Ġesù: Differenza bejn il-verżjonijiet

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Content deleted Content added
m r2.7.1) (Bot Żieda: roa-rup:Isa Hristo
No edit summary
Linja 1: Linja 1:
{{stub|Reliġjon}}
{{stub}}
[[Stampa:Christus Ravenna Mosaic.jpg|thumb|225px|Mużajk li juri lil Ġesù]]
[[Stampa:Christus Ravenna Mosaic.jpg|thumb|225px|Mużajk li juri lil Ġesù]]
'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' Nazzaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. Huwa kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]]).</ref> fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]] .
'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' Nazzaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. Huwa kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]]).</ref> fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]] .
Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:

* l-[[Ittri ta' Pawlu|Ittri Pawlini]], imbagħad inklużi fit-[[Testment il-ġdid]]: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena [[51]] u s-sena[[63]]. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;
Skont it-tradizzjoni Nisranija, il-[[fonti testwali|sorsi testwali]] ewlenin li għandhom x'jaqsmu ma' Ġesù huma l-erba' [[evanġelji kanoniċi]] ([[Evanġelju skont Mattew|Mattew]], [[Evanġelju skont Mark|Mark]], [[Evangelju skont Luqa|Luqa]] u [[Evangelju skont Ġwanni|Ġwanni]]). Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-[[Testment il-Ġdid]], partikolarment fl-[[ittri ta' San Pawl]] u fl-[[Evanġelji sinottiċi]]<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.</ref>. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.
*[[evanġelji kanoniċi]] ([[Evanġelju skont Mattew|Mattew]], [[Evanġelju skont Mark|Mark]], [[Evangelju skont Luqa|Luqa]] u [[Evangelju skont Ġwanni|Ġwanni]]). Skont numru ta' storiċi dawn il-kitbiet waslu fil-forma attwali fit-tieni nofs ta' l-ewwel seklu, wara li ġew irranġati f'diversi verżjonijiet u ppreċeduti minn għexieren ta' tradizijonijiet orali jew ta' noti miktuba.
Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-[[Testment il-Ġdid]], partikolarment fl-[[ittri ta' San Pawl]] u fl-[[Evanġelji sinottiċi]]<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.</ref>. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.


L-Evanġelji jirrakkontaw it-[[twelid ta' Ġesù]] minn [[Marija (omm ta Ġesù)|Marija verġni]], il-[[Kerigma|predikazzjoni]] li tisħaq fuq l-aħbar tas-[[Saltna tas-smewwiet]] u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u [[Parabbola ta' Ġesù|parabboli]] imsieħba ma [[Mirakli ta' Ġesù|mirakli]]; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-[[Passjoni ta' Ġesù|passjoni]], [[Tisliba ta' Ġesù|Kruċifissjoni]], [[qawmien mill-imwiet ta' Ġesù|qawmien mill-imwiet]] u [[Tlugħ fis-sema ta' Ġesù|axxensjoni]] fis-sema.
L-Evanġelji jirrakkontaw it-[[twelid ta' Ġesù]] minn [[Marija (omm ta Ġesù)|Marija verġni]], il-[[Kerigma|predikazzjoni]] li tisħaq fuq l-aħbar tas-[[Saltna tas-smewwiet]] u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u [[Parabbola ta' Ġesù|parabboli]] imsieħba ma [[Mirakli ta' Ġesù|mirakli]]; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-[[Passjoni ta' Ġesù|passjoni]], [[Tisliba ta' Ġesù|Kruċifissjoni]], [[qawmien mill-imwiet ta' Ġesù|qawmien mill-imwiet]] u [[Tlugħ fis-sema ta' Ġesù|axxensjoni]] fis-sema.
L-[[evanġelji]] u kibiet oħrajn tat-[[testment il-Ġdid]] jidentifikaw lil Ġesù bħala il-[[Messija]] u bin Alla. L-[[ittri Pawlini]] jeżaltaw il-[[Salvazzjoni (Bibbja)|valur tal-ħelsin]] ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-[[Trinità Mqaddsa]], flimkien mal-[[Alla il-Missier|Missier]] u ma' [[Ruħ il-qodos]], u tassew Alla u tassew bniedem.
L-[[evanġelji]] u kibiet oħrajn tat-[[testment il-Ġdid]] jidentifikaw lil Ġesù bħala il-[[Messija]] u bin Alla. L-[[ittri Pawlini]] jeżaltaw il-[[Salvazzjoni (Bibbja)|valur tal-ħelsin]] ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-[[Trinità Mqaddsa]], flimkien mal-[[Alla il-Missier|Missier]] u ma' [[Ruħ il-qodos]], u tassew Alla u tassew bniedem.


Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-[[salib]], mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-[[Sinedriju]] iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-[[prefett]] Ruman [[Ponzju Pilatu]]. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-[[Kultura oċċidentali]]
Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-[[salib]], mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-[[Sinedriju]] iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-[[prefett]] Ruman [[Ponzju Pilatu]]. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-[[Kultura oċċidentali]]


[[Ġesù Fl-Ebrajiżmu|Skont il-ħsieb Lhudi]], Ġesù kien [[predikatur]], iżda mhux il-[[Messija|Midluk t'Alla]]; ma kienx [[Iben Alla]], ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. [[Ġesù Fl-Iżlam|Skont il-Misilmin]], Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel [[Mawmettu]]; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-[[sura]] CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù.
[[Ġesù Fl-Ebrajiżmu|Skont il-ħsieb Lhudi]], Ġesù kien [[predikatur]], iżda mhux il-[[Messija|Midluk t'Alla]]; ma kienx [[Iben Alla]], ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. [[Ġesù Fl-Iżlam|Skont il-Misilmin]], Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel [[Mawmettu]]; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-[[sura]] CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref>


== Referenzi ==
== Referenzi ==
Linja 20: Linja 22:
{{Link FA|ar}}
{{Link FA|ar}}
{{Link FA|de}}
{{Link FA|de}}
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|es}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|hr}}
{{Link FA|pt}}
{{Link FA|af}}


[[ab:Иесуа Қьырста]]
[[ace:Isa]]
[[af:Jesus van Nasaret]]
[[af:Jesus van Nasaret]]
[[als:Jesus Christus]]
[[am:ኢየሱስ]]
[[am:ኢየሱስ]]
[[an:Chesús de Nazaret]]
[[an:Chesús de Nazaret]]
Linja 36: Linja 34:
[[arz:يسوع]]
[[arz:يسوع]]
[[ast:Xesús]]
[[ast:Xesús]]
[[az:İsa]]
[[az:İsa peyğəmbər]]
[[ba:Ғайса]]
[[ba:Ғайса]]
[[bat-smg:Jiezos Krėstos]]
[[bat-smg:Jiezos Krėstos]]
[[bcl:Hesukristo]]
[[be:Ісус Хрыстос]]
[[be:Ісус Хрыстос]]
[[be-x-old:Ісус Хрыстос]]
[[be-x-old:Ісус Хрыстос]]
Linja 54: Linja 51:
[[cdo:Ià-sŭ]]
[[cdo:Ià-sŭ]]
[[ceb:Jesus]]
[[ceb:Jesus]]
[[co:Gesù Cristu]]
[[cs:Ježíš Kristus]]
[[cs:Ježíš Kristus]]
[[cu:Їисъ Хрїстъ]]
[[cu:Їисъ Хрїстъ]]
[[cv:Иисус Христос]]
[[cv:Иисус Христос]]
[[cy:Iesu]]
[[cy:Iesu]]
[[da:Jesus]]
[[da:Jesus fra Nazaret]]
[[de:Jesus von Nazaret]]
[[de:Jesus von Nazaret]]
[[dsb:Jezus Kristus]]
[[dsb:Jezus Kristus]]
[[ee:Yesu Kristo]]
[[dv:އީސާގެފާނު]]
[[ee:Yesu]]
[[el:Ιησούς Χριστός]]
[[el:Ιησούς Χριστός]]
[[eml:Gesü]]
[[en:Jesus]]
[[en:Jesus]]
[[eo:Jesuo Kristo]]
[[eo:Jesuo Kristo]]
Linja 74: Linja 68:
[[fa:عیسی]]
[[fa:عیسی]]
[[fi:Jeesus]]
[[fi:Jeesus]]
[[fiu-vro:Jeesus]]
[[fj:Jisu Karisito]]
[[fj:Jisu Karisito]]
[[fo:Jesus]]
[[fo:Jesus]]
Linja 84: Linja 77:
[[gd:Ìosa Chrìosd]]
[[gd:Ìosa Chrìosd]]
[[gl:Xesús de Nazareth]]
[[gl:Xesús de Nazareth]]
[[got:𐌹𐌴𐍃𐌿𐍃 𐍇𐍂𐌹𐍃𐍄𐌿𐍃/Iesus Xristus]]
[[got:𐌹𐌴𐍃𐌿𐍃 𐍇𐍂𐌹𐍃𐍄𐌿𐍃]]
[[ha:Isa Almasihu]]
[[ha:Yesu Kristi]]
[[hak:Yâ-sû]]
[[hak:Yâ-sû]]
[[he:ישו]]
[[he:ישו]]
Linja 91: Linja 84:
[[hif:Jesus]]
[[hif:Jesus]]
[[hr:Isus]]
[[hr:Isus]]
[[hsb:Jězus]]
[[ht:Jezi]]
[[ht:Jezi]]
[[hu:Jézus]]
[[hu:Jézus]]
[[hy:Հիսուս]]
[[hy:Հիսուս Քրիստոս]]
[[ia:Jesus Christo]]
[[ia:Jesus Christo]]
[[id:Yesus]]
[[id:Yesus]]
Linja 101: Linja 93:
[[is:Jesús]]
[[is:Jesús]]
[[it:Gesù]]
[[it:Gesù]]
[[iu:ᐱᐅᓕᑦᓯᔨ]]
[[iu:ᐱᐅᓕᑦᓯᔨ/piulitsiji]]
[[ja:イエス・キリスト]]
[[ja:イエス・キリスト]]
[[jbo:iesus]]
[[jbo:iecu,ys]]
[[jv:Yesus Kristus]]
[[jv:Yesus Kristus]]
[[ka:იესო ქრისტე]]
[[ka:იესო ქრისტე]]
Linja 117: Linja 109:
[[kw:Yesu Krist]]
[[kw:Yesu Krist]]
[[la:Iesus]]
[[la:Iesus]]
[[lad:Yeshu]]
[[lad:Yesukristo]]
[[lb:Jesus vun Nazaret]]
[[lb:Jesus vun Nazaret]]
[[lbe:Эса идавс]]
[[lg:Jesu Kristo]]
[[lg:Jesu Kristo]]
[[li:Zjezus Christus]]
[[li:Zjezus Christus]]
Linja 128: Linja 119:
[[lv:Jēzus Kristus]]
[[lv:Jēzus Kristus]]
[[mg:Jesoa]]
[[mg:Jesoa]]
[[mhr:Исус Христос]]
[[mi:Ihu Karaiti]]
[[mi:Ihu Karaiti]]
[[mk:Исус Христос]]
[[mk:Исус Христос]]
[[ml:യേശു]]
[[ml:യേശു]]
[[mn:Есүс Христ]]
[[mn:Есүс Христ]]
[[mr:येशू ख्रिस्त]]
[[ms:Yesus Kristus]]
[[ms:Yesus Kristus]]
[[mwl:Jasus]]
[[mwl:Jasus]]
[[my:ခရစ်တော်၊ ယေရှု]]
[[na:Jesu Kristo]]
[[na:Jesu Kristo]]
[[nah:Yeshua Christós]]
[[nah:Yeshua Christós]]
[[nap:Gèsù]]
[[nds:Jesus Christus]]
[[nds:Jesus Christus]]
[[nds-nl:Jezus Christus]]
[[nds-nl:Jezus Christus]]
[[nl:Christus]]
[[nl:Jezus (traditioneel-christelijk)]]
[[nn:Jesus]]
[[nn:Jesus]]
[[no:Jesus Kristus]]
[[no:Jesus Kristus]]
[[nrm:Jésus-Chrît]]
[[nrm:Jésus-Chrît]]
[[nso:Jesu]]
[[nv:Doodaatsaahii (Jíísas)]]
[[ny:Yesu Kristu]]
[[ny:Yesu Kristu]]
[[oc:Jèsus]]
[[oc:Jèsus]]
[[os:Йесо Чырысти]]
[[os:Йесо Чырысти]]
[[pa:ਈਸਾ ਮਸੀਹ]]
[[pa:ਈਸਾ ਮਸੀਹ]]
[[pap:Hesus]]
[[pdc:Yeesus Grischdus]]
[[pdc:Yeesus Grischdus]]
[[pih:Jesus]]
[[pih:Jesus]]
[[pl:Jezus Chrystus]]
[[pl:Jezus Chrystus]]
[[pms:Gesù ëd Nàsaret]]
[[pms:Gesù ëd Nàsaret]]
[[ps:عيسى عليه السلام]]
[[pnb:یسوع]]
[[ps:عیسی]]
[[pt:Jesus]]
[[pt:Jesus]]
[[qu:Jesus]]
[[qu:Jesus]]
[[rm:Jesus da Nazaret]]
[[rm:Gesu da Nazaret]]
[[rn:Yezu Kirisitu]]
[[rn:Yezu Kirisitu]]
[[ro:Isus din Nazaret]]
[[ro:Iisus din Nazaret]]
[[roa-rup:Isa Hristo]]
[[ru:Иисус Христос]]
[[ru:Иисус Христос]]
[[rw:Yesu Kristo]]
[[rue:Ісус Хрістос]]
[[rw:Yezu Kirisitu]]
[[sah:Исус]]
[[sah:Исус]]
[[sc:Gesùs]]
[[sc:Gesùs]]
[[scn:Gesù Cristu]]
[[scn:Gesù Cristu]]
[[sco:Jesus Christ]]
[[sco:Jesus Christ]]
[[sg:Jésus Christ]]
[[sh:Isus]]
[[sh:Isus]]
[[si:ජේසුස් තුමා]]
[[simple:Jesus]]
[[simple:Jesus]]
[[sk:Ježiš Kristus]]
[[sk:Ježiš Kristus]]
Linja 181: Linja 162:
[[sq:Jezusi]]
[[sq:Jezusi]]
[[sr:Исус]]
[[sr:Исус]]
[[srn:Jesus Christus]]
[[ss:Bukhristu]]
[[ss:Bukhristu]]
[[st:Jesu Kreste]]
[[sv:Jesus]]
[[sv:Jesus]]
[[sw:Yesu]]
[[sw:Yesu]]
[[szl:Jezus Kristus]]
[[szl:Jezus Chrystus]]
[[ta:இயேசு கிறித்து]]
[[ta:இயேசு கிறித்து]]
[[te:యేసు]]
[[te:యేసు]]
Linja 196: Linja 177:
[[tr:İsa]]
[[tr:İsa]]
[[tt:Ğaysa]]
[[tt:Ğaysa]]
[[tum:Yesu Khristu]]
[[tw:Yesu Kristo]]
[[tw:Yesu Kristo]]
[[ty:Iesu Mesia]]
[[ty:Iesu Mesia]]
[[ug:ئەيسا مەسىھ]]
[[ug:ئەيسا مەسىھ]]
[[uk:Ісус Христос]]
[[uk:Ісус Христос]]
[[ur:عیسیٰ علیہ السلام]]
[[uz:Iso Masih]]
[[uz:Iso Masih]]
[[vec:Jesu]]
[[vec:Gesù]]
[[vi:Giê-su]]
[[vi:Giê-su]]
[[vls:Jezus van Nazareth]]
[[vls:Jezus van Nazareth]]
Linja 210: Linja 189:
[[wuu:耶稣]]
[[wuu:耶稣]]
[[xh:UYesu Kristu]]
[[xh:UYesu Kristu]]
[[yi:יעזוס]]
[[yi:יוזל]]
[[yo:Jésù]]
[[yo:Jesu Kristi]]
[[za:Yesu]]
[[zh:耶稣]]
[[zh:耶稣]]
[[zh-min-nan:Iâ-so͘]]
[[zh-min-nan:Iâ-so͘]]
[[zh-yue:耶穌]]
[[zh-yue:耶穌]]
[[zu:UJesu Krestu]]

Reviżjoni ta' 15:59, 30 Novembru 2011

Mużajk li juri lil Ġesù

Ġesù, jew Ġesù ta' Nazzaret, magħruf ukoll bħala Ġesù Kristu, huwa l-figura ċentrali tal-Kristjaneżmu, kemm bħala l-Messija kif ukoll l-inkarnazzjoni ta' Alla. Huwa kien predikatur Lhudi, attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu[1] fil-provinċja Rumana tal-Lhudija . Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:

  • l-Ittri Pawlini, imbagħad inklużi fit-Testment il-ġdid: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena 51 u s-sena63. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;
  • evanġelji kanoniċi (Mattew, Mark, Luqa u Ġwanni). Skont numru ta' storiċi dawn il-kitbiet waslu fil-forma attwali fit-tieni nofs ta' l-ewwel seklu, wara li ġew irranġati f'diversi verżjonijiet u ppreċeduti minn għexieren ta' tradizijonijiet orali jew ta' noti miktuba.

Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-Testment il-Ġdid, partikolarment fl-ittri ta' San Pawl u fl-Evanġelji sinottiċi[2]. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.

L-Evanġelji jirrakkontaw it-twelid ta' Ġesù minn Marija verġni, il-predikazzjoni li tisħaq fuq l-aħbar tas-Saltna tas-smewwiet u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u parabboli imsieħba ma mirakli; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-passjoni, Kruċifissjoni, qawmien mill-imwiet u axxensjoni fis-sema. L-evanġelji u kibiet oħrajn tat-testment il-Ġdid jidentifikaw lil Ġesù bħala il-Messija u bin Alla. L-ittri Pawlini jeżaltaw il-valur tal-ħelsin ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-Trinità Mqaddsa, flimkien mal-Missier u ma' Ruħ il-qodos, u tassew Alla u tassew bniedem.

Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-salib, mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-Sinedriju iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-prefett Ruman Ponzju Pilatu. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-Kultura oċċidentali

Skont il-ħsieb Lhudi, Ġesù kien predikatur, iżda mhux il-Midluk t'Alla; ma kienx Iben Alla, ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. Skont il-Misilmin, Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel Mawmettu; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-sura CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref>

Referenzi

  1. ^ Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu Data tal-mewt ta' Ġesù).
  2. ^ Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.

Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA