Vigan
Vigan | ||
---|---|---|
![]() | ||
![]() | ||
| ||
Amministrazzjoni | ||
Stat sovran | Filippini | |
Region of the Philippines | Ilocos | |
Province of the Philippines | Nofsinhar ta' Ilocos | |
Isem uffiċjali | City of Vigan | |
Kodiċi postali |
2700 | |
Ġeografija | ||
Koordinati | 17°34′29″N 120°23′13″E / 17.57472°N 120.38694°EKoordinati: 17°34′29″N 120°23′13″E / 17.57472°N 120.38694°E | |
![]() | ||
Superfiċjenti | 25.12 kilometru kwadru | |
Għoli | 69 m | |
Fruntieri ma' | Santa, Santa Catalina, Bantayu Caoayan | |
Demografija | ||
Popolazzjoni | 53,935 abitanti (1 Mejju 2020) | |
Unitajiet domestiċi | 12,702 | |
Informazzjoni oħra | ||
Fondazzjoni | 1572 (Gregorian) | |
Kodiċi tat-telefon |
77 | |
Żona tal-Ħin | UTC+8 | |
bliet ġemellati | Honolulu, Agadir, Malacca, Mar del Plata, Funchal, Taguig, Pagadian, Laoag, Ozamizu Naga | |
vigancity.gov.ph |
Vigan, uffiċjalment il-Belt ta' Vigan (bl-Ilokano: Siudad ti Vigan; bil-Filippin: Lungsod ng Vigan), hija belt komponenti u belt kapitali tal-provinċja tan-Nofsinhar ta' Ilocos, il-Filippini. Skont iċ-ċensiment tal-2020, il-belt għandha popolazzjoni ta' 53,935 ruħ.[1][2]
Il-belt tinsab mal-kosta tal-Punent tal-gżira kbira ta' Luzon, faċċata tal-Baħar tal-Punent tal-Filippini, u hija Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO peress li hija waħda mill-ftit bliet kolonjali Spanjoli li għad fadal fil-Filippini bi strutturi antiki kważi intatti għalkollox.[3] Hija magħrufa sew għall-pavimentar u għall-arkitettura unika tal-era kolonjali Spanjola fil-Filippini, b'fużjoni ta' disinni u kostruzzjoni tradizzjonali tal-Filippini u Orjentali mal-arkitettura kolonjali Spanjola, b'mod partikolari d-djar bahay na bato u l-knisja Barokka tat-Terremoti. L-eks President tal-Filippini Elpidio Quirino, is-sitt President tal-Filippini, twieled f'Vigan, fejn qabel kien hemm il-Ħabs Provinċjali (missieru kien gwardjan). Huwa għex ukoll fil-Villa ta' Syquia, li hija rigal tat-tieġ ta' qrabatu lil martu.[4] Il-Belt Storika ta' Vigan iktar 'il quddiem tniżżlet bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO u hija membru tal-Organizzazzjoni tal-Bliet li huma Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.
F'Mejju 2015, Vigan ġiet rikonoxxuta uffiċjalment bħala waħda mill-Bliet tas-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tad-Dinja tal-Fondazzjoni New7Wonders flimkien ma' Bejrut, Doha, Durban, Havana, Kuala Lumpur, u La Paz.[5] Il-President tal-fondazzjoni u l-membru fundatur Bernard Weber mexxa ċerimonja fil-Katidral ta' San Pawl fejn żvela plakka tal-bronż lill-eks Sindku ta' Vigan Eva Grace Singson-Medina, bħala turija tal-ħatra tal-belt bħala waħda mis-seba' bliet għeġubijiet il-ġodda tad-dinja.[6]
L-inħawi ta' Vigan oriġinarjament kienu insedjament ta' kummerċjanti mill-Provinċja ta' Fujian, iċ-Ċina. Fi żmien il-kolonizzazzjoni Spanjola, l-insedjaturi Ċiniżi, li kienu jitkellmu bil-lingwa Min tan-Nofsinhar (Min Nan, spiss imsejħa "Hokkien" mill-biċċa l-kbira tal-Filippini), kienu jirreferu għall-inħawi bħala Bee Gan (biċ-Ċiniż: 美岸; bil-Pinjin: měi'àn; Pe̍h-ōe-jī: bí-gān), li tfisser "Xatt Sabiħ". Peress li l-insedjaturi Spanjoli kienu jinterskambjaw l-ittri V u B għall-ħoss /b/, huma spellew l-isem biċ-Ċiniż Hokkien "Bee Gan" bħala Vigan, li huwa l-isem li għadu jintuża sal-lum.
Il-wirt Ċiniż ta' Vigan għadu evidenti fost il-bosta familji kreole Ċiniżi tal-elit mill-inħawi, li bosta minnhom adottaw kunjomijiet Ispaniċi. Oħrajn, bħall-familja Syquia, żammew il-kunjomijiet ta' oriġini Ċiniża. Madankollu, il-familji kreole Ċiniżi huma Kristjani u adottaw il-kultura Ispanika.
L-iżjed sors komuni ta' isem il-belt ġej mill-pjanta Biga'a, li fl-imgħoddi kienet tikber b'mod abbundanti max-xtut tax-xmara Mestizo, li minnha l-kaptan Juan de Salcedo ġab isem il-belt (wara li n-nies lokali fehmuh ħażin, u ħasbu li kien qed jistaqsi x'kien isem il-pjanta).[7]
Ismijiet oħra
[immodifika | immodifika s-sors]L-isem sħiħ tal-belt fi żmien l-istabbiliment tagħha fl-era kolonjali Spanjola kien Villa Fernandina, jew "Belt Ferdinandu", f'ġieħ il-Prinċep Ferdinandu, l-iben il-kbir tar-Re Filippu II ta' Spanja. Il-belt kibret, is-sede tal-Arċidjoċesi ta' Nueva Segovia ġiet ittrasferita f'Vigan, u b'hekk bdiet tissejjaħ bħala Ciudad Fernandina de Vigan ("Belt Ferdinandu ta' Vigan").[8]
Era prekolonjali
[immodifika | immodifika s-sors]
Minħabba s-sedimenti fix-xmara Mestizo, Vigan ma għadhiex isseparata mill-art kontinentali, u għaldaqstant ma għadhiex gżira. Il-belt hija unika fil-Filippini minħabba li hija waħda mill-bosta bliet storiċi estensivi tal-Filippini tas-seklu 16 li għadha teżisti.
Vigan kienet post kummerċjali kostali ferm qabel il-wasla tal-Ispanjoli; il-kummerċjanti Ċiniżi mill-Baħar tan-Nofsinhar taċ-Ċina ġew fl-Isla de Vigan (Gżira ta' Vigan) permezz tax-xmara Mestizo ta' madwarha. Abbord il-bastimenti tagħhom kien ikun hemm merkanti baħħara li kienu jmorru biex ipartu oġġetti minn renji Asjatiċi oħra mad-deheb, max-xama' tan-naħal, u ma' prodotti oħra tal-muntanji miġjuba mill-popli indiġeni tal-Cordilleras.
Era kolonjali Spanjola
[immodifika | immodifika s-sors]Fil-ktieb The Philippine Island (Vol. III, p. 276, Blair u Robertson), żewġ ittri mill-Gvernatur-Ġeneral Guido de Lavezaris lir-Re Filippu II ta' Spanja jsemmu: "L-aħjar għażla kienet tidher li kienet li jintbagħat il-Kaptan Juan de Salcedo ma' 70 jew 80 suldat biex jesplora l-kosta ta' Los Ilocanos max-xtut tax-xmara msejħa Bigan." L-Ispanjoli mmexxija minn Salcedo mmarċjaw fit-Tramuntana minn Manila fl-20 ta' Mejju 1572 u waslu f'Vigan fit-13 ta' Ġunju 1572.[9]
Villa Fernandina de Vigan
[immodifika | immodifika s-sors]B'hekk, wara l-ispedizzjoni ta' suċċess u l-esplorazzjoni tat-Tramuntana, Juan de Salcedo stabbilixxa l-"Villa Fernandina de Vigan" f'ġieħ iben ir-Re Filippu II, il-Prinċep Ferdinandu, li miet meta kellu 4 snin. Minn Vigan, Salcedo baħħar madwar it-tarf ta' Luzón u baqa' sejjer biex jippaċifika lil Camarines, Albay, u Catanduanes. Bħala premju għas-servizzi tiegħu lir-Re ta' Spanja, Salcedo ngħata l-provinċja antika ta' Ilocos, li kienet tikkonsisti mill-provinċji moderni tat-Tramuntana ta' Ilocos, in-Nofsinhar ta' Ilocos, Abra, La Union u parti mill-Provinċja tal-Muntanji bħala l-hacienda (proprjetà) tiegħu, u ngħata wkoll it-titlu ta' Justicia Mayor de esta Provincia de Ylocos (Sindku Provinċjali ta' Ilocos).[10][11]
Fl-1574, Salcedo rritorna lejn il-belt kapitali tal-encomienda tiegħu, Vigan, u ġab miegħu s-suldati tiegħu u xi missjunarji Awgustinjani bħala pijuniera tal-evanġelizzazzjoni tar-reġjun ta' Ilocos. Huwa stabbilixxa belt Spanjola bl-iskop li jikkontrolla l-pajjiż ġar.
Il-Gvernatur-Ġeneral Gómez Pérez Dasmariñas, fir-rendikont tiegħu tal-encomienda f'Manila fil-31 ta' Mejju 1591, jistqarr: "Il-belt ta' Vigan imsejħa Villa Fernandina kienet tikkonsisti minn insedjaturi Spanjoli; patri;Gvernatur; u Viċi Gvernatur. Ir-Re jiġbor 800 tribut (l-ekwivalenti ta' 3,200 qaddej)". Matul dan il-perjodu, Vigan kienet magħmula minn 19-il barrio (distrett).
Bejn l-1645 u l-1660, Vigan ġiet maqsuma f'21 Cabezas de Barrio (Sindku tal-Belt) kif imsemmi fil-Libro de Casamiento (Ktieb taż-Żwieġ); mir-rekords tal-parroċċa ta' Vigan li nstabu fl-arkivji tal-belt. Isseparati mill-popolazzjoni indiġena, il-migranti Ċiniżi kienu residenti f'kwartier imsejjaħ El Pariancillo, los Sangleyes del parian; u l-insedjaturi Spanjoli kienu residenti f'kwartier imsejjaħ Los Españoles de la Villa. L-Ispanjoli kienu jikkonsistu f'madwar 60 unità domestika.[12] Fir-rekords instab ukoll li fir-reġjun ta' Ilocos fejn tinsab Vigan kien hemm 631 familja Spanjola-Filippina mħallta u kellu wkoll 44,852 familja nattiva.[13]
Ciudad Fernandina de Vigan
[immodifika | immodifika s-sors]Fl-1755, l-Isqof Juan de la Fuente Yepes għamel talba lir-Re Ferdinandu VI biex id-Djoċesi ta' Nueva Segovia tiġi ttrasferita lejn Villa Fernandina minħabba li Lal-lo kienet sejra lura. Fl-1758, permezz tad-Digriet Irjali ffirmat minn Ferdinandu VI, Villa Fernadina saret Ciudad Fernandina de Vigan u s-Sede ta' Nueva Segovia ġiet ittrasferita minn Lal-lo, Cagayan. Fuq il-qanpiena fi ħdan il-kampnar tal-Katidral ta' Vigan, hemm il-kliem tad-digriet. Kull fejn jidwi l-ħoss tal-qanpiena, dan jimmarka t-territorju ta' Ciudad Fernandina de Vigan. Fl-1849, Leona Florentino, omm il-letteratura tan-nisa tal-Filippini, twieldet f'Vigan.
Rivoluzzjoni tal-Filippini u Okkupazzjoni Amerikana
[immodifika | immodifika s-sors]Matul ir-Rivoluzzjoni tal-Filippini, il-qawwiet rivoluzzjonarji taħt Manuel Tinio, appoġġat mir-ribelli ta' Ilocano, attakkaw u għelbu l-qawwiet kolonjali Spanjoli u ħatfu l-belt fl-Assedju ta' Vigan. Matul il-Gwerra bejn il-Filippini u l-Amerikani, il-qawwiet Amerikani mmexxija mill-Kmandant McCracken u mil-Logutenent Kurunell James Parker okkupaw il-belt f'Novembru 1899.[14]
Tieni Gwerra Dinjija
[immodifika | immodifika s-sors]Fil-bidu tat-Tieni Gwerra Dinjija, Vigan kienet wieħed mill-ewwel postijiet fil-Filippini li ġarrbu l-invażjoni tal-Ġappun fl-10 ta' Diċembru 1941. Fl-1945, it-truppi tal-art tal-Istati Uniti flimkien mal-Commonwealth tal-Filippini, megħjuna mill-ġellieda tar-reżistenza ta' Ilocano, għelbu l-qawwiet Imperjali Ġappuniżi u lliberaw lil Vigan.
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]Fl-1999, il-Belt Storika ta' Vigan ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO bħala l-aqwa eżempju ppreservat tal-bliet kolonjali Spanjoli fl-Asja. L-arkitettura tagħha hija l-konglomerazzjoni ta' elementi kulturali mill-Filippini, miċ-Ċina u minn Spanja, u b'hekk hija unika fid-dinja.[3][15]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[3]
Status ta' belt
[immodifika | immodifika s-sors]Fis-27 ta' Diċembru 2000, l-eks President Joseph Estrada ffirma l-Att tar-Repubblika Nru 8988, li "vvalida mill-ġdid u rrikonoxxa" l-istatus ta' belt mogħti lil Vigan bis-saħħa tad-Digriet Irjali tas-7 ta' Settembru 1757, maħruġ minn Ferdinandu VI, ir-Re ta' Spanja. Din il-leġiżlazzjoni sservi bħala l-karta tal-belt attwali ta' Vigan. Il-karta ma tatx lok għal klawżola għal plebixxit u l-liġi daħlet fis-seħħ f'Jannar 2001.[16]
New7Wonders
[immodifika | immodifika s-sors]Fis-7 ta' Diċembru 2014, Vigan ġiet ikklassifikata bħala waħda mis-Seba' Bliet Għeġubijiet il-Ġodda tad-Dinja tal-Fondazzjoni New7Wonders.[17]
Terremot tal-2022 f'Luzon
[immodifika | immodifika s-sors]Fis-27 ta' Lulju 2022, terremot qawwi ta' 7.0 fuq l-iskala Richter heżżeż partijiet minn Luzon, u kkawża ħsarat estensivi lill-komponenti tas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, fosthom il-Katidral ta' Vigan u d-djar antiki, kif ukoll lil xi arbli tad-dawl li ġġarrfu tul Calle Crisologo.[18]

Vigan tinsab fin-naħa tat-Tramuntana ta' Luzon, l-ikbar gżira fil-Filippini. Isservi bħala l-belt kapitali tan-Nofsinhar ta' Ilocos u ilha ċentru politiku u kummerċjali ewlieni ferm qabel il-wasla tal-kolonizzaturi Spanjoli fil-Filippini.
Tinsab 407 kilometri (253 mil) 'il bogħod minn Manila, 82 kilometru (51 mil) 'il bogħod mill-Belt ta' Laoag, u 138 kilometru (86 mil) 'il bogħod minn San Fernando, La Union, il-belt kapitali reġjonali tar-Reġjun ta' Ilocos.
Topografija
[immodifika | immodifika s-sors]L-2,511-il ettaru (6,200 akru) ta' art tagħha jikkonsistu fil-biċċa l-kbira minn pjanuri b'għoljiet żgħar. Il-konfini tagħha fit-Tramuntana, fil-Lvant, fin-Nofsinhar u fil-Punent huma l-muniċipalitajiet ta' Bantay, Santa, Caoayan, u Santa Catalina, rispettivament. Il-Baħar tan-Nofsinhar taċ-Ċina jinsab man-naħa tal-Lbiċ tagħha. Il-maġġoranza tal-art, 60 fil-mija minnha, tintuża għall-agrikoltura. Madwar 32 fil-mija mill-art tintuża bħala żona residenzjali, kważi 3 fil-mija għall-użu kummerċjali u industrijali, u madwar 1 fil-mija għal skopijiet istituzzjonali. Hemm ukoll riżervi forestali u għadajjar bil-ħut fi ħdan l-erja tal-art ta' Vigan.
Vigan hija magħmula minn 39 barangay. Tletin minnhom huma kklassifikati bħala rurali, iżda jokkupaw 2,366 ettaru biss. Id-disa' l-oħra huma kklassifikati bħala poblacion u flimkien fiha 144.75 ettaru.
Il-barangays ta' Pagburnayan, Paoa, u Tamag jinsabu fiż-żona tal-pjanuri bl-għoljiet żgħar. Min-naħa l-oħra, partijiet minn barangay ta' Tamag u mill-barangays ta' Bulala u Salindeg jinsabu fil-partijiet tal-belt b'għoljiet ikbar.
L-iżjed karatteristika dominanti tat-topografija tal-belt hija l-Għolja tal-Fondoq ta' Vigan fin-naħa tal-Lvant, 10 kilometri biss 'il bogħod mill-belt. Vigan fl-imgħoddi kienet isseparata mill-bqija tal-art kontinentali permezz tax-xmajjar Abra, Mestizo u Govantes, u b'hekk dak iż-żmien kienet gżira. Ix-xmara Govantes tgħaddi minn qalb il-pjanura attwali ta' Vigan mit-Tramuntana għan-Nofsinhar.
Ix-xmajjar kbar Abra u Mestizo, flimkien max-xmajjar Bantay, Bantaoay, Nauman u Santo Tomas iservu bħala parti minn network ta' drenaġġ tal-pjanuri ta' Vigan. Dawn ix-xmajjar mhux biss huma importanti għas-salvagwardja tal-belt mill-għargħar, iżda kienu jservu bħala mezzi importanti tat-trasport għal attivitajiet marbuta mal-kummerċ mis-seklu 15 sas-seklu 19, u b'hekk Vigan stagħnat. L-iżjed vitali fost dawn ix-xmajjar jingħad li hija x-xmara Mestizo li kienet tintuża mid-dgħajjes iż-żgħar għat-trasport tal-oġġetti u tan-nies.
Fil-pjanura ta' Vigan hemm xejra ta' xquq tettoniċi li jintemmu f'Santa Catalina.
Tip ta' ħamrija
[immodifika | immodifika s-sors]L-art ta' Vigan ġeneralment hija ċatta. Xaqlibiet ta' 20 metru jinsabu f'Barangay V, f'Tamag, u f'Paoa. Ma hemm l-ebda riżerva forestali fil-belt f'termini ta' potenzjal u ta' materja prima. L-unika prodott forestali f'Vigan huwa l-bambù.
Fil-belt hemm ħames tipi ta' ħamrija. L-ewwel, it-trab ġulġlieni ta' Bantay, li jinsab fin-naħa tan-Nofsinhar ta' Raois, ikopri erja ta' 36.67 ettaru, u huwa tajjeb bħala mergħa. It-tieni, il-ħamrija ramlija ta' Umingan, li tkopri erja ta' 1,191.57 ettaru, u hija tajba għat-tkabbir tar-ross u tal-ħxejjex. It-tielet, it-trab tafli ta' San Manuel, li huwa l-aqwa għall-banana, għall-qoton u għall-ħxejjex, u jkopri erja ta' 1,244.57 ettaru. Ir-raba', il-ħamrija taflija ta' Bantog — li titqies bħala l-iżjed tip sinifikanti ta' ħamrija, u l-aqwa materjal tafli għall-produzzjoni tar-reċipjenti, tal-buqari u tal-oġġetti kollha tat-tafal, li tkoperi erja ta' 31.65 ettaru. Il-ħames, ir-ramel tal-bajjiet, ikopri erja ta' 7.28 ettari, u ġeneralment jinsab max-xtut tal-bajjiet kollha ta' Vigan, u huwa l-aqwa għall-pjantaġġuni tal-palm tal-ġewż tal-Indì.
Barangays
[immodifika | immodifika s-sors]

Politikament Vigan hija maqsuma f'39 barangay. Kull barangay jikkonsisti minn puroks u wħud fihom sitios. Dawn huma:
- Ayusan Norte
- Ayusan Sur
- Barangay I (Poblacion)
- Barangay II (Poblacion)
- Barangay III (Poblacion)
- Barangay IV (Poblacion)
- Barangay IX (Poblacion)
- Barangay V (Poblacion)
- Barangay VI (Poblacion)
- Barangay VII (Poblacion)
- Barangay VIII (Poblacion)
- Barraca
- Beddeng Daya
- Beddeng Laud
- Bongtolan
- Bulala
- Cabalangegan
- Cabaroan Daya
- Cabaroan Laud
- Camangaan
- Capangpangan
- Mindoro
- Nagsangalan
- Pantay Daya
- Pantay Fatima
- Pantay Laud
- Paoa
- Paratong
- Pong-ol
- Purok-a-bassit
- Purok-a-dackel
- Raois
- Rugsuanan
- Salindeg
- San Jose
- San Julian Norte
- San Julian Sur
- San Pedro
- Tamag
Bażi ġeoloġika u riżorsi minerali
[immodifika | immodifika s-sors]Il-blat sedimentarju u metamorfiku preżenti fil-belt huwa depożiti tax-xmajjar, tal-għargħar, tan-nixxigħat, tal-għadajjar u tal-bajjiet bħall-blat tal-qroll, formazzjonijiet tal-qroll u blat tal-bajjiet. Dan jinsab b'mod predominanti tul iż-żoni kostali ta' Vigan. Riżorsa minerali mhux metallika importanti li tinsab f'Vigan huwa t-tip ta' tafal li jintuża fil-produzzjoni tal-buqari tat-tafal magħrufa lokalment bħala burnay. L-oġġetti tat-tafal ta' kull użu u daqs isiru b'dan it-tip ta' tafal. Magħruf bħala l-ħamrija taflija ta' Bantog, il-mineral huwa l-materjal bażiku tal-produzzjoni tal-brikks. Dawn il-brikks huma l-materjali oriġinali tal-kostruzzjoni tad-djar Ispaniċi ta' Vigan.
Fiżjografija
[immodifika | immodifika s-sors]Vigan tinsab fi pjanur sedimentarja tal-Età Kwaternarja msejħa l-Pjanur ta' Vigan-Bantay li tagħmel parti mill-pjanura kostali ta' Ilocos. Il-Pjanura ta' Vigan-Bantay hija kkonfinata fil-Lvant minn sedimenti moderatament imħarbta tal-Mijoċen li jikkonsistu minn depożiti ta' ġebel ramli u shale għal topografija mħarbta ħafna b'metasedimenti u bi blat metavulkaniku; fin-Nofsinhar hemm il-Muniċipalità ta' Santa fejn tintemm ix-xejra ta' xquq tettoniċi mit-Tramuntana għan-Nofsinhar; lejn il-Punent hemm il-Baħar tan-Nofsinhar taċ-Ċina; filwaqt li l-konfini tat-Tramuntana tiftaħ lejn l-estensjoni tat-Tramuntana tal-pjanura kostali ta' Ilocos.
Il-parti ċentrali tal-pjanura hija kkaratterizzata minn fondoq maqsum f'sezzjonijiet tal-Plijo-Plejstoċen b'xejriet li jmorru mill-Grigal għal-Lbiċ. Il-fondoq jaqsam il-Pjanura ta' Vigan-Bantay fil-pjanuri tat-Tramuntana u tan-Nofsinhar.
Id-drenaġġ tal-parti tat-Tramuntana tal-pjanura jsir minn xmajjar minuri, fosthom ix-xmajjar Bantaoay, Santo Tomas, u Nauman, filwaqt li x-xmara Abra hija n-network prinċipali tad-drenaġġ tan-naħa tan-Nofsinhar tal-pjanura. Ix-xmara Abra sserrep fl-art periferika iżda fil-pjanura għandha għamla ta' malji.
In-network tad-drenaġġ tal-marġni tal-Lvant tal-pjanura ta' Vigan-Bantay jikkonsisti minn widien fondi kkontrollati sew mix-xejriet tax-xquq tettoniċi prinċipali, b'mod partikolari dawk fit-Tramuntana u fil-Lvant.
Id-drenaġġ ta' Vigan isir mix-xmajjar Vigan u Bantay, rispettivament, fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar tax-xmara Mestizo, li l-ilma tagħha jiġi mill-ilmijiet prinċipali ta' Bantaoay.
Ir-riljiev tal-pjanura ta' Vigan-Bantay huwa wati bi ftit għoljiet żgħar b'xaqliba li tvarja bejn 0 % sa 8 %. Vigan b'mod partikolari ġeneralment hija watja b'diversi għoljiet fil-barangays ta' Tamag, Bulala, u Salindeg, li xi kultant jilħqu elevazzjoni ta' madwar 50 metru, b'xaqliba li tvarja bejn 3 % sa 8 %.
Fil-marġni tal-Lvant tal-pjanura kkaratterizzat minn xaqliba wieqfa għal wieqfa ħafna, ta' madwar 40 % sa 60 %, ir-riljiev sikwit jilħaq elevazzjoni ta' iktar minn 600 metru, speċjalment in-naħa tat-Tramuntana u tal-Lvant.
Il-karatteristika topografika dominanti fil-marġni tal-Lvant tal-belt hija l-Għolja tal-Fondoq ta' Vigan, li minnha tgħaddi x-xmara Vigan. Din l-għolja tinsab madwar 10 kilometri fil-Lvant ta' Vigan.
Temp u klima
[immodifika | immodifika s-sors]Data klimatika Vigan (1991–2020, temp. estremi fl-1903–2023) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
Temp. għolja rekord °C (°F) | 35.6 (96.1) |
35.7 (96.3) |
36.9 (98.4) |
38.8 (101.8) |
38.2 (100.8) |
38.2 (100.8) |
35.4 (95.7) |
36.9 (98.4) |
35.1 (95.2) |
37.5 (99.5) |
36.7 (98.1) |
35.5 (95.9) |
38.8 (101.8) |
Medja massima kuljum °C (°F) | 30.2 (86.4) |
30.7 (87.3) |
31.8 (89.2) |
33.0 (91.4) |
33.0 (91.4) |
32.2 (90.0) |
31.3 (88.3) |
30.6 (87.1) |
31.0 (87.8) |
31.4 (88.5) |
31.5 (88.7) |
30.9 (87.6) |
31.5 (88.7) |
Medja kuljum °C (°F) | 25.7 (78.3) |
26.2 (79.2) |
27.4 (81.3) |
28.7 (83.7) |
29.0 (84.2) |
28.4 (83.1) |
27.7 (81.9) |
27.3 (81.1) |
27.4 (81.3) |
27.4 (81.3) |
27.3 (81.1) |
26.6 (79.9) |
27.4 (81.3) |
Medja minima kuljum °C (°F) | 21.2 (70.2) |
21.6 (70.9) |
23.0 (73.4) |
24.3 (75.7) |
24.9 (76.8) |
24.6 (76.3) |
24.1 (75.4) |
24.0 (75.2) |
23.8 (74.8) |
23.4 (74.1) |
23.2 (73.8) |
22.3 (72.1) |
23.4 (74.1) |
Temp. baxxa rekord °C (°F) | 13.5 (56.3) |
14.0 (57.2) |
16.0 (60.8) |
19.3 (66.7) |
19.6 (67.3) |
16.8 (62.2) |
17.8 (64.0) |
17.0 (62.6) |
19.0 (66.2) |
17.2 (63.0) |
15.4 (59.7) |
14.5 (58.1) |
13.5 (56.3) |
Medja tax-xita cm (pulzieri) | 5.8 (0.23) |
2.5 (0.10) |
5.4 (0.21) |
17.2 (0.68) |
173.0 (6.81) |
281.8 (11.09) |
529.8 (20.86) |
613.8 (24.17) |
356.2 (14.02) |
134.7 (5.30) |
45.7 (1.80) |
6.2 (0.24) |
2,172.1 (85.52) |
Medja għall-jiem bix-xita (≥ 1 mm) | 2 | 2 | 2 | 2 | 9 | 14 | 19 | 19 | 15 | 7 | 4 | 2 | 97 |
Medja tal-umdità relattiva (%) | 74 | 74 | 74 | 75 | 78 | 82 | 85 | 87 | 86 | 81 | 78 | 75 | 79 |
Sors: L-Amministrazzjoni tas-Servizzi Atmosferiċi, Ġeofiżiċi u Astronomiċi tal-Filippini (PAGASA). |
Il-belt ta' Vigan għandha klima ta' savanna tropikali, li hija kkaratterizzata minn żewġ staġuni ewlenin – l-istaġun tan-nixfa li jibda f'Novembru u jintemm f'April; u l-istaġun tax-xita li jibda f'Mejju u jintemm f'Ottubru. Il-preċipitazzjoni annwali medja tkun ta' 2,506 millimetru (98.66 pulzier) u l-ikbar ammont ta' xita li qatt ġie rreġistrat kien ta' 6,933 millimetru (272.95 pulzier).
It-temperatura medja tkun ta' 26 °C. L-iżjed temperatura sħuna medja tkun ta' 30.9 °C u l-iżjed temperatura friska medja tkun ta' 21.1 °C. Kull sena jkun hemm medja ta' 7-10 tifuni f'Vigan. L-umdità relattiva medja tkun ta' 81 %.
Demografija
[immodifika | immodifika s-sors]
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sors: l-Awtorità tal-Istatistika tal-Filippini. |
Fiċ-ċensiment tal-2020, Vigan kellha popolazzjoni ta' 53,935 ruħ. Id-densità tal-popolazzjoni kienet ta' 2,100 abitant kull kilometru kwadru (5,400 ruħ kull mil kwadru).
Id-djalett prinċipali mitkellem f'Vigan huwa l-Ilokano.
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "Authentication challenge pages". psa.gov.ph. Miġbur 2025-01-25.
- ^ Domingo, Leander C. (2022-12-20). "Time to visit Vigan Second of two parts". The Manila Times (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-25.
- ^ a b ċ "Historic City of Vigan - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-01-25.
- ^ "Quirino House, aka Syquia Mansion–the original Malacañang of the North". Lifestyle.INQ (bl-Ingliż). 2015-11-15. Miġbur 2025-01-25.
- ^ "Vigan declared 'Wonder City' | Headlines, News, The Philippine Star | philstar.com". web.archive.org. 2016-01-28. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-01-28. Miġbur 2025-01-25.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Vigan named as one of the New7Wonders | EDITORIAL INSIDER". web.archive.org. 2019-11-15. Arkivjat mill-oriġinal fl-2019-11-15. Miġbur 2025-01-25.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Environmental Management Bureau (2007). The Regional State of Brown Environment Report (bl-Ingliż). Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:
|iktar=
(għajnuna) - ^ Cimatu, Frank (2015-05-13). "Vigan: Sleepy city with big dreams". INQUIRER.net (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-25.
- ^ De la Torre, Visitacion (2006). The Ilocos Heritage. Makati: Tower Book House. p. 2. ISBN 978-971-91030-9-7.
- ^ Inc, The League Publishing Company (2017-09-01). LEAGUE Magazine, September-October 2017 Issue: The Local Government Unit Magazine (bl-Ingliż). The League Publishing Company, Inc. Parametru mhux magħruf
|iktar=
injorat (għajnuna) - ^ Centennial Commemorative Lectures, 1998 (bl-Ingliż). The Committee. 1998. Parametru mhux magħruf
|iktar=
injorat (għajnuna) - ^ De La Costa, H. (1961). Jesuits In The Philippines (1581-1768) .Manutenzjoni CS1: lingwa mhix magħrufa (link)
- ^ "ESTADISMO DE LAS ISLAS FILIPINAS TOMO SEGUNDO By Joaquín Martínez de Zúñiga (bl-Ispanjol) p. 33" (PDF).
- ^ The American Neptune (bl-Ingliż). Peabody Museum of Salem. 1975. Parametru mhux magħruf
|iktar=
injorat (għajnuna) - ^ Geronimo, Jee (2016-03-27). "Vigan City stays walkable despite influx of tourists" (bl-Ingliż). Miġbur 2025-01-25.
- ^ Philippines (2001). Official Gazette (bl-Ingliż). National Print. Office.
- ^ "Vigan declared 'Wonder City' | Headlines, News, The Philippine Star | philstar.com". web.archive.org. 2016-01-28. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-01-28. Miġbur 2025-01-25.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Vigan City left covered in rubble following Abra earthquake". web.archive.org. 2022-07-27. Arkivjat mill-oriġinal fl-2022-07-27. Miġbur 2025-01-25.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)