Jannar: Differenza bejn il-verżjonijiet

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Content deleted Content added
m Bot Tneħħija: ve:Phando (deleted)
m Bot: Migrating 210 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q108 (translate me)
Linja 46: Linja 46:


[[Kategorija:Xhur tas-sena| 01]]
[[Kategorija:Xhur tas-sena| 01]]

[[ab:Ажьырныҳәа]]
[[af:Januarie]]
[[als:Januar]]
[[am:ጃንዩዌሪ]]
[[an:Chinero]]
[[ang:Æfterra Gēola]]
[[ar:يناير (شهر)]]
[[arc:ܟܢܘܢ ܒ]]
[[arz:يناير]]
[[ast:Xineru]]
[[ay:Chichu phaxsi]]
[[az:Yanvar]]
[[ba:Ғинуар (Һыуығай)]]
[[bar:Jenna]]
[[bat-smg:Sausis]]
[[bcl:Enero]]
[[be:Студзень]]
[[be-x-old:Студзень]]
[[bg:Януари]]
[[bh:जनवरी]]
[[bjn:Januari]]
[[bn:জানুয়ারি]]
[[br:Genver]]
[[bs:Januar]]
[[bug:Januari]]
[[bxr:1 һара]]
[[ca:Gener]]
[[cbk-zam:Enero]]
[[ce:Нажи бутт]]
[[ceb:Enero]]
[[ckb:کانوونی دووەم]]
[[co:Ghjennaghju]]
[[crh:Yanvar]]
[[cs:Leden]]
[[csb:Stëcznik]]
[[cv:Кăрлач (уйăх)]]
[[cy:Ionawr]]
[[da:Januar]]
[[de:Januar]]
[[diq:Çele]]
[[dsb:Wezymski]]
[[dv:ޖެނުއަރީ]]
[[ee:Dzove]]
[[el:Ιανουάριος]]
[[eml:Znêr]]
[[en:January]]
[[eo:Januaro]]
[[es:Enero]]
[[et:Jaanuar]]
[[eu:Urtarril]]
[[ext:Eneru]]
[[fa:ژانویه]]
[[fi:Tammikuu]]
[[fiu-vro:Vahtsõaastakuu]]
[[fo:Januar]]
[[fr:Janvier]]
[[frp:Janviér]]
[[fur:Zenâr]]
[[fy:Jannewaris]]
[[ga:An tEanáir]]
[[gag:Büük ay]]
[[gan:一月]]
[[gd:Am Faoilleach]]
[[gl:Xaneiro]]
[[gn:Jasyteĩ]]
[[got:𐌰𐍆𐍄𐌿𐌼𐌰 𐌾𐌹𐌿𐌻𐌴𐌹𐍃]]
[[gu:જાન્યુઆરી]]
[[gv:Jerrey Geuree]]
[[haw:Ianuali]]
[[he:ינואר]]
[[hi:जनवरी]]
[[hif:January]]
[[hr:Siječanj]]
[[hsb:Januar]]
[[ht:Janvye]]
[[hu:Január]]
[[hy:Հունվար]]
[[ia:Januario]]
[[id:Januari]]
[[ie:Januar]]
[[ig:Önwa mbu]]
[[ilo:Enero]]
[[io:Januaro]]
[[is:Janúar]]
[[it:Gennaio]]
[[iu:ᔭᓐᓄᐊᓕ]]
[[ja:1月]]
[[jbo:pavma'i]]
[[jv:Januari]]
[[ka:იანვარი]]
[[kab:Yennayer]]
[[kk:Қаңтар]]
[[kl:Jannuaari]]
[[km:ខែមករា]]
[[kn:ಜನವರಿ]]
[[ko:1월]]
[[koi:Tӧвшӧр]]
[[ksh:Jannowaa]]
[[ku:Rêbendan]]
[[kv:Тӧвшӧр тӧлысь]]
[[kw:Mis Genver]]
[[ky:Январь]]
[[la:Ianuarius]]
[[lad:Jenero]]
[[lb:Januar]]
[[lbe:Январь]]
[[lez:Гьер]]
[[lg:Gatonnya]]
[[li:Jannewarie]]
[[lij:Zennâ]]
[[lmo:Genar]]
[[ln:Sánzá ya yambo]]
[[lo:ມັງກອນ]]
[[lt:Sausis]]
[[ltg:Jaunagods mieness]]
[[lv:Janvāris]]
[[map-bms:Januari]]
[[mdf:Кельмеков]]
[[mg:Janoary]]
[[mhr:Шорыкйол]]
[[mi:Kohi-tātea]]
[[min:Januari]]
[[mk:Јануари]]
[[ml:ജനുവരി]]
[[mr:जानेवारी महिना]]
[[mrj:Январь]]
[[ms:Januari]]
[[mwl:Janeiro]]
[[my:ဇန်နဝါရီ]]
[[myv:Якшамков]]
[[nah:Ic cē mētztli]]
[[nap:Jennaro]]
[[nds:Januar]]
[[nds-nl:Jannewaori]]
[[ne:जनवरी]]
[[new:ज्यानुवरी]]
[[nl:Januari]]
[[nn:Januar]]
[[no:Januar]]
[[nov:Januare]]
[[nrm:Janvyi]]
[[nso:Pherekgong]]
[[oc:Genièr]]
[[or:ଜାନୁଆରୀ]]
[[os:Январь]]
[[pa:ਜਨਵਰੀ]]
[[pam:Eneru]]
[[pdc:Yenner]]
[[pih:Jaenyuweri]]
[[pl:Styczeń]]
[[pms:Gené (mèis)]]
[[pnb:جنوری]]
[[pnt:Καλαντάρτς]]
[[ps:جنوري]]
[[pt:Janeiro]]
[[qu:Qhulla puquy killa]]
[[ro:Ianuarie]]
[[roa-tara:Scennàre]]
[[ru:Январь]]
[[rue:Януар]]
[[rw:Mutarama]]
[[sah:Тохсунньу]]
[[sc:Bennàlzu]]
[[scn:Jinnaru]]
[[sco:Januar]]
[[se:Ođđajagimánnu]]
[[sh:Januar]]
[[si:ජනවාරි]]
[[simple:January]]
[[sk:Január]]
[[sl:Januar]]
[[so:Janaayo]]
[[sq:Janari]]
[[sr:Јануар]]
[[ss:Bhimbídvwane]]
[[su:Januari]]
[[sv:Januari]]
[[sw:Januari]]
[[szl:Styczyń]]
[[ta:சனவரி]]
[[te:జనవరి]]
[[tet:Janeiru]]
[[tg:Январ]]
[[th:มกราคม]]
[[tk:Ýanwar]]
[[tl:Enero]]
[[tpi:Janueri]]
[[tr:Ocak]]
[[ts:Sunguti]]
[[tum:Janyuwale]]
[[udm:Толшор]]
[[uk:Січень]]
[[ur:جنوری]]
[[uz:Yanvar]]
[[vec:Xenaro]]
[[vep:Viluku]]
[[vi:Tháng một]]
[[vls:Januoari]]
[[vo:Yanul]]
[[wa:Moes d' djanvî]]
[[war:Enero]]
[[wo:Samwie]]
[[xal:Туула сар]]
[[xh:Eyomqungu]]
[[xmf:ღურთუთა]]
[[yi:יאנואר]]
[[yo:Oṣù Kínní]]
[[zh:1月]]
[[zh-min-nan:1 goe̍h]]
[[zh-yue:1月]]

Reviżjoni ta' 14:12, 4 April 2013

Jannar · Frar · Marzu · April · Mejju · Ġunju · Lulju · Awwissu · Settembru · Ottubru · Novembru · Diċembru
Jannar
Ħad Tne Tli Erb Ħam Ġim Sib
31 1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31 1 2 3

Jannar huwa l-ewwel xahar tas-sena skond il-kalendarju Gregorjan. Dan ix-xahar għandu 31 jum, u hu wieħed minn seba' xhur ta' 31 jum fil-kalendarju Gregorjan.

Jannar jibda (astroloġikament) bix-xemx fil-Kaprikornu u jispiċċa fl-Akwarju.

L-isem Jannar hu minn alla Ruman Ġanu (Ianuarius), l-alla tal-bibien; l-isem kellu l-bidu tiegħu fil-mitoloġija Rumana, fejn il-kelma Latina għal bieb (ianua) tiġi - Jannar hu l-bieb għas-sena. L-alla Ġanu kien meqjum minn xi 400 qK sa xi 400 wK. Fit-talb kienu jibdew bih, anke qabel il-kbir Ġove, u kien imfittex fil-bidu ta’ ħafna affarijiet, gwerer inklużi. Fl-istatwi huwa skolpit b’żewġ uċuħ opposti, wieħed biex iħares lura u l-ieħor għal quddiem, b’muftieħ f’idu l-leminija u b’bastun fix-xellugija. Il-festi tiegħu kienu jsiru għall-bidu tas-sena. Il-Ħindi ukoll għandhom, fost mijiet ta’ allat, lil alla Vayu, rappreżentat b’żewġ uċuħ biex iħares lura u ’l quddiem u wkoll jitolbuh qabel jibdew l-affarijiet. Ukoll f’Jannar, fil-15, għandhom il-Makara Sakranti, festival kbir tal-ħasil fix-xmajjar speċjalment dik Ganges meqjusa l-iktar qaddisa.

Tradizzjonalment, il-kalendarju Ruman kien jikkonsisti minn 10 xhur, b'total ta' 304 ġurnata, fejn ix-xitwa kienet meqjusa bħala xahar mingħajr ġranet. Madwar 713 QK, ir-Re Numa Pompilius żied ix-xhur ta' Jannar u Frar biex jagħmel in-numru ta' ġranet tas-sena daqs tas-sena solari (355 ġurnata). L-ewwel ġurnata tax-xahar hi magħrufa bħala l-Istrina. Fil-bidu tal-153 QK ħa post Marzu bħala l-ewwel xahar. Marzu qabel kien l-ewwel xahar fil-kalendarju antik Ruman.

Diversi dati tal-festi Nsara kienu użati għall-Ewwel tas-Sena fl-Ewropa, fosthom il-25 ta' Marzu (festa ta' l-Annunzjata) u l-25 ta' Diċembru (il-Milied). Madanakollu, l-kalendarji medjevali kienu mfassla fuq il-mudell Ruman ta' tnax-il kolonna minn Jannar sa Diċembru. Fis-seklu 16, pajjiżi Ewropej bdew uffiċċjalment jagħmlu l-1 ta' Jannar il-bidu ta' sena ġdida.

Jannar, illustrazzjoni minn Très riches heures du duc de Berry

Ismijiet storiċi għal Jannar jinkludu l-isem oriġinali Ruman, Ianuarius, il-kelma tas-Sassonja Wulf-monath ("xahar tal-lupu"), u t-terminu wżat minn Karlu Manju Wintarmanoth ("xitwa/xahar kiesaħ"). Bil-Fillandiż, ix-xahar hu msejjaħ tammikuu, li tfisser ix-xahar tal-balluta, imma t-tifsira oriġinali kienet ix-xahar tal-qalb tax-xitwa, billi "tammi" kienet tfisser qalb. Dan ix-xahar hu msejjaħ bil-lingwa Ċeka leden, li tfisser ix-xahar tas-silġ.

L-ewwel Tnejn ta' Jannar hu magħruf bħala Handsel Monday fl-Iskozja u fit-tramuntana ta' l-Ingilterra. Fl-Ingilterra, is-sena tal-agrikoltura bdiet b'Plough Sunday fil-Ħadd wara l-Epifanija.

Fil-kalendarju Kattoliku hemm festi importanti li jibdew fil-bidunett (twelid Jannar huwa mfakkar minn kull kampnar). Skont ir-riforma tal-1969, l-ewwel ta’ Jannar sar iddedikat lil Marija Omm Alla. Qabel kienet il-festa taċ-ċirkonċiżjoni ta’ Ġesù (li tneħħiet mill-kalendarju fl-1974). L-ewwel Ħadd ta' Jannar (meta mhux l-ewwel tas-sena) imbagħad huwa l-festa tal-Epifanija u t-tieni Ħadd dik tal-Magħmudija ta’ Ġesù.

L-età maġġuri fil-Ġappun hi t-tieni Tnejn ta' Jannar, għal dawk li jkunu jagħlqu l-20 sena fis-sena l-ġdida tal-kalendarju. Din hi vaganza nazzjonali. Il-ġurnata kienet iċċelebrata mill-1948, imma tmexxiet għall-15 ta' Jannar mis-sena 1999, fejn kienet tmexxiet mill-gvern Ġappuniż f'attenat biex ikabbar l-ekonomija.

Fir-rota tas-sena Pagana, Jannar jispiċċa fil-perjodu ta' l-Imbolc fl-emisferu tat-tramuntana u Lughnasadh fl-emisferu ta' nofsinhar.

Tradizzjonijiet Maltin marbuta ma' Jannar

Jannar tista’ tgħid huwa l-eqqel tax-xitwa Maltija bil-ġranet fost l-iqsar u l-iljieli l-itwal, u spiss ikun il-maltemp (f’Jannar stenna xita, ksieħ u nar (beraq)) u ksieħ (il-bard ta’ Jannar iqaxxar ġild ta’ ħmar).

U mhux biss Jannar imma anke x-xahar ta’ warajh (Jannar kiefer u Frar għandu d-dwiefer). Għalhekk aħjar li F’Jannar agħlaq in-nagħaġ fil-għar.

Ix-xita ta’ Jannar hija tajba: Ix-xita ta’ Jannar traxxix il-bżar (demel).

Madanakollu xita żejda hija ta’ ħsara (Meta Jannar huwa lewwiemi, ma tarax bidwi hieni).

Jannar huwa wkoll żmien il-mard, l-iktar dak respiratorju jew virali (Dehxa ta’ Jannar (ħosba) fawra (rash) lewn in-nar) li l-iktar li jolqot huwa lix-xjuħ (f’Jannar ix-xiħ jew fis-sodda jew fl-isptar).

Għall-qtates imma huwa żmien ta’ attività oħra (Jannar ma jħallix qattusa d-dar).

Avvenimenti f'Jannar