Ħinduiżmu: Differenza bejn il-verżjonijiet
No edit summary |
No edit summary |
||
Linja 2: | Linja 2: | ||
[[Stampa:Erawan statue restored.jpg|180px|lemin]] |
[[Stampa:Erawan statue restored.jpg|180px|lemin]] |
||
[[Stampa:Ashtalakshmi Kovil - Temple of Eight Lakshmis , Chennai , Tamil Nadu , India.jpg|180px|lemin]] |
[[Stampa:Ashtalakshmi Kovil - Temple of Eight Lakshmis , Chennai , Tamil Nadu , India.jpg|180px|lemin]] |
||
Il-'''Ħinduiżmu'''<ref>bl-ilsien Ħindi jsejħulu ''Ħindudharma'', bid-[[devanāgarī]]: हिन्दू धर्म.</ref> tradizzjonalment imsejjaħ '''''Sanātanadharma''''' ([[devanāgarī]] सनातन धर्म, lett. " |
Il-'''Ħinduiżmu'''<ref>bl-ilsien Ħindi jsejħulu ''Ħindudharma'', bid-[[devanāgarī]]: हिन्दू धर्म.</ref> tradizzjonalment imsejjaħ '''''Sanātanadharma''''' ([[devanāgarī]] सनातन धर्म, lett. "liġi/reliġjon eterna", hi, fost ir-reliġjonijiet ewlenin tad-dinja, li għandha oriġinijiet l-iżjed antiki; għandha madwar miljard fidili, 828 miljun minnhom l-Indja. |
||
Diffiċli li wieħed jagħti definizzjoni unitarja tal-Ħinduiżmu, billi hu iżjed minn reliġjon waħda fis-sens dejjaq, imma jista' jitqis bħala sensilea ta' kurrenti reliġjużi, devozzjonali u/jew metafiżiċi u/jew teoloġiko-spekulattivi, modi ta' mġiba, drawwiet ta' kuljum spiss eterogenji, li waqt li għandhom nukleu komuni ta' valuri u twemminijiet reliġjużi, huma differenti bejniethom skont il-mod li jinterpretaw it-tradizzjoni u l-letteratura reliġjuża, u skont tra loro a seconda del modo in cui interpretano la tradizione e la sua letteratura religiosa, e a seconda di quale aspetto diviene oggetto di focalizzazione per le singole correnti[7]. |
|||
Dare una definizione unitaria dell'induismo è difficile, poiché esso – più che una singola [[religione]] in senso stretto – si può considerare una serie di correnti religiose, [[devozione|devozionali]] e/o [[metafisica|metafisiche]] e/o [[teologia|teologico]]-speculative, modi di comportarsi, abitudini quotidiane spesso eterogenee, aventi sì un comune nucleo di valori e credenze religiose, ma differenti tra loro a seconda del modo in cui interpretano la tradizione e la sua letteratura religiosa, e a seconda di quale aspetto diviene oggetto di focalizzazione per le singole correnti<ref>Cfr., a titolo esemplificativo: [[Stefano Piano]]. ''Dizionario delle religioni'' (a cura di [[Giovanni Filoramo]]). Torino, Einaudi, 1993, pagg. 373-4. [[Michel Delahoutre]] in ''Dictionnaire des Religions'' (a cura di [[Jacques Vidal]]). Parigi, Presses universitaires de France, 1984. In italiano: ''Dizionario delle religioni''. Milano, Mondadori, 2007, pag. 911.</ref>. |
Dare una definizione unitaria dell'induismo è difficile, poiché esso – più che una singola [[religione]] in senso stretto – si può considerare una serie di correnti religiose, [[devozione|devozionali]] e/o [[metafisica|metafisiche]] e/o [[teologia|teologico]]-speculative, modi di comportarsi, abitudini quotidiane spesso eterogenee, aventi sì un comune nucleo di valori e credenze religiose, ma differenti tra loro a seconda del modo in cui interpretano la tradizione e la sua letteratura religiosa, e a seconda di quale aspetto diviene oggetto di focalizzazione per le singole correnti<ref>Cfr., a titolo esemplificativo: [[Stefano Piano]]. ''Dizionario delle religioni'' (a cura di [[Giovanni Filoramo]]). Torino, Einaudi, 1993, pagg. 373-4. [[Michel Delahoutre]] in ''Dictionnaire des Religions'' (a cura di [[Jacques Vidal]]). Parigi, Presses universitaires de France, 1984. In italiano: ''Dizionario delle religioni''. Milano, Mondadori, 2007, pag. 911.</ref>. |
Reviżjoni ta' 10:49, 8 Novembru 2013
Il-Ħinduiżmu[1] tradizzjonalment imsejjaħ Sanātanadharma (devanāgarī सनातन धर्म, lett. "liġi/reliġjon eterna", hi, fost ir-reliġjonijiet ewlenin tad-dinja, li għandha oriġinijiet l-iżjed antiki; għandha madwar miljard fidili, 828 miljun minnhom l-Indja.
Diffiċli li wieħed jagħti definizzjoni unitarja tal-Ħinduiżmu, billi hu iżjed minn reliġjon waħda fis-sens dejjaq, imma jista' jitqis bħala sensilea ta' kurrenti reliġjużi, devozzjonali u/jew metafiżiċi u/jew teoloġiko-spekulattivi, modi ta' mġiba, drawwiet ta' kuljum spiss eterogenji, li waqt li għandhom nukleu komuni ta' valuri u twemminijiet reliġjużi, huma differenti bejniethom skont il-mod li jinterpretaw it-tradizzjoni u l-letteratura reliġjuża, u skont tra loro a seconda del modo in cui interpretano la tradizione e la sua letteratura religiosa, e a seconda di quale aspetto diviene oggetto di focalizzazione per le singole correnti[7].
Dare una definizione unitaria dell'induismo è difficile, poiché esso – più che una singola religione in senso stretto – si può considerare una serie di correnti religiose, devozionali e/o metafisiche e/o teologico-speculative, modi di comportarsi, abitudini quotidiane spesso eterogenee, aventi sì un comune nucleo di valori e credenze religiose, ma differenti tra loro a seconda del modo in cui interpretano la tradizione e la sua letteratura religiosa, e a seconda di quale aspetto diviene oggetto di focalizzazione per le singole correnti[2].
Il-Ħinduiżmu (सनातन धर्म; Sanatana Dharma, li tfisser Reliġjon Infinita/Liġi Eterna) huwa reliġjon antika, li għadha pprattikata minn miljuni ta' nies sallum. Din kienet l-ewwel reliġjon li kellha l-idea ta' reinkarnazzjoni (jiġifieri li n-nies jistgħu jitwieldu mill-ġdid wara li jmutu), karma (kawża u effett), u ideat oħra. Il-Ħinduiżmu huwa federazzjoni ta' numru ta' twemminijiet li evolvew fost in-nies li għexu fis-Sottokontinent Indjan. Hija taħlita komposta ta' twemminijiet. Grupp wieħed jaċċetta l-Varna, ieħor le; grupp wieħed jaċċetta l-Veda, ieħor le; grupp wieħed jaċċetta li hemm alla, ieħor jiċħad l-eżistenza ta' alla. Imma dawn kollha jissejħu Ħindu. Skont il-kostituzzjoni Indjana, id-definizzjoni ta' Ħindu huwa kulmin jgħix l-Indja u mhux Mislem jew Nisrani.
- Fil-Ħinduiżmu l-prattika spiritwali (bħat-talb) hi importanti ħafna .
- Il-Ħinduiżmu jinkoraġġixxi t-tolleranza għal dak li jemmnu nies oħra. L-Indu jemmnu li ma hemmx għarfien korrett wieħed biss ta' Alla wieħed veru.
- Mhux in-nies kollha jaqblu dwar jekk il-Ħinduiżmu huwiex politeistiku jew monoteistiku. Ħafna nies jaħsbu li l-Ħinduwin jemmnu f'ħafna allat. Oħrajn huma tal-fehma li hemm alla wieħed biss fil-Ħinduiżmu u dan l-alla wieħed (imsejjaħ Brahman) jidher f'modi differenti. Nirguna Brahman hu Alla mingħajr forma, jew Alla mingħajr attributi personali. Il-forom kollha personali ta' Alla fil-Ħinduiżmu, bħal Vixnu jew Xiva, huma partijiet differenti ta' Alla fil-forma personali jew Alla b'attributi. Ħafna Indu jemmnu li d-differenza bejn politeiżmu u monoteiżmu mhijiex kbira daqs kemm jaħsbu n-nies tal-Punent, għax jemmnu li hemm modi differenti ta' kif wieħed jista' jħares lejn il-verità.[3]
L-enerġija t'Alla hi Devi, l-Omm Divina. Għall-veneraturi ta' Vixnu (jew Vajxnavas) li jsegwu l-filosofija ta' Ramunġaċaraja, Devi hi Lakxmi, Omm Kulħadd, li taqbeż għall-umanità ma' Vixnu. Għall-veneraturi ta' Xiva (jew Xajvas), Devi hi Parvati. Għax-Xaktas, jiġifieri, il-veneraturi ta' Devi, Devi huwa l-forma personali ta' Alla biex jilħaq l-Assolut impersonali, Alla. Għalihom, Xiva hi personifikata bħala Alla mingħajr attributi.
Ħarsa ġenerali qasira
Il-Ħinduiżmu jieħu ideat mill-Veda, mill-Upanishads, kif ukoll mit-tagħlim ta' ħafna guruwijiet Ħinduwin matul iż-żmien. Ħafna tipi differenti ta' filosofija ġejjin minn sitt skejjel Vediċi/Ħinduwin ewlenin. Setet Bhaktin u skejjel Tantriċi Agamiċi huma komuni ħafna fi ħdan l-Induiżmu.
It-triq eterna
"It-Triq Eterna" (bis-Sanskrit सनातन धर्म, Sanatana Dharma), jew il-"Filosofija/Armonija/Fidi ta' dejjem", huwa l-isem li dejjem irrappreżenta l-Ħinduiżmu għal eluf ta' snin. Skond il-Ħinduwin dan jesprimi l-idea li ċerti prinċipji spiritwali huma validi għal kull żmien, jaqbżu t-twemmin maħluq mill-bniedem, u jirrappreżentaw xjenza pura tal-konxju. Il-konxju mhuwiex biss dak tal-ġisem jew tal-moħħ, iżda tar-ruħ 'l fuq mill-moħħ u jeżisti fi ħdan u lil hinn mill-eżistenza tagħna, il-Jien pur ta' kulħadd. Ir-reliġjon għall-Indu huwa t-tfittxija għad-divin fil-Jien, it-tfittxija għall-verità Waħda li infatti qatt ma ntilfet. Skont dan it-twemmin, jekk xi ħadd ifittex il-verità, ikun min ikun, se jsibha. Dak kollu li jeżisti, mill-ħxejjex u l-annimali sal-bnedmin, hu suġġett u oġġett tad-Dharma Eterna. Din il-fidi ġewwenija, għalhekk, tissejjaħ ukoll Arja/Dharma Nobbli, Veda/Dharma tal-Għarfien, Joga/Dharma tal-Għaqda, Dharma Ħinduista jew, sempliċement, id-Dharma.
Dak li nistgħu ngħidu li hu komuni fost il-Ħinduwin hu twemmin fid-Dharma, reinkarnazzjoni, karma, u mokxa (ħelsien) ta' kull ruħ permezz ta' varjetà ta' joga morali, attiva u meditattiva. Hemm prinċipji li huma wkoll iżjed bażiċi, fosthom "ahimsa" (nuqqas ta' vjolenza), l-importanza tal-Guru, il-Kelma Divina ta' Aum u l-qawwa tal-mantra, l-imħabba tal-Verità f'ħafna manifestazzjonijiet bħala allat, il-fehim li x-xrara essenzjali tad-Divin (Atman/Brahman) tinsab f'kull bniedem, u hekk hemm ħafna toroq spiritwali li jwasslu għall-Verità Waħdanija.
Wieħed mill-eżempji tal-ispiritwalità Ħinduista fil-ħajja ta' kuljum huwa l-bindi, tikka li ħafna nisa Indu jkollom fuq ġbinhom. Din tista' tfisser ħafna affarijiet differenti. Għal xi wħud din tirrappreżenta "it-tielet għajn" li tgħin lin-nies jiksbu l-għarfien. Il-Ħinduwin kollha jaħsbu li hu importanti li wieħed jitgħallem permezz tal-meditazzjoni. Jaħsbu li din tagħtihom intwizzjoni lil hinn mill-moħħ u l-ġisem, xi ħaġa spiss assoċjati mal-alla Xiva. L-irġiel ukoll ġieli jqiegħdu marka msejħa Tilak fuq ġbinhom, is-soltu fil-festi reliġjużi. L-għamla tagħha tista' tfisser devozzjoni lejn ċertu alla prinċipali: l-għamla ta' 'U' tfisser lejn Vixnu, grupp ta' tliet linji lejn Xiva. Xi minn daqqiet jagħaqduhom flimkien biex ifissru Hari-Hara ( Vixnu-Xiva indissolubbli).
- Suċċess
Il-Ħinduiżmu jgħid li s-suċċess jista' jinkiseb biss permezz bl-isforz.
- Joga Dharma
Il-Ħinduiżmu jagħti mod partikolari ta' ħajja li Ħindu għandu jsegwi. Dan isir permezz ta' Jogi (prattiki spiritwali), prinċipalment dawn:
- Bhakti Joga (Joga tad-Devozzjoni u l-Imħabba)
- Karma Joga (Joga tal-Azzjoni)
- Raġa Joga (Joga tal-Meditazzjoni) u
- Ġnana Joga (Joga tal-Għarfien u t-Twettiq)
Il-mod kif wieħed jagħmel dan kollu hu deskritt fiż-żewġ testi ewlenin tal-Joga Induista: il-Ġita Bhagavad u l-Joga Sutra. L-Upanixad ukoll fihom testi importanti dwar il-joga.
- L-erba' għanijiet tal-ħajja
Il-Ħinduiżmu jemmen fl-erba' għanijiet ewlenin tal-ħajja. Dawn huma Kama, Artha, Dharma u Mokxa. Il-Ħinduwin jgħidu li l-bnedmin kollha jfittxu 'l Kama (pjaċir, fiżiku jew emozzjonali) u Artha (qawwa , fama u l-ġid ), iżda mal-maturità malajr jitgħallmu jrażżnu dawn ix-xewqat leġittimi fi ħdan il-qafas pragmatiku ogħla, ta' Dharma, jew armonija morali f'kollox.
- L-erba' stadji tal-ħajja
Fl-Induiżmu, il-ħajja ta' bniedem maqsuma f'erba' stadji. Kull wieħed minn dawn l-istadji hu msejjaħ Axrama. L-erba' stadji huma:
- Brahmaċarja, l-ewwel kwart tal-ħajja bħala ġuvni - li jintużaw għat-tagħlim, bini tal-ġisem u l-moħħ .
- Grihasthja, it-tieni kwart tal-ħajja bħala persuna bil-familja jaħdem għall-għajxien.
- Vanaprastha, it-tielet fażi tal-ħajja, wieħed jgħaddija fil-foresti u fil-meditazzjoni.
- Sanjasa, l-aħħar fażi tal-ħajja, wieħed għandu jgħaddiha mingħajr rabta mad-dinja.
Festi
Il-festi tal-Ħinduwin (Sanskrit: Utsava; letteralment "tgħolli 'l fuq") huma meqjusa bħala ritwali simboliċi li jinsġu b'mod sabiħ il-ħajja individwali u soċjali f'dharma. L-Ħinduiżmu għandu ħafna festi matul is-sena. Il-kalendarju Ħindu s-soltu jiffissa d-dati.
Il-festi tipiċi jiċċelebraw ġrajjiet mill-mitoloġija Ħinduwija u spiss jaqblu mal-bidliet tal-istaġuni. Hemm festi li huma primarjament iċċelebrati minn ċerti setti jew f'ċerti reġjuni tas-sottokontinent Indjan.
Fost il-festi Ħinduwin osservati f'ħafna reġjuni insibu:
|
|
|
-
Il-Ġagannath Puri bit-tliet karijiet tal-allat bit-Tempju ta' Ġaggannath fl-isfond.
-
L-alla mara Saraswati waqt il-Vasant Panċami fit-toroq ta' Kolkata.
-
Purċissjoni ta' Akhara mexjin fuq pont temporanju guq ix-xmara Ganga, Kumbh Mela fi Prajag.
-
Ganex Visarġan f'Mumbaj.
Etimoloġija
Il-terminu Malti "Ħinduiżmu", ġej mit-terminu Ingliż Hinduism imxerred mill-Ingliżi fl-epoka moderna[5], magħmul biż-żieda tas-suffiss ism mal-għerq hindu. Dan l-aħħar terminu ħindu kienu jużawh it-Torok Misilmin mis-seklu 13 għal dawk li ma kinux tat-twemmin tagħhom[6] waqt li t-terminu Għarbi al-Ħind, jidher fit-testi Għarab biex ifisser il-poplu sħiħ tal-Indja[7].
It-terminu Ħindu, fil-bidu kien biss ġeografiku billi kien il-kelma antika Persjana użata, sa xi r-raba' seklu WK, biex tfisser ix-xmara Indus u r-reġjun tas-seba' affluwenti tagħha[8] u l-abitanti tiegħu.[9] Ix-xmara u r-reġjun min-naħa l-oħra kienu magħrufin min-nies tal-post bis-Sanskrit Vediku bħala Sapta Síndhu u Síndhu. Ir-reġjun fil-Lvant tax-xmara Indus sar l-Ħindustan u l-abitanti tiegħu saru jissejħu "Ħindu" mill-Persjani u, aktar tard, mill-Griegi[10] u mir-Rumani[11].
Matul il-kolonizzazzjoni Brittanika, it-terminu Hinduism kien jintuża għall-ġabra ta' fatti kulturali u reliġjużi li kien hemm fis-subkontinent Indjan u mbagħad ġie tradott fil-lingwi Ewropej prinċipali.
Wara l-Indjani stess bdew jużaw it-terminu maħluq mill-Ingliżi, hinduism biex jindikaw l-identità nazzjonali tagħhom stess b'kuntrast ma' dik tal-kolonizzaturi[12]. Però it-terminu ħindu kien diġà deher fis-seklu 16 fit-testi reliġjużi tal-Vixnuiżmu b'kuntrast mat-terminu javana (mislem)[13].
Imma wara kollox il-fidili Ħinduwin ma jsejħux il-fidi tagħhom "Ħinduiżmu", imma Sanātanadharma (Ordni, Norma, Reliġjon eterna) billi s-sisien tagħha mhumiex il-frott tal-esperjenza umana imma tar-rivelazzjoni divina, mill-istess Veda li deher fil-bidu taż-żmien lill-profeti msejħin Ṛṣi.
Jew isejħulha Varṇāśramadharma jew id-Dharma li tmexxi kull ħlejqa skont il- pożizzjoni tagħha (varṇa) billi tassenjalha doveri speċjali għaliha (āśrama) ta' ordni soċjali, reliġjuż u morali[14].
Il-"Ħinduiżmu" tradizzjonalment jissejjaħ Arjadharma, ir-Reliġjon tal-Arjani [15], u Vajdikadharma, ir-reliġjin tal-Veda[16].
It-Twemmin Induist
Skond l-Induisti alla hu wieħed li ma jistax jigi deskritt (spjegazzjoni ghala hawn hafna tipi ta’ allat Indu). Hu ħalaq kollox u għalekk hu jissejjaħ Brahman-l-assolut. Fost il-ħafna allat meqjuma insibu lill Brahma-il-kreatur, Vishnu – li jaghti l-ħajja u Shiva-li se jkisser l-univers.
Ir-Rinkarnazzjoni
Il-hsieb ewlieni ta’ l-g]ajxien Induist hu li wiehed jehles mi`-`iklu tar-rinkarnaazzjoni, jigifieri li wara l-mewt ter[a titwieled mill-gdid, u ghalekk min jirnexxielu je]les mir-rabta madin id-dinja materjali ikun kiseb il-moksha. Dan isir billi il-bniedem jikseb gharfien profond, u paci u armonija tal-qalb.
Il-kasti socjali
Fl-Induismu il-kasti so`jali ghandhom importanza kbira. Meta titwieled f’kasta socjali trid tibqa fiha sa ma tmut, tghix ma dawk ta’ l-istess kasta tieg]ek u kif ukoll tizzewweg lill xi hadd ta’ l-istess kasta so`jali tieg]ek. Tibdil fil-kasti socjali isir biss bir-rinkarnazzjoni fejn int tista titla jew tinzel fis-socjeta, skond kif tkun ghext fil-hajja ta’ qabel, jew sahan sitra tirrinkarna b]ala animal. Tradizzjonalment hemm hames kasti:
Il-qassisin- L-indu jemmnu li hargu minn halq Brahman
- Il-mexxejja- Dawn hargu minn idejn Brahman
- Il-merkanti u dawk ta’ sengha- dawn hargu minn qghadd Brahman
- Is-servjenti u dawk qieghda- dawn hargu minn saqajn Brahman
- Il-moqzieza- il-morda u l-mahmugin li mhumiex meqjusa b]ala parti mis-socjeta.
Moksha- tinkiseb wara li wiehed jehles mic-ciklu tar-reinkarnazzjoni, paci u armonija.
- ^ bl-ilsien Ħindi jsejħulu Ħindudharma, bid-devanāgarī: हिन्दू धर्म.
- ^ Cfr., a titolo esemplificativo: Stefano Piano. Dizionario delle religioni (a cura di Giovanni Filoramo). Torino, Einaudi, 1993, pagg. 373-4. Michel Delahoutre in Dictionnaire des Religions (a cura di Jacques Vidal). Parigi, Presses universitaires de France, 1984. In italiano: Dizionario delle religioni. Milano, Mondadori, 2007, pag. 911.
- ^ http://www.religionfacts.com/hinduism/beliefs/theism.htm
- ^ X'aktarx l-ewwel awtur li uża t-terminu Hinduism kien Ram Mohan Roy (1772-1833) fl-1823. Cfr. Michel Delahoutre fid-Dictionnaire des Religions (ed. Jacques Vidal). Pariġi, Presses universitaires de France, 1984.
- ^ X'aktarx l-ewwel awtur li uża t-terminu Hinduism kien Ram Mohan Roy (1772-1833) fl-1823. Cfr. Michel Delahoutre fid-Dictionnaire des Religions (ed. Jacques Vidal). Pariġi, Presses universitaires de France, 1984.
- ^ Cfr. Stefano Piano. Dizionario delle religioni (ed. Giovanni Filoramo. Torino, Einaudi, 1993, paġni 373-4.
- ^ Cfr. Romila Thapar. Interpreting Early India. Delhi, Oxford University Press, 1993, p. 77
- ^ Illum il-Punġab.
- ^ Cfr. Mario Piantelli, f' Hinduismo (ed. Giovanni Filoramo. Bari, Laterza, 2007, p. 6
- ^ Hawn it-terminu tilef l-aspirazzjoni tal-bidu u sar Ἰνδός, Índos.
- ^ Indi, Indōrum, deriv. mill-Grieg.
- ^ Robert Eric Frykenberg. The Emergency of Modern Hinduism; f' Hinduism Reconsidered (ed. Gunther Dietz Sontheimer u Hermann Kulke). Delhi, Manohar, 1991, pagg. 30-1.
- ^ Joseph T. O'Connel. The word "Hindu" in Gaudiya Vaiṣṇava Text. Journal of the American Oriental Society 1973, XCIII,3, 340-4
- ^ Cfr. Michel Delahoutre. Op. cit., pag. 912.
- ^ Cfr. Dizionario sanscrito-italiano Pisa, ETS, 2009.
- ^ Cfr. Kaus K. Klostermaier. Induismo. Una introduzione. Fazi, 2004, pag. 9.