Ġesù: Differenza bejn il-verżjonijiet
m r2.7.1) (Bot Żieda: roa-rup:Isa Hristo |
No edit summary |
||
Linja 1: | Linja 1: | ||
{{stub |
{{stub}} |
||
[[Stampa:Christus Ravenna Mosaic.jpg|thumb|225px|Mużajk li juri lil Ġesù]] |
[[Stampa:Christus Ravenna Mosaic.jpg|thumb|225px|Mużajk li juri lil Ġesù]] |
||
'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' Nazzaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. Huwa kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]]).</ref> fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]] . |
'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' Nazzaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. Huwa kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]]).</ref> fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]] . |
||
Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji: |
|||
* l-[[Ittri ta' Pawlu|Ittri Pawlini]], imbagħad inklużi fit-[[Testment il-ġdid]]: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena [[51]] u s-sena[[63]]. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara; |
|||
⚫ | |||
*[[evanġelji kanoniċi]] ([[Evanġelju skont Mattew|Mattew]], [[Evanġelju skont Mark|Mark]], [[Evangelju skont Luqa|Luqa]] u [[Evangelju skont Ġwanni|Ġwanni]]). Skont numru ta' storiċi dawn il-kitbiet waslu fil-forma attwali fit-tieni nofs ta' l-ewwel seklu, wara li ġew irranġati f'diversi verżjonijiet u ppreċeduti minn għexieren ta' tradizijonijiet orali jew ta' noti miktuba. |
|||
⚫ | Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-[[Testment il-Ġdid]], partikolarment fl-[[ittri ta' San Pawl]] u fl-[[Evanġelji sinottiċi]]<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.</ref>. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji. |
||
L-Evanġelji jirrakkontaw it-[[twelid ta' Ġesù]] minn [[Marija (omm ta Ġesù)|Marija verġni]], il-[[Kerigma|predikazzjoni]] li tisħaq fuq l-aħbar tas-[[Saltna tas-smewwiet]] u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u [[Parabbola ta' Ġesù|parabboli]] imsieħba ma [[Mirakli ta' Ġesù|mirakli]]; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-[[Passjoni ta' Ġesù|passjoni]], [[Tisliba ta' Ġesù|Kruċifissjoni]], [[qawmien mill-imwiet ta' Ġesù|qawmien mill-imwiet]] u [[Tlugħ fis-sema ta' Ġesù|axxensjoni]] fis-sema. |
L-Evanġelji jirrakkontaw it-[[twelid ta' Ġesù]] minn [[Marija (omm ta Ġesù)|Marija verġni]], il-[[Kerigma|predikazzjoni]] li tisħaq fuq l-aħbar tas-[[Saltna tas-smewwiet]] u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u [[Parabbola ta' Ġesù|parabboli]] imsieħba ma [[Mirakli ta' Ġesù|mirakli]]; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-[[Passjoni ta' Ġesù|passjoni]], [[Tisliba ta' Ġesù|Kruċifissjoni]], [[qawmien mill-imwiet ta' Ġesù|qawmien mill-imwiet]] u [[Tlugħ fis-sema ta' Ġesù|axxensjoni]] fis-sema. |
||
L-[[evanġelji]] u kibiet oħrajn tat-[[testment il-Ġdid]] jidentifikaw lil Ġesù bħala il-[[Messija]] u bin Alla. L-[[ittri Pawlini]] jeżaltaw il-[[Salvazzjoni (Bibbja)|valur tal-ħelsin]] ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-[[Trinità Mqaddsa]], flimkien mal-[[Alla il-Missier|Missier]] u ma' [[Ruħ il-qodos]], u tassew Alla u tassew bniedem. |
L-[[evanġelji]] u kibiet oħrajn tat-[[testment il-Ġdid]] jidentifikaw lil Ġesù bħala il-[[Messija]] u bin Alla. L-[[ittri Pawlini]] jeżaltaw il-[[Salvazzjoni (Bibbja)|valur tal-ħelsin]] ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-[[Trinità Mqaddsa]], flimkien mal-[[Alla il-Missier|Missier]] u ma' [[Ruħ il-qodos]], u tassew Alla u tassew bniedem. |
||
Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-[[salib]], mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-[[Sinedriju]] iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-[[prefett]] Ruman [[Ponzju Pilatu]]. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-[[Kultura oċċidentali]] |
Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-[[salib]], mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-[[Sinedriju]] iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-[[prefett]] Ruman [[Ponzju Pilatu]]. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-[[Kultura oċċidentali]] |
||
[[Ġesù Fl-Ebrajiżmu|Skont il-ħsieb Lhudi]], Ġesù kien [[predikatur]], iżda mhux il-[[Messija|Midluk t'Alla]]; ma kienx [[Iben Alla]], ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. [[Ġesù Fl-Iżlam|Skont il-Misilmin]], Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel [[Mawmettu]]; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-[[sura]] CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù |
[[Ġesù Fl-Ebrajiżmu|Skont il-ħsieb Lhudi]], Ġesù kien [[predikatur]], iżda mhux il-[[Messija|Midluk t'Alla]]; ma kienx [[Iben Alla]], ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. [[Ġesù Fl-Iżlam|Skont il-Misilmin]], Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel [[Mawmettu]]; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-[[sura]] CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref> |
||
== Referenzi == |
== Referenzi == |
||
Linja 20: | Linja 22: | ||
{{Link FA|ar}} |
{{Link FA|ar}} |
||
{{Link FA|de}} |
{{Link FA|de}} |
||
⚫ | |||
{{Link FA|es}} |
{{Link FA|es}} |
||
{{Link FA|hr}} |
{{Link FA|hr}} |
||
⚫ | |||
{{Link FA|af}} |
|||
[[ab:Иесуа Қьырста]] |
|||
[[ace:Isa]] |
|||
[[af:Jesus van Nasaret]] |
[[af:Jesus van Nasaret]] |
||
⚫ | |||
[[am:ኢየሱስ]] |
[[am:ኢየሱስ]] |
||
[[an:Chesús de Nazaret]] |
[[an:Chesús de Nazaret]] |
||
Linja 36: | Linja 34: | ||
[[arz:يسوع]] |
[[arz:يسوع]] |
||
[[ast:Xesús]] |
[[ast:Xesús]] |
||
[[az:İsa]] |
[[az:İsa peyğəmbər]] |
||
[[ba:Ғайса]] |
[[ba:Ғайса]] |
||
[[bat-smg:Jiezos Krėstos]] |
[[bat-smg:Jiezos Krėstos]] |
||
[[bcl:Hesukristo]] |
|||
[[be:Ісус Хрыстос]] |
[[be:Ісус Хрыстос]] |
||
[[be-x-old:Ісус Хрыстос]] |
[[be-x-old:Ісус Хрыстос]] |
||
Linja 54: | Linja 51: | ||
[[cdo:Ià-sŭ]] |
[[cdo:Ià-sŭ]] |
||
[[ceb:Jesus]] |
[[ceb:Jesus]] |
||
[[co:Gesù Cristu]] |
|||
[[cs:Ježíš Kristus]] |
[[cs:Ježíš Kristus]] |
||
[[cu:Їисъ Хрїстъ]] |
[[cu:Їисъ Хрїстъ]] |
||
[[cv:Иисус Христос]] |
[[cv:Иисус Христос]] |
||
[[cy:Iesu]] |
[[cy:Iesu]] |
||
[[da:Jesus]] |
[[da:Jesus fra Nazaret]] |
||
[[de:Jesus von Nazaret]] |
[[de:Jesus von Nazaret]] |
||
[[dsb:Jezus Kristus]] |
[[dsb:Jezus Kristus]] |
||
⚫ | |||
[[dv:އީސާގެފާނު]] |
|||
⚫ | |||
[[el:Ιησούς Χριστός]] |
[[el:Ιησούς Χριστός]] |
||
[[eml:Gesü]] |
|||
[[en:Jesus]] |
[[en:Jesus]] |
||
[[eo:Jesuo Kristo]] |
[[eo:Jesuo Kristo]] |
||
Linja 74: | Linja 68: | ||
[[fa:عیسی]] |
[[fa:عیسی]] |
||
[[fi:Jeesus]] |
[[fi:Jeesus]] |
||
[[fiu-vro:Jeesus]] |
|||
[[fj:Jisu Karisito]] |
[[fj:Jisu Karisito]] |
||
[[fo:Jesus]] |
[[fo:Jesus]] |
||
Linja 84: | Linja 77: | ||
[[gd:Ìosa Chrìosd]] |
[[gd:Ìosa Chrìosd]] |
||
[[gl:Xesús de Nazareth]] |
[[gl:Xesús de Nazareth]] |
||
[[got:𐌹𐌴𐍃𐌿𐍃 𐍇𐍂𐌹𐍃𐍄𐌿𐍃 |
[[got:𐌹𐌴𐍃𐌿𐍃 𐍇𐍂𐌹𐍃𐍄𐌿𐍃]] |
||
[[ha: |
[[ha:Yesu Kristi]] |
||
[[hak:Yâ-sû]] |
[[hak:Yâ-sû]] |
||
[[he:ישו]] |
[[he:ישו]] |
||
Linja 91: | Linja 84: | ||
[[hif:Jesus]] |
[[hif:Jesus]] |
||
[[hr:Isus]] |
[[hr:Isus]] |
||
[[hsb:Jězus]] |
|||
[[ht:Jezi]] |
[[ht:Jezi]] |
||
[[hu:Jézus]] |
[[hu:Jézus]] |
||
[[hy:Հիսուս]] |
[[hy:Հիսուս Քրիստոս]] |
||
[[ia:Jesus Christo]] |
[[ia:Jesus Christo]] |
||
[[id:Yesus]] |
[[id:Yesus]] |
||
Linja 101: | Linja 93: | ||
[[is:Jesús]] |
[[is:Jesús]] |
||
[[it:Gesù]] |
[[it:Gesù]] |
||
[[iu:ᐱᐅᓕᑦᓯᔨ]] |
[[iu:ᐱᐅᓕᑦᓯᔨ/piulitsiji]] |
||
[[ja:イエス・キリスト]] |
[[ja:イエス・キリスト]] |
||
[[jbo: |
[[jbo:iecu,ys]] |
||
[[jv:Yesus Kristus]] |
[[jv:Yesus Kristus]] |
||
[[ka:იესო ქრისტე]] |
[[ka:იესო ქრისტე]] |
||
Linja 117: | Linja 109: | ||
[[kw:Yesu Krist]] |
[[kw:Yesu Krist]] |
||
[[la:Iesus]] |
[[la:Iesus]] |
||
[[lad: |
[[lad:Yesukristo]] |
||
[[lb:Jesus vun Nazaret]] |
[[lb:Jesus vun Nazaret]] |
||
[[lbe:Эса идавс]] |
|||
[[lg:Jesu Kristo]] |
[[lg:Jesu Kristo]] |
||
[[li:Zjezus Christus]] |
[[li:Zjezus Christus]] |
||
Linja 128: | Linja 119: | ||
[[lv:Jēzus Kristus]] |
[[lv:Jēzus Kristus]] |
||
[[mg:Jesoa]] |
[[mg:Jesoa]] |
||
[[mhr:Исус Христос]] |
|||
[[mi:Ihu Karaiti]] |
[[mi:Ihu Karaiti]] |
||
[[mk:Исус Христос]] |
[[mk:Исус Христос]] |
||
[[ml:യേശു]] |
[[ml:യേശു]] |
||
[[mn:Есүс Христ]] |
[[mn:Есүс Христ]] |
||
[[mr:येशू ख्रिस्त]] |
|||
[[ms:Yesus Kristus]] |
[[ms:Yesus Kristus]] |
||
[[mwl:Jasus]] |
[[mwl:Jasus]] |
||
[[my:ခရစ်တော်၊ ယေရှု]] |
|||
[[na:Jesu Kristo]] |
[[na:Jesu Kristo]] |
||
[[nah:Yeshua Christós]] |
[[nah:Yeshua Christós]] |
||
[[nap:Gèsù]] |
|||
[[nds:Jesus Christus]] |
[[nds:Jesus Christus]] |
||
[[nds-nl:Jezus Christus]] |
[[nds-nl:Jezus Christus]] |
||
⚫ | |||
[[nl:Jezus (traditioneel-christelijk)]] |
|||
[[nn:Jesus]] |
[[nn:Jesus]] |
||
[[no:Jesus Kristus]] |
[[no:Jesus Kristus]] |
||
[[nrm:Jésus-Chrît]] |
[[nrm:Jésus-Chrît]] |
||
⚫ | |||
[[nv:Doodaatsaahii (Jíísas)]] |
|||
[[ny:Yesu Kristu]] |
[[ny:Yesu Kristu]] |
||
[[oc:Jèsus]] |
[[oc:Jèsus]] |
||
[[os:Йесо Чырысти]] |
[[os:Йесо Чырысти]] |
||
[[pa:ਈਸਾ ਮਸੀਹ]] |
[[pa:ਈਸਾ ਮਸੀਹ]] |
||
[[pap:Hesus]] |
|||
[[pdc:Yeesus Grischdus]] |
[[pdc:Yeesus Grischdus]] |
||
[[pih:Jesus]] |
[[pih:Jesus]] |
||
[[pl:Jezus Chrystus]] |
[[pl:Jezus Chrystus]] |
||
[[pms:Gesù ëd Nàsaret]] |
[[pms:Gesù ëd Nàsaret]] |
||
⚫ | |||
[[pnb:یسوع]] |
|||
[[ps:عیسی]] |
|||
[[pt:Jesus]] |
[[pt:Jesus]] |
||
[[qu:Jesus]] |
[[qu:Jesus]] |
||
[[rm: |
[[rm:Gesu da Nazaret]] |
||
[[rn:Yezu Kirisitu]] |
[[rn:Yezu Kirisitu]] |
||
[[ro: |
[[ro:Iisus din Nazaret]] |
||
[[roa-rup:Isa Hristo]] |
|||
[[ru:Иисус Христос]] |
[[ru:Иисус Христос]] |
||
⚫ | |||
[[rue:Ісус Хрістос]] |
|||
[[rw:Yezu Kirisitu]] |
|||
[[sah:Исус]] |
[[sah:Исус]] |
||
[[sc:Gesùs]] |
[[sc:Gesùs]] |
||
[[scn:Gesù Cristu]] |
[[scn:Gesù Cristu]] |
||
[[sco:Jesus Christ]] |
[[sco:Jesus Christ]] |
||
[[sg:Jésus Christ]] |
|||
[[sh:Isus]] |
[[sh:Isus]] |
||
[[si:ජේසුස් තුමා]] |
|||
[[simple:Jesus]] |
[[simple:Jesus]] |
||
[[sk:Ježiš Kristus]] |
[[sk:Ježiš Kristus]] |
||
Linja 181: | Linja 162: | ||
[[sq:Jezusi]] |
[[sq:Jezusi]] |
||
[[sr:Исус]] |
[[sr:Исус]] |
||
[[srn:Jesus Christus]] |
|||
[[ss:Bukhristu]] |
[[ss:Bukhristu]] |
||
⚫ | |||
[[sv:Jesus]] |
[[sv:Jesus]] |
||
[[sw:Yesu]] |
[[sw:Yesu]] |
||
[[szl:Jezus |
[[szl:Jezus Chrystus]] |
||
[[ta:இயேசு கிறித்து]] |
[[ta:இயேசு கிறித்து]] |
||
[[te:యేసు]] |
[[te:యేసు]] |
||
Linja 196: | Linja 177: | ||
[[tr:İsa]] |
[[tr:İsa]] |
||
[[tt:Ğaysa]] |
[[tt:Ğaysa]] |
||
⚫ | |||
[[tw:Yesu Kristo]] |
[[tw:Yesu Kristo]] |
||
[[ty:Iesu Mesia]] |
[[ty:Iesu Mesia]] |
||
[[ug:ئەيسا مەسىھ]] |
[[ug:ئەيسا مەسىھ]] |
||
[[uk:Ісус Христос]] |
[[uk:Ісус Христос]] |
||
⚫ | |||
[[uz:Iso Masih]] |
[[uz:Iso Masih]] |
||
[[vec: |
[[vec:Gesù]] |
||
[[vi:Giê-su]] |
[[vi:Giê-su]] |
||
[[vls:Jezus van Nazareth]] |
[[vls:Jezus van Nazareth]] |
||
Linja 210: | Linja 189: | ||
[[wuu:耶稣]] |
[[wuu:耶稣]] |
||
[[xh:UYesu Kristu]] |
[[xh:UYesu Kristu]] |
||
[[yi: |
[[yi:יוזל]] |
||
[[yo: |
[[yo:Jesu Kristi]] |
||
[[za:Yesu]] |
|||
[[zh:耶稣]] |
[[zh:耶稣]] |
||
[[zh-min-nan:Iâ-so͘]] |
[[zh-min-nan:Iâ-so͘]] |
||
[[zh-yue:耶穌]] |
[[zh-yue:耶穌]] |
||
[[zu:UJesu Krestu]] |
Reviżjoni ta' 15:59, 30 Novembru 2011
Dan l-artiklu huwa nebbieta. Jekk trid, tista' tikkontribwixxi issa biex ittejjeb dan l-artiklu, dejjem skont il-konvenzjonijiet tal-Wikipedija. |
Ġesù, jew Ġesù ta' Nazzaret, magħruf ukoll bħala Ġesù Kristu, huwa l-figura ċentrali tal-Kristjaneżmu, kemm bħala l-Messija kif ukoll l-inkarnazzjoni ta' Alla. Huwa kien predikatur Lhudi, attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu[1] fil-provinċja Rumana tal-Lhudija . Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:
- l-Ittri Pawlini, imbagħad inklużi fit-Testment il-ġdid: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena 51 u s-sena63. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;
- evanġelji kanoniċi (Mattew, Mark, Luqa u Ġwanni). Skont numru ta' storiċi dawn il-kitbiet waslu fil-forma attwali fit-tieni nofs ta' l-ewwel seklu, wara li ġew irranġati f'diversi verżjonijiet u ppreċeduti minn għexieren ta' tradizijonijiet orali jew ta' noti miktuba.
Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-Testment il-Ġdid, partikolarment fl-ittri ta' San Pawl u fl-Evanġelji sinottiċi[2]. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.
L-Evanġelji jirrakkontaw it-twelid ta' Ġesù minn Marija verġni, il-predikazzjoni li tisħaq fuq l-aħbar tas-Saltna tas-smewwiet u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u parabboli imsieħba ma mirakli; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-passjoni, Kruċifissjoni, qawmien mill-imwiet u axxensjoni fis-sema. L-evanġelji u kibiet oħrajn tat-testment il-Ġdid jidentifikaw lil Ġesù bħala il-Messija u bin Alla. L-ittri Pawlini jeżaltaw il-valur tal-ħelsin ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-Trinità Mqaddsa, flimkien mal-Missier u ma' Ruħ il-qodos, u tassew Alla u tassew bniedem.
Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-salib, mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-Sinedriju iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-prefett Ruman Ponzju Pilatu. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-Kultura oċċidentali
Skont il-ħsieb Lhudi, Ġesù kien predikatur, iżda mhux il-Midluk t'Alla; ma kienx Iben Alla, ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. Skont il-Misilmin, Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel Mawmettu; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-sura CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref>
Referenzi
- ^ Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu Data tal-mewt ta' Ġesù).
- ^ Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.
Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA