Taksim
Taksim (bit-Tork: [takˈsim], li litteralment tfisser "diviżjoni/firda") huwa moviment nazzjonalista u seċessjonista Tork taċ-Ċiprijotti Torok li jitkellem favur l-indipendenza u r-rikonoxximent tar-Repubblika Torka tat-Tramuntana ta' Ċipru permezz ta' soluzzjoni ta' żewġ stati. Din kienet l-ideoloġija primarja ta' dawk li appoġġaw l-invażjoni tal-1974, u l-kunċett ġie artikolat saħansitra fl-1957 mill-Viċi President Fazıl Küçük.[1]
In-nazzjonaliżmu Ċiprijott Tork żviluppa l-iktar b'rispons għan-nazzjonaliżmu Grieg u x-xewqa għal enosis, jiġifieri l-unjoni tal-gżira kollha mal-Greċja.[2][3][4] Inizjalment, iċ-Ċiprijotti Torok kienu favur it-tkomplija tat-tmexxija Brittanika.[5] Madankollu, kienu allarmati mis-sejħiet taċ-Ċiprijotti Griegi għal enosis, peress li kienu raw li l-unjoni ta' Kreta mal-Greċja kienet wasslet għall-eżodu tat-Torok ta' Kreta, li kien preċedent li kellu jiġi evitat,[6][7] u b'hekk ħadu pożizzjoni favur id-diviżjoni b'rispons għall-attività militanti ta' EOKA.[8] Iċ-Ċiprijotti Torok kienu jqisu lilhom infushom bħala grupp etniku distint tal-gżira u kienu jemmnu li kellhom dritt separat għall-awtodeterminazzjoni miċ-Ċiprijotti Griegi.[9] Fl-istess żmien, fis-snin 50 tas-seklu 20, il-mexxej Tork Adnan Menderes beda jqis lil Ċipru bħala "estensjoni tal-Anatolja", irrifjuta d-diviżjoni ta' Ċipru abbażi tal-ħsibijiet etniċi u appoġġa l-annessjoni tal-gżira kollha mat-Turkija. Slogans nazzjonalistiċi kienu ċċentrati fuq l-idea li "Ċipru kien tat-Turkija", u l-partit fit-tmun iddikjara li Ċipru kien parti mill-art kontinentali Torka u kien vitali għas-sigurtà tagħha.
Meta rrealizzaw li ċ-Ċiprijotti Torok kienu 20 % biss taċ-ċittadini tal-gżira u b'hekk l-annessjoni ma kinitx fattibbli, il-politika nazzjonali nbidlet favur id-diviżjoni. L-islogan "Diviżjoni jew Mewt" spiss intużat fil-protesti taċ-Ċiprijotti Torok u tat-Torok fl-aħħar tas-snin 50 u matul is-snin 60 tas-seklu 20. Għalkemm wara l-Konferenzi ta' Zurich u ta' Londra t-Turkija donnha bdiet taċċetta l-eżistenza tal-istat Ċiprijott u bdiet titbiegħed mill-politika favur id-diviżjoni tal-gżira, l-għan tal-mexxejja Torok u Ċiprijotti Torok baqa' li jinħoloq stat Tork indipendenti fit-Tramuntana tal-gżira ta' Ċipru.[10][11]
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ "CYPRUS". web.archive.org. 2006-06-15. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2006-06-15. Miġbur 2025-05-23.
- ^ Kyris, George (2016). The Europeanisation of Contested Statehood: The EU in Northern Cyprus. Routledge. pp. 30–31. ISBN 978-1317032748.
- ^ Kızılyürek, Niyazi (2003). "The politics of identity in the Turkish Cypriot community : a response to the politics of denial?". Travaux de la Maison de l'Orient méditerranéen. 37 (1): 197–204.
- ^ Carter, Judy; Irani, Irani; Volkan, Vamık (2015). Regional and Ethnic Conflicts: Perspectives from the Front Lines. Routledge. p. 60. ISBN 978-1317344667.
- ^ Papadakis, Yiannis; Peristianis, Nicos; Welz, Gisela (July 18, 2006). Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict. Indiana University Press. p. 2. ISBN 9780253111913.
- ^ Isachenko, Daria (2012). The Making of Informal States: Statebuilding in Northern Cyprus and Transdniestria. Palgrave Macmillan. p. 37. ISBN 9780230392076.
- ^ Pericleous, Chrysostomos (2009). Cyprus Referendum: A Divided Island and the Challenge of the Annan Plan. I.B.Tauris. pp. 135–136. ISBN 9780857711939.
- ^ Mirbagheri, Farid (2009). Historical Dictionary of Cyprus. Scarecrow Press. p. xiv. ISBN 9780810862982.
- ^ Diez, Thomas (2002). The European Union and the Cyprus Conflict: Modern Conflict, Postmodern Union. Manchester University Press. p. 83. ISBN 9780719060793.
- ^ Behlul (Behlul) Ozkan (Ozkan) (26 June 2012). From the Abode of Islam to the Turkish Vatan: The Making of a National Homeland in Turkey. Yale University Press. p. 199. ISBN 978-0-300-18351-1.
- ^ G. Bellingeri; T. Kappler (2005). Cipro oggi. Casa editrice il Ponte. p. 27. ISBN 978-88-89465-07-3.