Speċi: Differenza bejn il-verżjonijiet

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Content deleted Content added
m r2.7.2) (Bot Żieda: ka:სახეობა Bidla: ku:Cure, mn:Зүйл
No edit summary
Linja 2: Linja 2:
Fil-[[bijoloġija]], '''speċi''' hija unità bażika tal-[[bijodiversità]]. Fil-[[Klassifikazzjoni xjentifika]], speċi tingħata isem b'żewġ partijiet, bil-[[Lingwa Latina|Latin]]. L-ewwel parti huwa l-[[Ġeneru]] bl-ewwel ittra kapitalizzata u t-tieni parti eżatt wara miktuba kollha b'ittri żgħar.
Fil-[[bijoloġija]], '''speċi''' hija unità bażika tal-[[bijodiversità]]. Fil-[[Klassifikazzjoni xjentifika]], speċi tingħata isem b'żewġ partijiet, bil-[[Lingwa Latina|Latin]]. L-ewwel parti huwa l-[[Ġeneru]] bl-ewwel ittra kapitalizzata u t-tieni parti eżatt wara miktuba kollha b'ittri żgħar.


Eżempju: il-[[Bniedem]] jagħmel parti mil-[[Ġeneru]] '''''Homo''''' u l-isem ta' l-[[speċi|ispeċi]] huwa '''''[[Homo sapiens]]'''''. L-isem ta' l-ispeċi huwa magħmul dejjem miż-2 partijiet u jissejjaħ isem binominali jew il-binominal u mhux mit-tieni parti biss (li tissejjaħ l-'''''epitet speċifiku''''', għall-pjanti, jew l-'''''isem speċifiku''''', għall-annimali). Il-binominal, li wara ħafna kien ġie formalizzat fil-kodiċi bioloġiċi tan-nomenklatura, kien introdott bħala xi ħaġa standard minn [[Carolus Linnaeus]] fl-1700 u b'hekk irrisulta li xi drabi jissejjaħ in-'''"Nomenklatura Linnaeusjana"'''. Dak iż-żmien, it-Teorija bioloġika kienet tgħid li l-ispeċi jirrapreżentaw atti ta' kreazjoni indipendentement minn [[Alla]] u b'hekk kienu kkunsidrati objettivament reali u immutabli.
Eżempju: il-[[Bniedem]] jagħmel parti mil-[[Ġeneru]] '''''Homo''''' u l-isem ta' l-[[speċi|ispeċi]] huwa '''''[[Homo sapiens]]'''''. L-isem ta' l-ispeċi huwa magħmul dejjem miż-2 partijiet u jissejjaħ isem binominali jew il-binominal u mhux mit-tieni parti biss (li tissejjaħ l-'''''epitet speċifiku''''', għall-pjanti, jew l-'''''isem speċifiku''''', għall-annimali). Il-binominal, li wara ħafna kien ġie formalizzat fil-kodiċi bijoloġiċi tan-nomenklatura, kien introdott bħala xi ħaġa standard minn [[Carolus Linnaeus]] fl-1700 u b'hekk irrisulta li xi drabi jissejjaħ in-'''"Nomenklatura Linnaeusjana"'''. Dak iż-żmien, it-Teorija bijoloġika kienet tgħid li l-ispeċi jirrapreżentaw atti ta' kreazjoni indipendentement minn [[Alla]] u b'hekk kienu kkunsidrati objettivament reali u immutabli.


Bl-avvent tat-teorija ta' l-[[evoluzjoni]], il-kunċett ta' [[Speċi]] fil-bioloġija għadda minn bidla kbira, madankollu qatt ma ntlaħaq kunsens fuq id-definizjoni tal-kelma. L-aktar definizjoni komunement użata ta' [[Speċi]] hija dik ta' [[Ernst Mayr]]. Din id-definizjoni imsemmija bħala l-kunċett ta' [[speċi]] bioloġika jew il-kunċett ta' speċi isolata tgħid; l-ispeċi huma '''''"gruppi ta' popolazjonijiet naturali li attwalment jew potenzjalment jirriproduċu bejniethom li huma riproduttivament isolati minn gruppi oħra ta' dan it-tip"'''''. Madankollu, ħafna aktar kunċetti ta' [[Speċi]] huma użati (ara [[#Definizjonijiet ta' Speċi|Definizjonijiet ta' Speċi]] hawn taħt).
Bl-avvent tat-teorija ta' l-[[evoluzjoni]], il-kunċett ta' [[Speċi]] fil-bijoloġija għadda minn bidla kbira, madankollu qatt ma ntlaħaq kunsens fuq id-definizjoni tal-kelma. L-aktar definizjoni komunement użata ta' [[Speċi]] hija dik ta' [[Ernst Mayr]]. Din id-definizjoni imsemmija bħala l-kunċett ta' [[speċi]] bijoloġika jew il-kunċett ta' speċi isolata tgħid; l-ispeċi huma '''''"gruppi ta' popolazjonijiet naturali li attwalment jew potenzjalment jirriproduċu bejniethom li huma riproduttivament isolati minn gruppi oħra ta' dan it-tip"'''''. Madankollu, ħafna aktar kunċetti ta' [[Speċi]] huma użati (ara [[#Definizjonijiet ta' Speċi|Definizjonijiet ta' Speċi]] hawn taħt).


L-isem xjentifiku ta' [[speċi]] propjament irid jinkiteb italizzat. Meta wieħed irid jirreferi għal speċi li m'hijiex magħrufha dan għandu jsir billi juża l-abbrevjazjoni '''''"sp."''''' fis-singular jew '''''"spp."''''' fil-plural fil-post fejn jinkiteb it-tieni parti tal-isem tal-ispeċi jew kif jissejjaħ ukoll l-'''''isem speċifiku''''' jew l-'''''epitet speċifiku'''''.
L-isem xjentifiku ta' [[speċi]] propjament irid jinkiteb italizzat. Meta wieħed irid jirreferi għal speċi li m'hijiex magħrufha dan għandu jsir billi juża l-abbrevjazjoni '''''"sp."''''' fis-singular jew '''''"spp."''''' fil-plural fil-post fejn jinkiteb it-tieni parti tal-isem tal-ispeċi jew kif jissejjaħ ukoll l-'''''isem speċifiku''''' jew l-'''''epitet speċifiku'''''.
Linja 11: Linja 11:
[[Speċi]] hija popolazjoni riproduttivament iżolata li taqsam set ta' ġeni u niċċa komuni. Din id-definizjoni tiddefinixxi [[Speċi]] riproduttivament, ġenetikament, u ekoloġikament...
[[Speċi]] hija popolazjoni riproduttivament iżolata li taqsam set ta' ġeni u niċċa komuni. Din id-definizjoni tiddefinixxi [[Speċi]] riproduttivament, ġenetikament, u ekoloġikament...


Id-definizjoni ta' [[Speċi]] hawn fuq li parti minnha hija ta' [[Ernst Mayr]], hija ftit idejalistika. Din tassumi [[riproduzjoni sesswali]], u b'hekk tħalli barra mhux definiti klassi kbira ta' organiżmi li jirriproduċu asesswalment. Il-bioloġisti ta' spiss ma jkunux jafu do not know whetherjekk 2 gruppi ta' organiżmi morfoloġikament simili humiex "potenzjalment" kapaċi jirriproduċu. Aktar minn hekk hemm ikkunsidrata il-varjazjoni ta' b'liema grad ta' suċċess għandha l-ibridazjoni kemm naturali kif ukoll taħt kundizzjoni sperimentali jew inkella b'liema grad ta' suċċess uħud mil-organiżmi jużaw ir-riproduzjoni sesswali bejniethom biex jipproduċu. B'hekk, jeżistu numru ta' definizjonijiet bi ħsieb ta' [[Speċi]]:
Id-definizjoni ta' [[Speċi]] hawn fuq li parti minnha hija ta' [[Ernst Mayr]], hija ftit idejalistika. Din tassumi [[riproduzjoni sesswali]], u b'hekk tħalli barra mhux definiti klassi kbira ta' organiżmi li jirriproduċu asesswalment. Il-bijoloġisti ta' spiss ma jkunux jafu do not know whetherjekk 2 gruppi ta' organiżmi morfoloġikament simili humiex "potenzjalment" kapaċi jirriproduċu. Aktar minn hekk hemm ikkunsidrata il-varjazjoni ta' b'liema grad ta' suċċess għandha l-ibridazjoni kemm naturali kif ukoll taħt kundizzjoni sperimentali jew inkella b'liema grad ta' suċċess uħud mil-organiżmi jużaw ir-riproduzjoni sesswali bejniethom biex jipproduċu. B'hekk, jeżistu numru ta' definizjonijiet bi ħsieb ta' [[Speċi]]:


; [[Speċi]] Tipoloġika : Grupp ta' organiżmi f'liema l-individwi huma membri ta' l-i[[speċi]] jekk huma konformi biżżejjed ma' certu kriterji fissi. Il-qalba tal-varjazjonijiet jew fenotipi fl-eżemplarijiet (ie: dnieb twal u qosra) jiddiferenzjaw l-i[[speċi]]. Dan il-metodu klassiku gie użat biex ikunu determinati l-i[[speċi]], bħal fil-każ ta' Linnaeus kmieni fit-teorija evoluzjonarja. Madankollu, llum il-ġurnata nafu li fenotipi differenti ma jfissrux li għandhom iwasslu dejjem għal [[speċi]] differenti (eż. Drosophila b'4 gwejnaħ imwieled għand omm b'2 gwejnaħ ma jfissirx li huma [[speċi]] differenti minn xulxin). [[Speċi]] imsemmija b'dan il-mod jissejħu '''''morfospeċi'''''.
; [[Speċi]] Tipoloġika : Grupp ta' organiżmi f'liema l-individwi huma membri ta' l-i[[speċi]] jekk huma konformi biżżejjed ma' certu kriterji fissi. Il-qalba tal-varjazjonijiet jew fenotipi fl-eżemplarijiet (ie: dnieb twal u qosra) jiddiferenzjaw l-i[[speċi]]. Dan il-metodu klassiku gie użat biex ikunu determinati l-i[[speċi]], bħal fil-każ ta' Linnaeus kmieni fit-teorija evoluzjonarja. Madankollu, llum il-ġurnata nafu li fenotipi differenti ma jfissrux li għandhom iwasslu dejjem għal [[speċi]] differenti (eż. Drosophila b'4 gwejnaħ imwieled għand omm b'2 gwejnaħ ma jfissirx li huma [[speċi]] differenti minn xulxin). [[Speċi]] imsemmija b'dan il-mod jissejħu '''''morfospeċi'''''.
Linja 17: Linja 17:
; [[Speċi]] Morfoloġika : Popolazjoni jew grupp ta' poplazjonijiet li huma mofoloġikament differenti minn popolazjonijiet oħra. Pereżempju, wieħed jista jaraf bejn tiġieġq u papra għax għandhom il-forma tal-munqar w is-saqajn visibilment differenti. L-i[[speċi]] ġew definiti b'dan il-mod minn ħafna qabel ma' l-istorja bdiet tiġi miktuba. Dan il-kunċett ta' [[speċi]] huwa kritikat ħafna għax dati ġenetiċi reċenti urew li popolazjonijiet ġenetikament il-bogħod jisgħtu jkunu mofoloġikament simili filwaqt li popolazjonijiet b'differenzi morfoloġiċi kbar xi kultant jisgħtu jkunu relatati fil-qrib. Wieħed ma jridx jinsa, li l-biċċa l-kbira tal-i[[speċi]] magħrufa ġew deskritti biss morfoloġikament u b'hekk fil-futur mhux il-bogħod wieħed jista jistenna bidliet kbar.
; [[Speċi]] Morfoloġika : Popolazjoni jew grupp ta' poplazjonijiet li huma mofoloġikament differenti minn popolazjonijiet oħra. Pereżempju, wieħed jista jaraf bejn tiġieġq u papra għax għandhom il-forma tal-munqar w is-saqajn visibilment differenti. L-i[[speċi]] ġew definiti b'dan il-mod minn ħafna qabel ma' l-istorja bdiet tiġi miktuba. Dan il-kunċett ta' [[speċi]] huwa kritikat ħafna għax dati ġenetiċi reċenti urew li popolazjonijiet ġenetikament il-bogħod jisgħtu jkunu mofoloġikament simili filwaqt li popolazjonijiet b'differenzi morfoloġiċi kbar xi kultant jisgħtu jkunu relatati fil-qrib. Wieħed ma jridx jinsa, li l-biċċa l-kbira tal-i[[speċi]] magħrufa ġew deskritti biss morfoloġikament u b'hekk fil-futur mhux il-bogħod wieħed jista jistenna bidliet kbar.


; [[Speċi]] Bioloġika / Iżolata : Set ta' popolazjonijiet li attwalment jew potenzjalment jipproduċu bejniethom. Ġeneralment fix-xogħolijiet tax-xjentisti din hija l-aktar formulazjoni utli b'eżempji ta' [[Takson|Taksa]] ogħlja bħal [[Mammiferu|mammiferi]], [[ħut]], u [[għasafar]], iżda bla sens għal [[organiżmi]] li ma jirriproduċux sesswalment. Din ma tiddistingwixx bejn il-possibilita tejoretika ta' riproduzjoni fil-popolazjoni biss w il-possibilita ta' taħlit attwali ta' ġeni bejn il-popolazjonijiet u b'hekk mhijiex pratikabli f'sitwazjonijiet ta' popolazjonijiet allopatriċi (jew f'popolazjonijiet ġeografikament iżolati). Ir-risultati ta' riproduzjoni sperimentali f'kundizjonijiet artifiċjali jistgħu bħal ma jistgħux jirriflettu x'jista jiġri li kieku l-istess organiżmi jiltaqgħu fis-selvaġġ u b'hekk huwa diffiċli biex wieħed jgħid jekk dawn ir-risultati humiex referenzi tajba għal-popolazjonijiet naturali.
; [[Speċi]] Bijoloġika / Iżolata : Set ta' popolazjonijiet li attwalment jew potenzjalment jipproduċu bejniethom. Ġeneralment fix-xogħolijiet tax-xjentisti din hija l-aktar formulazjoni utli b'eżempji ta' [[Takson|Taksa]] ogħlja bħal [[Mammiferu|mammiferi]], [[ħut]], u [[għasafar]], iżda bla sens għal [[organiżmi]] li ma jirriproduċux sesswalment. Din ma tiddistingwixx bejn il-possibilita tejoretika ta' riproduzjoni fil-popolazjoni biss w il-possibilita ta' taħlit attwali ta' ġeni bejn il-popolazjonijiet u b'hekk mhijiex pratikabli f'sitwazjonijiet ta' popolazjonijiet allopatriċi (jew f'popolazjonijiet ġeografikament iżolati). Ir-risultati ta' riproduzjoni sperimentali f'kundizjonijiet artifiċjali jistgħu bħal ma jistgħux jirriflettu x'jista jiġri li kieku l-istess organiżmi jiltaqgħu fis-selvaġġ u b'hekk huwa diffiċli biex wieħed jgħid jekk dawn ir-risultati humiex referenzi tajba għal-popolazjonijiet naturali.


; [[Speċi]] b'għarfien ta' sieħeb: Grupp ta' organiżmi li huma magħrufa li jarfu lil xulxin bħal sieħeb jew sieħba potenzjali. Bħal kunċett tal-i[[speċi]] iżolata hawn fuq dan japplika għal organiżmi li jipproduċu sesswalment. Biss b'differenza mill-kunċett tal-i[[speċi]] iżolata, dan jiffoka speċifikament fuq iżolazjoni riproduttiva qabel it-tagħmir.
; [[Speċi]] b'għarfien ta' sieħeb: Grupp ta' organiżmi li huma magħrufa li jarfu lil xulxin bħal sieħeb jew sieħba potenzjali. Bħal kunċett tal-i[[speċi]] iżolata hawn fuq dan japplika għal organiżmi li jipproduċu sesswalment. Biss b'differenza mill-kunċett tal-i[[speċi]] iżolata, dan jiffoka speċifikament fuq iżolazjoni riproduttiva qabel it-tagħmir.
Linja 25: Linja 25:
; Microspeċi : [[Speċi]] li tirriproduċi mingħajr [[meiosis]] jew fertilizazjoniion b'hekk kull ġenerazjoni tkun ġenetikament identika jew l'istess għal dik ta' qabel.
; Microspeċi : [[Speċi]] li tirriproduċi mingħajr [[meiosis]] jew fertilizazjoniion b'hekk kull ġenerazjoni tkun ġenetikament identika jew l'istess għal dik ta' qabel.


Fil-prattika, dawn id-definizjonijiet ħafna drabi jaqblu ħafna bejniethom, u d-differenzi bejniethom magħmula ħafn' aktar mil-emfasi milli mil-kontradizjonijiet. Mhux minn ta' linqas, s'issa 'l ebda kunċett ta' [[Speċi]] li ġie propost ma kien totalment objettiv, jew li jista jiġi applikat fil-każi kollha mingħajr ma jkun hemm bżonn għal ġudizju. Bil-ħajja kumplessa kif inhi, uħud argumentaw li definizjoni totalment objettiva għat-tipi kollha tal-ħajja hija pratikament impossibli, w il-bioloġisti għandhom jużaw l-aktar definizjoni prattika. Għal-biċċa l-kbira tal-[[vertebrat]]i, huwa il-kunċett tal-i[[Speċi]] bioloġika, u sa ċertu punt (jew għal skopijiet differenti) il-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika. Ħafna [[sottospeċi]] tal-kunċett tal-i[[Speċi]] bioloġika, huma ikkunsidrati [[Speċi]] bil-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika; id-differenzi bejn il-kunċett tal-i[[Speċi]] bioloġika w il-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika tista tiġborhom f'din is-sentenza il-kunċett tal-i[[Speċi]] bioloġika jiddefinixxi [[Speċi]] b'konsegwenza ta' manifest ta' '''''storja''''' evoluzjonarja, waqt li l-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika jiddefinixxi [[Speċi]] b'konsegwenza ta' manifest ta' '''''potenzjal''''' evoluzjonarju. B'hekk [[Speċi]] b'kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika tinħoloq meta linjaġġ evoluzjonarju jibda jinfired, waqt li [[Speċi]] b'kunċett tal-i[[Speċi]] bioloġika tinħoloq meta il-firda tal-linjaġġ evoluzjonarju tkun kompluta.
Fil-prattika, dawn id-definizjonijiet ħafna drabi jaqblu ħafna bejniethom, u d-differenzi bejniethom magħmula ħafn' aktar mil-emfasi milli mil-kontradizjonijiet. Mhux minn ta' linqas, s'issa 'l ebda kunċett ta' [[Speċi]] li ġie propost ma kien totalment objettiv, jew li jista jiġi applikat fil-każi kollha mingħajr ma jkun hemm bżonn għal ġudizju. Bil-ħajja kumplessa kif inhi, uħud argumentaw li definizjoni totalment objettiva għat-tipi kollha tal-ħajja hija pratikament impossibli, w il-bijoloġisti għandhom jużaw l-aktar definizjoni prattika. Għal-biċċa l-kbira tal-[[vertebrat]]i, huwa il-kunċett tal-i[[Speċi]] bijoloġika, u sa ċertu punt (jew għal skopijiet differenti) il-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika. Ħafna [[sottospeċi]] tal-kunċett tal-i[[Speċi]] bijoloġika, huma ikkunsidrati [[Speċi]] bil-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika; id-differenzi bejn il-kunċett tal-i[[Speċi]] bijoloġika w il-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika tista tiġborhom f'din is-sentenza il-kunċett tal-i[[Speċi]] bijoloġika jiddefinixxi [[Speċi]] b'konsegwenza ta' manifest ta' '''''storja''''' evoluzjonarja, waqt li l-kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika jiddefinixxi [[Speċi]] b'konsegwenza ta' manifest ta' '''''potenzjal''''' evoluzjonarju. B'hekk [[Speċi]] b'kunċett tal-i[[Speċi]] filoġenetika tinħoloq meta linjaġġ evoluzjonarju jibda jinfired, waqt li [[Speċi]] b'kunċett tal-i[[Speċi]] bijoloġika tinħoloq meta il-firda tal-linjaġġ evoluzjonarju tkun kompluta.


== L-Importanza tal-Klassifikazjoni fil-Bioloġija ==
== L-Importanza tal-Klassifikazjoni fil-Bijoloġija ==
L-ideja ta' l-i[[Speċi]] għandha storja twijla. l-i[[Speċi]] huwa wieħed mill-aktar [[Takson|Taksa]] jew livelli importanti fil-klassifikazjoni għal ħafna raġunijiet:
L-ideja ta' l-i[[Speċi]] għandha storja twijla. l-i[[Speċi]] huwa wieħed mill-aktar [[Takson|Taksa]] jew livelli importanti fil-klassifikazjoni għal ħafna raġunijiet:
* Ħafna drabi jikkorispondi għal dak li n-nies jittrattaw bħala it-tipi differenti ta' organiżmi bażiċi - eż.[[Kelb]] huwa [[speċi]], [[Qattus]] huwa [[speċi]] oħra.
* Ħafna drabi jikkorispondi għal dak li n-nies jittrattaw bħala it-tipi differenti ta' organiżmi bażiċi - eż.[[Kelb]] huwa [[speċi]], [[Qattus]] huwa [[speċi]] oħra.
Linja 33: Linja 33:
* Huwa l-uniku livell tassonomiku li għandu kontenut imperjali, fis-sens li meta wieħed jista jkun assertiv u li jista jgħid li 2 annimali huma [[speċi]] differenti hija xi ħaġa li turi aktar l'uniċiċita dwar dawn l-organiżmi minn xi ħaġa klassifikatorja.
* Huwa l-uniku livell tassonomiku li għandu kontenut imperjali, fis-sens li meta wieħed jista jkun assertiv u li jista jgħid li 2 annimali huma [[speċi]] differenti hija xi ħaġa li turi aktar l'uniċiċita dwar dawn l-organiżmi minn xi ħaġa klassifikatorja.


Wara użu għal-eluf ta' snien il-kunċett baqa ċentrali għal bioloġija u għal suġġetti relatati, biss, f'uħud mid-drabi jibqa wkoll definit ħażin u kontroversjali.
Wara użu għal-eluf ta' snien il-kunċett baqa ċentrali għal bijoloġija u għal suġġetti relatati, biss, f'uħud mid-drabi jibqa wkoll definit ħażin u kontroversjali.


{{Klassifikazjoni Tassonomika Obligatorja}}
{{Klassifikazjoni Tassonomika Obligatorja}}

Reviżjoni ta' 13:49, 13 Diċembru 2012

Il-livelli varji tas-sistema ta' klassifikazzjoni xjentifika.SpeċiĠeneruFamiljaOrdniKlassiFajlumRenjuDominjuĦajja
Il-livelli varji tas-sistema ta' klassifikazzjoni xjentifika.

Kabbar
Il-ġerarkija tal-ikbar tmien gradi tassonomiċi tal-klassifikazzjoni xjentifika.

Fil-bijoloġija, speċi hija unità bażika tal-bijodiversità. Fil-Klassifikazzjoni xjentifika, speċi tingħata isem b'żewġ partijiet, bil-Latin. L-ewwel parti huwa l-Ġeneru bl-ewwel ittra kapitalizzata u t-tieni parti eżatt wara miktuba kollha b'ittri żgħar.

Eżempju: il-Bniedem jagħmel parti mil-Ġeneru Homo u l-isem ta' l-ispeċi huwa Homo sapiens. L-isem ta' l-ispeċi huwa magħmul dejjem miż-2 partijiet u jissejjaħ isem binominali jew il-binominal u mhux mit-tieni parti biss (li tissejjaħ l-epitet speċifiku, għall-pjanti, jew l-isem speċifiku, għall-annimali). Il-binominal, li wara ħafna kien ġie formalizzat fil-kodiċi bijoloġiċi tan-nomenklatura, kien introdott bħala xi ħaġa standard minn Carolus Linnaeus fl-1700 u b'hekk irrisulta li xi drabi jissejjaħ in-"Nomenklatura Linnaeusjana". Dak iż-żmien, it-Teorija bijoloġika kienet tgħid li l-ispeċi jirrapreżentaw atti ta' kreazjoni indipendentement minn Alla u b'hekk kienu kkunsidrati objettivament reali u immutabli.

Bl-avvent tat-teorija ta' l-evoluzjoni, il-kunċett ta' Speċi fil-bijoloġija għadda minn bidla kbira, madankollu qatt ma ntlaħaq kunsens fuq id-definizjoni tal-kelma. L-aktar definizjoni komunement użata ta' Speċi hija dik ta' Ernst Mayr. Din id-definizjoni imsemmija bħala l-kunċett ta' speċi bijoloġika jew il-kunċett ta' speċi isolata tgħid; l-ispeċi huma "gruppi ta' popolazjonijiet naturali li attwalment jew potenzjalment jirriproduċu bejniethom li huma riproduttivament isolati minn gruppi oħra ta' dan it-tip". Madankollu, ħafna aktar kunċetti ta' Speċi huma użati (ara Definizjonijiet ta' Speċi hawn taħt).

L-isem xjentifiku ta' speċi propjament irid jinkiteb italizzat. Meta wieħed irid jirreferi għal speċi li m'hijiex magħrufha dan għandu jsir billi juża l-abbrevjazjoni "sp." fis-singular jew "spp." fil-plural fil-post fejn jinkiteb it-tieni parti tal-isem tal-ispeċi jew kif jissejjaħ ukoll l-isem speċifiku jew l-epitet speċifiku.

Definizjonijiet ta' Speċi

Speċi hija popolazjoni riproduttivament iżolata li taqsam set ta' ġeni u niċċa komuni. Din id-definizjoni tiddefinixxi Speċi riproduttivament, ġenetikament, u ekoloġikament...

Id-definizjoni ta' Speċi hawn fuq li parti minnha hija ta' Ernst Mayr, hija ftit idejalistika. Din tassumi riproduzjoni sesswali, u b'hekk tħalli barra mhux definiti klassi kbira ta' organiżmi li jirriproduċu asesswalment. Il-bijoloġisti ta' spiss ma jkunux jafu do not know whetherjekk 2 gruppi ta' organiżmi morfoloġikament simili humiex "potenzjalment" kapaċi jirriproduċu. Aktar minn hekk hemm ikkunsidrata il-varjazjoni ta' b'liema grad ta' suċċess għandha l-ibridazjoni kemm naturali kif ukoll taħt kundizzjoni sperimentali jew inkella b'liema grad ta' suċċess uħud mil-organiżmi jużaw ir-riproduzjoni sesswali bejniethom biex jipproduċu. B'hekk, jeżistu numru ta' definizjonijiet bi ħsieb ta' Speċi:

Speċi Tipoloġika
Grupp ta' organiżmi f'liema l-individwi huma membri ta' l-ispeċi jekk huma konformi biżżejjed ma' certu kriterji fissi. Il-qalba tal-varjazjonijiet jew fenotipi fl-eżemplarijiet (ie: dnieb twal u qosra) jiddiferenzjaw l-ispeċi. Dan il-metodu klassiku gie użat biex ikunu determinati l-ispeċi, bħal fil-każ ta' Linnaeus kmieni fit-teorija evoluzjonarja. Madankollu, llum il-ġurnata nafu li fenotipi differenti ma jfissrux li għandhom iwasslu dejjem għal speċi differenti (eż. Drosophila b'4 gwejnaħ imwieled għand omm b'2 gwejnaħ ma jfissirx li huma speċi differenti minn xulxin). Speċi imsemmija b'dan il-mod jissejħu morfospeċi.
Speċi Morfoloġika
Popolazjoni jew grupp ta' poplazjonijiet li huma mofoloġikament differenti minn popolazjonijiet oħra. Pereżempju, wieħed jista jaraf bejn tiġieġq u papra għax għandhom il-forma tal-munqar w is-saqajn visibilment differenti. L-ispeċi ġew definiti b'dan il-mod minn ħafna qabel ma' l-istorja bdiet tiġi miktuba. Dan il-kunċett ta' speċi huwa kritikat ħafna għax dati ġenetiċi reċenti urew li popolazjonijiet ġenetikament il-bogħod jisgħtu jkunu mofoloġikament simili filwaqt li popolazjonijiet b'differenzi morfoloġiċi kbar xi kultant jisgħtu jkunu relatati fil-qrib. Wieħed ma jridx jinsa, li l-biċċa l-kbira tal-ispeċi magħrufa ġew deskritti biss morfoloġikament u b'hekk fil-futur mhux il-bogħod wieħed jista jistenna bidliet kbar.
Speċi Bijoloġika / Iżolata
Set ta' popolazjonijiet li attwalment jew potenzjalment jipproduċu bejniethom. Ġeneralment fix-xogħolijiet tax-xjentisti din hija l-aktar formulazjoni utli b'eżempji ta' Taksa ogħlja bħal mammiferi, ħut, u għasafar, iżda bla sens għal organiżmi li ma jirriproduċux sesswalment. Din ma tiddistingwixx bejn il-possibilita tejoretika ta' riproduzjoni fil-popolazjoni biss w il-possibilita ta' taħlit attwali ta' ġeni bejn il-popolazjonijiet u b'hekk mhijiex pratikabli f'sitwazjonijiet ta' popolazjonijiet allopatriċi (jew f'popolazjonijiet ġeografikament iżolati). Ir-risultati ta' riproduzjoni sperimentali f'kundizjonijiet artifiċjali jistgħu bħal ma jistgħux jirriflettu x'jista jiġri li kieku l-istess organiżmi jiltaqgħu fis-selvaġġ u b'hekk huwa diffiċli biex wieħed jgħid jekk dawn ir-risultati humiex referenzi tajba għal-popolazjonijiet naturali.
Speċi b'għarfien ta' sieħeb
Grupp ta' organiżmi li huma magħrufa li jarfu lil xulxin bħal sieħeb jew sieħba potenzjali. Bħal kunċett tal-ispeċi iżolata hawn fuq dan japplika għal organiżmi li jipproduċu sesswalment. Biss b'differenza mill-kunċett tal-ispeċi iżolata, dan jiffoka speċifikament fuq iżolazjoni riproduttiva qabel it-tagħmir.
Speċi Filoġenetika / Evoluzjonarja / Darwinjana
Grupp ta' organiżmi li għandhom l'istess antenat; linjaġġ li jżomm l-integrita b'rispett għal linjaġġi oħra kemm minn żmien għal ieħor u spazju. f'ċertu punt tal-progress ta' dan il-grupp stess, uħud mil-membri jinbidlu u jinfirdu minn wieħed għal ieħor: meta din il-bidla u firda tkun ċara biżżejjed iż-2 popolazjonijiet jibdew jitqiesu speċi separati.
Microspeċi
Speċi li tirriproduċi mingħajr meiosis jew fertilizazjoniion b'hekk kull ġenerazjoni tkun ġenetikament identika jew l'istess għal dik ta' qabel.

Fil-prattika, dawn id-definizjonijiet ħafna drabi jaqblu ħafna bejniethom, u d-differenzi bejniethom magħmula ħafn' aktar mil-emfasi milli mil-kontradizjonijiet. Mhux minn ta' linqas, s'issa 'l ebda kunċett ta' Speċi li ġie propost ma kien totalment objettiv, jew li jista jiġi applikat fil-każi kollha mingħajr ma jkun hemm bżonn għal ġudizju. Bil-ħajja kumplessa kif inhi, uħud argumentaw li definizjoni totalment objettiva għat-tipi kollha tal-ħajja hija pratikament impossibli, w il-bijoloġisti għandhom jużaw l-aktar definizjoni prattika. Għal-biċċa l-kbira tal-vertebrati, huwa il-kunċett tal-iSpeċi bijoloġika, u sa ċertu punt (jew għal skopijiet differenti) il-kunċett tal-iSpeċi filoġenetika. Ħafna sottospeċi tal-kunċett tal-iSpeċi bijoloġika, huma ikkunsidrati Speċi bil-kunċett tal-iSpeċi filoġenetika; id-differenzi bejn il-kunċett tal-iSpeċi bijoloġika w il-kunċett tal-iSpeċi filoġenetika tista tiġborhom f'din is-sentenza il-kunċett tal-iSpeċi bijoloġika jiddefinixxi Speċi b'konsegwenza ta' manifest ta' storja evoluzjonarja, waqt li l-kunċett tal-iSpeċi filoġenetika jiddefinixxi Speċi b'konsegwenza ta' manifest ta' potenzjal evoluzjonarju. B'hekk Speċi b'kunċett tal-iSpeċi filoġenetika tinħoloq meta linjaġġ evoluzjonarju jibda jinfired, waqt li Speċi b'kunċett tal-iSpeċi bijoloġika tinħoloq meta il-firda tal-linjaġġ evoluzjonarju tkun kompluta.

L-Importanza tal-Klassifikazjoni fil-Bijoloġija

L-ideja ta' l-iSpeċi għandha storja twijla. l-iSpeċi huwa wieħed mill-aktar Taksa jew livelli importanti fil-klassifikazjoni għal ħafna raġunijiet:

  • Ħafna drabi jikkorispondi għal dak li n-nies jittrattaw bħala it-tipi differenti ta' organiżmi bażiċi - eż.Kelb huwa speċi, Qattus huwa speċi oħra.
  • Nomenklatura Binominali (jew Nomenklatura Trinominali) standard, li x-xjentisti jirreferu b'hija għal organiżmi.
  • Huwa l-uniku livell tassonomiku li għandu kontenut imperjali, fis-sens li meta wieħed jista jkun assertiv u li jista jgħid li 2 annimali huma speċi differenti hija xi ħaġa li turi aktar l'uniċiċita dwar dawn l-organiżmi minn xi ħaġa klassifikatorja.

Wara użu għal-eluf ta' snien il-kunċett baqa ċentrali għal bijoloġija u għal suġġetti relatati, biss, f'uħud mid-drabi jibqa wkoll definit ħażin u kontroversjali.

Klassifikazzjoni Tassonomika Obbligatorja

Dominju - Renju - Fajlum (żooloġija) jew Diviżjoni (botanika) - Klassi - Ordni - Familja - Ġeneru - Speċi


Ħoloq Esterni