Dante Alighieri: Differenza bejn il-verżjonijiet
| Linja 39: | Linja 39: | ||
[[Stampa:Stradano Inferno, Map of Whole Hell.jpg|200px|thumb|right|Mappa tad-daħla u d-disa' ċrieki tal-infern. Stampa ta' de Giovanni Stradano.]] |
[[Stampa:Stradano Inferno, Map of Whole Hell.jpg|200px|thumb|right|Mappa tad-daħla u d-disa' ċrieki tal-infern. Stampa ta' de Giovanni Stradano.]] |
||
Temm b'suċċess għadd kbir ta' missjonijiet politiċi u nħatar prijur ta' [[Firenze]] fl-1300, jiġifieri sar wieħed mill-maġistrati supremi tal-eżekuttiv. Imma l-ġwelfi , li kienu jiddominaw Firenze kienu maqsumin f'żewġ partiti: is''Suwed'', favur il-politika papali ta' [[Bonifazju VIII]], u l-''Bojod'', li riedu iżjed awtonomija għall-belt. Fl-1300, il-papa [[Bonifazju VIII]] ried li l-komuni Toskani jkunu ħakma imperjali ta' Ruma. Minn dak il-mument, Dante sar iżomm bil-qawwa man-naħa tal-''Gwelfi bojjod'', jiġifieri kontra l-indħil tal-papa. F'Ottubru tal-1301, bħala membru tal-Kunsill tal-mija, mar [[Ruma]] biex jipprova għall-aħħar darba biex issir konċiljazzjoni. Sadattant, Charles de Valois (1270-1325), jirrapreżenta 'l-papa, mar Firenze u ħataf il-belt bl-għajnuna tal-''Gwelfi suwed'' trijunfanti. Bdew l-akkużi u s-sentenzi. Dante sar jaf |
Temm b'suċċess għadd kbir ta' missjonijiet politiċi u nħatar prijur ta' [[Firenze]] fl-1300, jiġifieri sar wieħed mill-maġistrati supremi tal-eżekuttiv. Imma l-ġwelfi , li kienu jiddominaw Firenze kienu maqsumin f'żewġ partiti: is''Suwed'', favur il-politika papali ta' [[Bonifazju VIII]], u l-''Bojod'', li riedu iżjed awtonomija għall-belt. Fl-1300, il-papa [[Bonifazju VIII]] ried li l-komuni Toskani jkunu ħakma imperjali ta' Ruma. Minn dak il-mument, Dante sar iżomm bil-qawwa man-naħa tal-''Gwelfi bojjod'', jiġifieri kontra l-indħil tal-papa. F'Ottubru tal-1301, bħala membru tal-Kunsill tal-mija, mar [[Ruma]] biex jipprova għall-aħħar darba biex issir konċiljazzjoni. Sadattant, Charles de Valois (1270-1325), jirrapreżenta 'l-papa, mar Firenze u ħataf il-belt bl-għajnuna tal-''Gwelfi suwed'' trijunfanti. Bdew l-akkużi u s-sentenzi. Dante sar jaf fi triqtu lura li kien ikkundannat għal qliegħ illiċtu u insubordinazzjoni lejn il-papa u Charles de Valois. Irrifjuta li jidher quddiem il-qorti. Sentenza oħra li ħarġet fl-10 ta' Marzu 1302 mill-[[podestà]] Cante Gabrielli ta' [[Gubbio]], ikkundannatu għall-ħruq. Ġidu kollu ġie kkonfiskat u hu ġie eżiljat ma' Gwelfi bojod oħra u qatt ma mar lura Firenze iżjed. |
||
== Eżilju prolifiku == |
== Eżilju prolifiku == |
||
Reviżjoni ta' 09:15, 13 Ottubru 2009
 |
Bħalissa, Leli Forte qiegħed jimmodifika din il-paġna. L-intenzjoni ta' dan il-messaġġ hi li tnaqqas il-kunflitti ta' editjar, u mhux biex l-utent imsemmi hawn fuq jieħu pussess tal-paġna. Għalkemm hemm min qed jaħdem fuq dan l-artiklu, int xorta waħda tista' tagħti l-kontribut tiegħek, però timmarkax l-artiklu bħala nebbieta. Jekk jogħġbok neħħi dan l-mudell jekk l-aħħar modifika saret bosta ġranet ilu. |
Dante Alighieri (Durante degli Alighieri), poeta, politku u kittieb Fjorentin bejn l-14 ta' Mejju u t-13 ta' Ġunju[1] [2] 1265 f'Firenze u miet fl-14 ta' Settembru 1321 f'Ravenna.
Dante kien l-ewwel poeta kbir tal-ilsien Taljan, u l-ktieb tiegħu Il-Kummiedja Divina hu meqjus bħala wieħed mill-kapulavuri tal-letteratura universali.
Iż-żogħżija
Nafu li l-familja tiegħu kienet familja importanti Fjorentina, li kienet iżżomm mal-partit tal-Gwelfi u li isimha — fil-forma tagħha oriġinali — kien Alaghieri. Missieru, Alighiero di Bellincione, kien Gwelf abjad, imma ma sofriex il-vendetta tal-Gibellini, wara r-rebħa tagħhom fil-Battalja ta' Montaperti, u dan ta ċertu prestiġju lill-familja. Omm Dante kienet Bella degli Abati; Bella hu d-diminuttiv ta' Gabriella, imma jfisser ukoll "sabiħa". Mietet meta Dante kellu 13-il sena, fl-1278 (missieru miet 5 snin wara fl-1282). Alighiero kien jgħix għal xi żmien ma' Lapa di Chiarissimo Cialuffi (mhux ċert jekk kienux miżżewġin), u kellu żewġt ulied magħha, ħu Dante, Francesco, u oħtu, Tana (Gaetana).
Meta Dante kellu 12-il sena, fl-1277, ġie miftiehem iż-żwieġ tiegħu ma' Gemma, bint Messer Manetto Donati, u wara żżewwiġha. Iż-żwiġijiet miftehmin f'dan l-etajiet baxxi kienu jiġru sikwit u għalihom kienet issir ċerimonja importanti li teħtieġ kuntratti uffiċjali ffirmati quddiem in-nutar. Dante kellu tliet ulied ma' Gemma: Jacopo, Pietro u Antonia. Antonia daħlet soru bl-isem ta' Sor Beatrice. Ieħor jismu, Giovanni, kien jgħid li kien bin Dante u akkompanjah fl-eżilju imma m'hemm l-ebda prova li kien ibnu.
Ftit nafu fuq l-edukazzjoni ta' Dante; wieħed jista' jippreżumi li studja d-dar.Għadda xi żmien Bolonja u ġo Firenze tgħallem fl-iskola Franġiskana ta' Santa Croce, taħt Remiġju dei Girolami tal-iskola Dumnikana ta' Santa Maria Novella u taħt Brunetto Latini. Iltaqa' ma' poeti u beda ħbiberija soda ma' Guido Cavalcanti. Kważi ċert li studja l-poeżija Toskana, fil-mument meta l-iskola poetika Sqallija, grupp kulturali minn Sqallija, beda jsir magħruf fit-Toskana. Minħabba l-interessi tiegħu wasal biex jiskopri il-menestrelli, il-poeti [Provenza|Provenzali]] u l-kultura Latina. Jidher ċar li kellu ammirazzjoni kbir għal Virġilju "Inti l-imgħallem tiegħi u l-awtur tiegħi; inti dak biss li minnu ħadt l-istil sabiħ li għamilli unur.", kiteb fil-Kummiedja Divina (L-infern — Canto I).
Wieħed irid jenfasizza li fil-Medjuevu l-fdalijiet tal-Imperu Ruman kienu saru mifrudin għal kollox, u baqa' xi tużżana stati żgħar, b'mod li l-iSqallija kienet imbegħda (kulturalement et politikament) mit-Toskana daqs li din kienet minn Provenza: ir-reġjuni ma kellhomx l-istess lingwa u l-komunikazzjoni kienet diffiċli.
Nistgħu nissoponu li Dante bħan-nies intellettwali ta' żmienu, kien raffinat u kellu bosta interessi biex ngħidu hekk "internazzjonali".
Beatrice u l-Vita Nuova
Kien fl-1274 li Dante iltaqa' għall-ewwel darba ma' Beatrice. Isimha veru kien Bice di Folco Portinari, iżżewġet lil Simone de Bardi u mietet fl-1290. Ftit nafu fuq l-istorja tal-imħabba tiegħu għal Beatrice, issublimata fil-Vita Nuova (miktuba bejn l-1292 u l-1294) li fiha ddeskriva l-ewwel laqgħa ma' Beatrice, li dak iż-żmien kellha biss disa' snin. Qabel it-tieni laqa' għaddew disa' snin oħra (spjega iżjed tard it-tifsira simbolika tan-numru disa', in-numru ta' Beatrice). Fil-Vita Nuova Dante ddeskriva l-imħabba tiegħu u d-disperazzjoni li ħass meta mietet Beatrice. Irrakkonta l-kriżi profonda li qabditu, il-ġiri tiegħu 'l hemm u 'l hawn u l-avventura tiegħu ma' "sinjura nobbli" (bla dubju allegorija għall-filosofija), u fl-aħhar l-indima tiegħu. Għalkemm il-Vita Nuova hi x'aktarx ispirata mill-ħajja personali ta' Dante, bosta kritiċi għandhom dubju fuq l-eżistenza vera ta' Beatrice, jaraw fiha figura allegorika (xi wħud għadhom tal-fehma sallum li fil-Kummiedja Divina, Virġilju jirrapreżenta r-raġuni naturali, u Beatrice t-teoloġija).
Ħolma li kellu Dante, u li daħħalha ma' l-ewwel poeżija fil-ktieb, tagħtina xi dawl: Lil Dante jidhirlu l-alla Mħabba fi sħaba tan-nar u jġib miegħu lil Beatrice għarwiena mdawra b'liżar lewn id-demm. L-iMħabba jżomm f'idu l-qalb taqbad bin-nar ta' Dante u jagħtija 'l Beatrice biex tikolha, imbagħad jitla' lejn is-sema magħha. Din il-ħolma turi r-rikkezza u l-qawwa evokatriċi tal-poeta fil-Vita Nuova, xogħol diffiċli biex ninterpretawh: it-tradizzjoni mistika (l-isħaba tan-nar per eżempju) imħabbla mat-tradizzjoni kortiża (l-istorja tal-qalb li tittikel)
Fjorentin attiv
Dante kellu sehem attiv ħafna fil-ħajja politika ta' Firenze. Fil-ġlied li kien iħarbat l-Italja f'dak iż-żmien, Dante kien Gwelf akanit: indaħal f'bosta espedizzjonijiet kontra l-Gibelllini ta' Arezzo, ta' Bolonja u ta' Piża, u kontribwixxa ħafna bil-qlubija tiegħu għar-rebħa ta' Campaldino (1289) kontra l-Gwelfi ta' Arezzo, kif ukoll tal-kastell ta' Caprona, kontra ' Piżanin (1290).
Temm b'suċċess għadd kbir ta' missjonijiet politiċi u nħatar prijur ta' Firenze fl-1300, jiġifieri sar wieħed mill-maġistrati supremi tal-eżekuttiv. Imma l-ġwelfi , li kienu jiddominaw Firenze kienu maqsumin f'żewġ partiti: isSuwed, favur il-politika papali ta' Bonifazju VIII, u l-Bojod, li riedu iżjed awtonomija għall-belt. Fl-1300, il-papa Bonifazju VIII ried li l-komuni Toskani jkunu ħakma imperjali ta' Ruma. Minn dak il-mument, Dante sar iżomm bil-qawwa man-naħa tal-Gwelfi bojjod, jiġifieri kontra l-indħil tal-papa. F'Ottubru tal-1301, bħala membru tal-Kunsill tal-mija, mar Ruma biex jipprova għall-aħħar darba biex issir konċiljazzjoni. Sadattant, Charles de Valois (1270-1325), jirrapreżenta 'l-papa, mar Firenze u ħataf il-belt bl-għajnuna tal-Gwelfi suwed trijunfanti. Bdew l-akkużi u s-sentenzi. Dante sar jaf fi triqtu lura li kien ikkundannat għal qliegħ illiċtu u insubordinazzjoni lejn il-papa u Charles de Valois. Irrifjuta li jidher quddiem il-qorti. Sentenza oħra li ħarġet fl-10 ta' Marzu 1302 mill-podestà Cante Gabrielli ta' Gubbio, ikkundannatu għall-ħruq. Ġidu kollu ġie kkonfiskat u hu ġie eżiljat ma' Gwelfi bojod oħra u qatt ma mar lura Firenze iżjed.
Eżilju prolifiku
Fl-ewwel żmien tal-eżilju, Dante kien jaħseb biex jassedja l-belt, fimkien ma' Gwelfi u Gibellini eżiljati oħra. Imma malajr abbandunah dan il-ħsieb u beda jiġri minn belt għal belt, jiġġieled kontra l-miżerja u jfittex il-protezzjoni fil-qortijiet tal-Italja ta' fuq: Forlì, Verona, Sjenna u għal darba oħra Arezzo. Għadda xi żmien Pariġi fejn kien jattendi l-università u fl-aħħar spiċca Ravenna għand Guido de Polenta, fejn miet bil-malarja fil-lejl tat-13 jew l-14 ta' Settembru 1321, wara li kien ipprova għal xejn imur lura pajjiżu.
Noti u referenzi
- ^ Dante kkonferma hu stess fil-Kummiedja Divina, Par. XXII 112-117, li twieled taħt l-għelm Żodjaku tat-Tewmin:
P. Pecoraro : Id-dati tat-twelied ta' Beatrice u Dante, f' Critica Letteraria, a. 13, vol. XLVI (1985), faxx. 1, pp. 3-18.
Richard Kay : Il giorno della nascita di Dante e la dipartita di Beatrice, fi Studi americani su Dante, Milan, Angeli, 1989, pp. 243-265. - ^ Ghall-istess raġuni il-belt ta' Firenze tiċċelebra t-twelied ta' Dante fl-aħħar Sibt ta' Mejju.