Imperu Ottoman: Differenza bejn il-verżjonijiet

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Content deleted Content added
No edit summary
m Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q12560
Linja 48: Linja 48:
[[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1299]]
[[Kategorija:Pajjiżi stabbiliti fl-1299]]
[[Kategorija:Pajjiżi li spiċċaw fl-1923]]
[[Kategorija:Pajjiżi li spiċċaw fl-1923]]

[[ml:ഓട്ടൊമന്‍ സാമ്രാജ്യം]]

Reviżjoni ta' 01:08, 2 Novembru 2016

Imperu Ottoman
دولت عليهٔ عثمانیه
Devlet-i Âliyye-i Osmâniyye
Bandiera Emblema
1299-1923
Espansjoni tal-Imperu Ottoman bejn l-1481 u l-1683 (esklużi l-Alġerija, Sudan, Hejaz, Asir u l-Jemen)
Kapitali Söğüt (1299–1309)
Yarhisar (1309-1314)
İnegöl (1314-1326)
Bursa (1326–1365)
Adrianople (1365–1453)
Kostantinopli (1453–1922)
Gvern Monarkija assoluta
(1299-1876)
(1878-1908)
(1918-1922)
Monarkija kostituzzjonali
(1876-1878)
(1908-1918)
Erja
 -1683
 -1914:

5,200,000 km² (2,007,731 mi kw)
1,800,000 km² (694,984 mi kw)
Popolazzjoni
 -1856 est.
 -1906 est.
 -1912 est.

35,350,000
20,884,000
24,000,000
Munita Akçe, Para, Kuruş, Lira, Sultanî
Preċedut minn Imperu Biżantin
u diversi pajjiżi oħra
Suċċessut minn Gvern tal-Gran Assemblea Nazzjonali
u diversi pajjiżi oħra
Pajjiżi llum  Abkażja (de facto)
 Albanija
 Alġerija
 Arabja Sawdija
 Armenja
 Ażerbajġan
 Baħrejn
 Bożnija u Ħerżegovina
 Bulgarija
 Ċipru
 Ċipru ta' Fuq (de facto)
 Eġittu
 Emirati Għarab Magħquda
 Eritrea
 Ġeorġja
 Ġordan
 Greċja
 Iran
 Iraq
 Iżrael
 Jemen
 Kosovo (de facto)
 Kroazja
 Kuwajt
 Libanu
 Libja
 Repubblika tal-Maċedonja
 Moldova
 Montenegro
 Repubblika Nagorno-Karabakh (de facto)
 Oman
 Ossezja t'Isfel (de facto)
 Palestina
 Qatar
 Rumanija
 Russja
 Serbja
 Sirja
 Slovakkja
 Slovenja
 Somalja
 Sudan
 Tuneżija
 Transnistrija (de facto)
 Turkija
 Ukraina
 Ungerija

L-Imperu Ottoman kien potenza li kienet teżerċita saħħitha max-xtut tal-Baħar Mediterran li beda jeżisti fl-1281 (jew 1299) sal-1923. kien wieħed mill-ikbar Imperi li qatt dehru fuq wiċċ id-dinja, u, meta kien b'saħħtu, kien jinkludi t-Turkija, il-Lvant Nofsani, l-Afrika ta' Fuq u l-Balkani. Ġie fondat minn tribu ta' Torok Oghuz fil-Punent tat-Turkija, u kien immexxi mid- dinastija Osmanlı, dixxendenti minn dawn it-Torok.

F'ċirkli diplomatiċi, l-Imperu kien jissejjaħ la Sublime Porte jew sempliċement Porte, dderivat mit-traduzzjoni franċiża tat-terminu Bâb-i-âlî, li tfisser "il-bieb l-għolja", minħabba ċ-ċerimonji ta' merħba lill-ambaxxaturi barranin mill-bieb tal-Palazz Imperjali Topkapi. Ġieli jiġi interpretat bħala riferenza għal qagħda tan-nazzjon u speċjalment tal-kapitali Istanbul; filfatt l-Imperu kien jidher bħala l-bieb bejn l-Ewropa u l-Asja. Fi żmienu, l-Imperu Ottoman kien jissejjaħ ukoll l-Imperu Tork jew it-Turkija minn barranin Ewropej, però l-isem tal-pajjiż ta' llum m'ghandux jitħawwad ma' ta' l-Imperu Ottoman.

L-Imperu twaqqaf minn Osman I, bl-Għarbi ʿUthmān b'hekk l-isem tal-Imperu. Fis-Seklu XVI u s-Seklu XVII, l-Ottomani kellhom wieħed mill-iktar imperi kbar u b'saħħitom fid-dinja, u xi pajjiżi Ewropej bdew iħossuhom skomdi minħabba l-avvanzi tagħhom fil-Balkani. Però l-Ottomani twaqqfu fl-Assedju ta' Malta, fil-Battalja ta' Lepanto u f'dik ta' Vjenna.

Fl-1453, l-aħħar fdal tal-Imperu Biżantin sfaxxa meta Kostantinopli saret il-kapitali Ottomana bl-isem ta' Istanbul. Mill-1517 'il quddiem, is-Sultan Ottoman kien ukoll Kaliff tal-Islam, u l-Imperu Ottoman mill-1517 sa l-1922 (jew 1924) kien sinonimu mal-Kaliffat, l-Istat Islamiku.

Wara l-Ewwel gwerra dinjija, fl-istess gwerra li parti kbira tal-Imperu waqa' f'idejn l-Alleati, filwaqt li l-istat Ottoman kien f'taħwid kbir, xi nazzjonalisti Torok, ħafna kienu uffiċjali għolja fil-militar, waqqfu l-istat Tork permezz tal-gwerra tal-Indipendenza Torka, kontinwazzjoni tal-gwerra bejn il-Griegi u t-Torok, il-maġġoranza fuq art li saret Torka fit-Trattat ta' Lausanne.