċċji tan-Naħla Maltija fl-Apikultura[immodifika | immodifika s-sors]

Skond il-fondazzjoni f'pubblikazzjoni li għamlet, dawn huma benefiċċji li huma speċifiċi u limitati jekk tkun imrobbija in-Naħla Maltija.[16]

In-Naħla tal-Għasel ta’ Malta hi endemika u għalhekk tinsab fil-gżejjer Maltin biss. Damet eluf ta’ snin biex evolviet u hi waħda minn għaxar sottospeċi oħra li nsibu fl-Ewropa jew minn tlieta u tletin li nsibu madwar id-dinja. Probabbilment hi laktar sottospeċi rari minnhom kollha. Din tagħmel parti mill-patrimonji naturali Malti u dinji. Żviluppat reżistenza u reżiljenza għalkundizzjonijiet klimatiċi Maltin. Fiha innifisha ssottospeci Maltija għandha valur intrinsiku sforz lendemicita tagħha li jgħamilha reżiljenti u allura sostenibbli. Hi naħla produttiva li taħdem sew fi ġranet bir-riħ jew sħan tas-sajf, fejn it-temperatura taf taqbeż l-40 grad Celcius. Fil-qafas tal-liġijiet Ewropej, dan jingħaqad mal-politika li qed tressaq il-Kummisjoni Ewropea fir-rigward tal-ambjent u tibdil fil-klima. Huwa wieħed mill-għanijiet talKummisjoni għas-snin li ġejjin sabiex il-pajjiżi missieħba jistabilixxu ekosistemi reżiljenti għattibdil fil-klima sabiex is-servizzi benefiċjali li dawn jipprovdu jibqgħu jitgawdew mill-ġenerazzjonijiet futuri. Ċertu urġenza għal azzjoni f’dan ir-rigward hi evidenti kif ukoll neċessarja.[17]

In-Naħla Maltija żviluppat strateġija ta’ difiża u kapaċi tattakka u toqtol lill Bagħal ta’ Żunżan (Vespa orientalis) u meta t-theddidha tkun kbira, ċertu kolonji tal-A. m. ruttneri kapaċi jissiġillaw ilkaxxa biz-zaftura biex ma jħallux lill Bagħal ta’ Żunżan jidħol ġewwa u joqtolhom.

In-Naħla Maltija hi reżistenti għal-ċertu mard u attiva ħafna. Kapaċi tnaddaf sew il-kaxxa fejn tikkolonizza u tneħħi mill-ewwel xi materjali li jaf b’xi mod jidħlu fil-kaxxa.

Fil-letteratura hi deskritta bħala naħla aggressiva però ħafna minn naħħala li jrabbu din is-sottospeċi jafu li dan mhux minnu. Xhieda ta’ dan hu l-fatt li numru ta’ naħħala jispezzjonaw kolonji mingħajr lilbies tal-ingwanti. Probabbilment l-osservazzjoni ta’ aggressivita żejda ġejja mill-passat meta naħal kien għadu jitrabba fil-qolla, peress li dak iż-żmien, spezzjoni jew il-qtuħ tal-għasel kien issir b’mod invażiv li kien iwassal biex jeċita lin-naħal u b’hekk iġġib ruħu b’mod difensiv u aggressiv.[18]

Taħlit ta’ razez differenti tan-naħal tal-għasel jista’ joħloq ibridi ġodda li jkunu ta’ periklu għalbniedem u kif ukoll għas-settur apikulturali, hekk kif ġara bl-Africanized Bee (A. m. scutellata x A. m. ligustica).

Studji internazzjonali dejjem qed juru li l-aħjar razza tan-naħla li wieħed għandu jrabbi hi dejjem dik lokali. Ir-raġunijiet huma varji fosthom għax jgħixu iktar fit-tul. Jidher ċar li fil-futur ilpolitika internazzjonali sa tkun qed tagħmel enfasi fuq dan il-kunċett. Id-dokument bit-titlu “Good Beekeeping Practices for Sustainable Apiculture” li ġie ppublikat mill-Ġnus Maqgħuda ġa qed jagħmel enfasi fuq dan (Kapitlu 5).[19] Għalkemm studji lokali f’dan ir-rigward huma skarsi, studju partikolari jqabbel ir-resistenza tan-Naħla Maltija għal Varroa man-naħla Taljana (A. m. ligustica) ġewwa Malta (Galea, 2020). Instab li mhux tali rata ta’ infestazzjoni fin-Naħla Maltija kien ħafna inqas għoli imma l-produzzjoni tal-għasel kienet għola minn dik tat-Taljana. Apparti li fi żmien sena minn meta beda l-istudju, l-kolonji kollha ta’ A. m. ligustica kienu intilfu. B’programm ta’ selezzjoni kontrollata serju nistgħu inġibu Naħla Maltija resistenti ghal-Varroa u mard ieħor mingħajr ilbżonn ta’ trattamenti.[20]

Hemm studji u proċeduri li qed jiġu żviluppati biex mill-għasel wieħed ikun jista’ jidentifika r-razza tan-naħla li tkun ipproduċietu. Għalhekk ittrobbija tan-naħla lokali għandu jiġi imħeġġeġ għax il-quddiem tista’ sservi bħala biomarker (indikatur) li juri li l-għasel hu awtentiku Malti. B’hekk l-awtoritajiet ikollhom għodda ġdida (parametru ieħor) biex jiċċekkjaw jekk l-għasel hux veru Malti u b’hekk jonqos il-frodi tal-għasel li flaħħar mill-aħħar jwassal għall-profitti aħjar linnaħħala f’Malta.

L-importazzjoni ta’ naħal barrani jaf iġġib miegħu mard jew pesti ġodda f’Malta li spiċċa jagħmel ħsara kbira lis-settur u b’hekk jsir inqas sostenibbli. Hekk kif gara fil-passat bl’introduzzjoni tal-Varroa (Varroa destructor) li qatlet kolonji sħaħ tan-naħal, konsegwentement ħalliet danni finanzjarji li għadhom jinħassu sallum. Marda oħra tan-naħal, li daħlet f’Malta blimportazzjoni hi l-marda tal-larva Amerikana (Paenibacillus larvae). Ħafna mill-mard jew pesti ġodda, ġa la darba jidħlu fil-pajjiż jkun diffiċli jekk mhux impossibbli li jiġu eradikati, il-problema tkun tista’ biss tiġi mitigata bi spejjez addizzjonali u kontinwi. Apparti wara għexieren ta’ diċenji li marda tkun ġiet introdotta, is-sottospeci lokali tibda taddatta għaliha.

Dan issir biss wara li jkun hemm telfien enormi ta’ kolonji, b’dawk li jibqgħu ħajjin jkun biss għax ikollhom xi ġenetika partikolari li tkun qed tgħinhom f’dan ir-rigward (selective pressure). B’hekk l-importazzjoni tan-naħal barrani mhux biss jkun qed iżżid ir-riskju ta’ mard ġdid, iżda wkoll idaħħal ġenetika minn barra li ma tkunx addatta għal dan il-mard. Din imbagħad tibda titħallat ma’ dik Maltija u b’hekk tkun qed tarmi l-isforz tanNaħla Maltija li tkun bdiet taddata ftit ftit għal-mard ġdid. Infakkru wkoll f’mard u pesti li s’issa għadhom ma daħlux f’Malta però qegħdin veru qrib xtutna bħal il-ħanfusa żgħira tal-ġabsala (Aethina tumida) u żunżan bagħal Ażjatiku (Vespa velutina). Apparti li l-istess mard u pesti jistu jaffetwaw b’mod dirett dakkara oħra lokali li għandhom rwol fil-produzzjoni tal-ikel. Ir-riċerka turi li hemm potenzjal qawwi fejn mard jaqbeż minn speċi t’insetti dakkara għal oħra. Allura, b’mod indirett, il-waqfien tal-importazzjoni tan-naħal minn barra jipproteġi wkoll insetti dakkara oħrajn.

Bit-trobbija tan-Naħla Maltija jistgħu jinħolqu niċeċ ġodda għan-naħħala fosthom apituriżmu dwar in-naħla Maltija, riċerka, breeding u bejgħ talaħjar varjanti (b’artificial selection), tikketta ta’ kwalità, eċċ. Apparti li tagħmel is-settur tal-apikultura iktar sostenibbli.[21]

Pubblikazzjonijiet[immodifika | immodifika s-sors]

Din l-organizzazzjoni ppubblikat dokument li jiffoka biss fuq benefiċċji li huma speċifiċi u limitati jekk in-Naħla Maltija titkabbar u ma tinkludix benefiċċji ġenerali tan-Naħla tal-Għasel (Apis mellifera) li huma komuni għall-ekotipi kollha ta’ din l-ispeċi bħal pereżempju l- polline tal-fjuri li aktar tard jifforma l-frott. Għalhekk dawn il-benefiċċji huma addizzjonali u jaffettwaw b’mod pożittiv is-settur Malti tat-trobbija tan-naħal u s-sostenibbiltà tiegħu.[22] Benefiċċji inklużi reziljenza għall-kundizzjonijiet klimatiċi lokali u reżistenza għal ċerti pesti u mard.

Inizjattivi[immodifika | immodifika s-sors]

Kienet bdiet ukoll inizjattiva biex tagħmel pressjoni fuq il-gvern biex jikkontrolla l-popolazzjoni tal-Baghal taz-Zunzan (Vespa orientalis) li sar pesti tan-naħal tal-għasel. Ġie rrappurtat li dan il-Baghal taz-Zunzan fis-Sajf tal-2022 qatel 70% tal-kolonji tan-naħal f’Malta u sar ukoll inkonvenjent għan-nies.[23] Din l-inizjattiva għamlet suċċess u ġiet irrappurtata f'diversi mezzi ta' komunikazzjoni lokali.[5][12]

Referenzi[immodifika | immodifika s-sors]

  1. ^ "Buzz! National coalition launched to protect the Maltese Honeybee". www.guidememalta.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-20.
  2. ^ Sheppard, W. S.; Arias, M. C.; Grech, A.; Meixner, M. D. (1997). "Apis mellifera ruttneri, a new honey bee subspecies from Malta". Apidologie (bl-Ingliż). 28 (5): 287–293.
  3. ^ Zammit-Mangion, Marion; Meixner, Marina; Mifsud, David; Sammut, Sheryl; Camilleri, Liberato (2017-10-20). "Thorough morphological and genetic evidence confirm the existence of the endemic honey bee of the Maltese Islands Apis mellifera ruttneri: recommendations for conservation". Journal of Apicultural Research. 56 (5): 514–522.
  4. ^ Boardman, Leigh; Eimanifar, Amin; Kimball, Rebecca T.; Braun, Edward L.; Fuchs, Stefan (2020-01-02). "The mitochondrial genome of the Maltese honey bee, Apis mellifera ruttneri (Insecta: Hymenoptera: Apidae)". Mitochondrial DNA Part B. 5 (1): 877–878. Parametru mhux magħruf |iktar= injorat (għajnuna)
  5. ^ a b "Bee conservation organisation launches petition to address Malta's hornet problem". www.guidememalta.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  6. ^ "Bees caught in the jaws of death: the plight of apiculturists". MaltaToday.com.mt (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  7. ^ Newsroom, T. V. M. "Public warned not to use insect spray against Asian hornets" (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  8. ^ "Bosta Jiffirmaw Petizzjoni Għall-Pubbliku Rigward Il-Problema Tal-Bagħal Taż-Żunżan". www.gwida.mt (bil-Malti). Miġbur 2022-12-21.
  9. ^ talk.mt (2022-09-13). "Tisħaq fuq pjan t'azzjoni li jindirizza l-problema tal-Bagħal taż-Żunżan". talk.mt (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  10. ^ Debono, Sherona (2022-08-31). "Il-PN irid pjan biex jiġu kkontrollati l-bagħal taż-żunżan" (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  11. ^ "Jinħtieġ pjan biex tkun ikkontrollata l-popolazzjoni ta' bagħal taż-żunżan li qed thedded il-produzzjoni tal-għasel min-naħla - PN" (bil-Malti). 2022-08-31. Miġbur 2022-12-21.
  12. ^ a b "Maltese beekeepers want action on 'alarming' hornet problem". Times of Malta (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  13. ^ "[WATCH] Killer hornet population growth threatening honey bees, apiculturists warn". MaltaToday.com.mt (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
  14. ^ "Fondazzjoni għall-Konservazzjoni tan-Naħla Maltija". Fondazzjoni għall-Konservazzjoni tan-Naħla Maltija (bil-Malti). Miġbur 2022-12-17.
  15. ^ "Buzz! National coalition launched to protect the Maltese Honeybee". www.guidememalta.com (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-20.
  16. ^ "Pubblikazzjonijiet" (bil-Malti). 2022-10-28. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-12-20. Miġbur 2022-12-20.
  17. ^ Sheppard, W. S.; Arias, M. C.; Grech, A.; Meixner, M. D. (1997). "Apis mellifera ruttneri, a new honey bee subspecies from Malta". Apidologie (bl-Ingliż). 28 (5): 287–293.
  18. ^ Zammit-Mangion, Marion; Meixner, Marina; Mifsud, David; Sammut, Sheryl; Camilleri, Liberato (2017-10-20). "Thorough morphological and genetic evidence confirm the existence of the endemic honey bee of the Maltese Islands Apis mellifera ruttneri: recommendations for conservation". Journal of Apicultural Research. 56 (5): 514–522.
  19. ^ "Good beekeeping practices for sustainable apiculture |Policy Support and Governance| Food and Agriculture Organization of the United Nations". www.fao.org. Miġbur 2022-12-20. no-break space character f'|titlu= f'pożizzjoni 53 (għajnuna)
  20. ^ Galea, Thomas (2020). "The development of 'Varroa destructor' in native 'Apis mellifera ruttneri' and in introduced 'Apis mellifera ligustica' colonies on the island of Malta" (bl-Ingliż). Ċitazzjoni journal għandha bżonn |journal= (għajnuna)
  21. ^ Farrugia, Dylan; Martin-Hernandez, Raquel; Zammit Mangion, Marion (2022-10-02). "Beekeeping in Malta: A Review of Current Practices, Trends and Challenges". Bee World. 99 (4): 131–138.
  22. ^ "Pubblikazzjonijiet" (bil-Malti). 2022-10-28. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2022-12-20. Miġbur 2022-12-21.
  23. ^ "70 per cent of local beehives destroyed by oriental hornets". Times of Malta (bl-Ingliż). Miġbur 2022-12-21.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Fondazzjoni_għall-Konservazzjoni_tan-Naħla_Maltija&oldid=302568"