Lingwa Taljana: Differenza bejn il-verżjonijiet
m r2.7.3) (Robot: Bidla f'ckb:زمانی ئیتاڵی għal ckb:زمانی ئیتالی |
|||
Linja 250: | Linja 250: | ||
[[Kategorija:Lingwa Taljana]] |
[[Kategorija:Lingwa Taljana]] |
||
[[af:Italiaans]] |
|||
[[als:Italienische Sprache]] |
|||
[[am:ጣልያንኛ]] |
|||
[[an:Idioma italián]] |
|||
[[ang:Italisc sprǣc]] |
|||
[[ar:لغة إيطالية]] |
|||
[[arc:ܠܫܢܐ ܐܝܛܠܝܐ]] |
|||
[[arz:لغه طليانى]] |
|||
[[ast:Italianu]] |
|||
[[az:İtalyan dili]] |
|||
[[bar:Italienisch]] |
|||
[[bat-smg:Italu kalba]] |
|||
[[bcl:Italiano]] |
|||
[[be:Італьянская мова]] |
|||
[[be-x-old:Італьянская мова]] |
|||
[[bg:Италиански език]] |
|||
[[bn:ইতালীয় ভাষা]] |
|||
[[bo:ཨི་ཏ་ལིའི་སྐད།]] |
|||
[[bpy:ইতালীয় ঠার]] |
|||
[[br:Italianeg]] |
|||
[[bs:Italijanski jezik]] |
|||
[[ca:Italià]] |
|||
[[cdo:É-dâi-lé-ngṳ̄]] |
|||
[[ce:Italhoyn mott]] |
|||
[[ceb:Initalyano]] |
|||
[[ckb:زمانی ئیتالی]] |
|||
[[co:Lingua taliana]] |
|||
[[crh:İtalyan tili]] |
|||
[[cs:Italština]] |
|||
[[csb:Italsczi jãzëk]] |
|||
[[cv:Итал чĕлхи]] |
|||
[[cy:Eidaleg]] |
|||
[[da:Italiensk (sprog)]] |
|||
[[de:Italienische Sprache]] |
|||
[[diq:İtalyanki]] |
|||
[[dsb:Italšćina]] |
|||
[[dv:އިޓަލީ]] |
|||
[[el:Ιταλική γλώσσα]] |
|||
[[eml:Itagliàn]] |
|||
[[en:Italian language]] |
|||
[[eo:Itala lingvo]] |
|||
[[es:Idioma italiano]] |
|||
[[et:Itaalia keel]] |
|||
[[eu:Italiera]] |
|||
[[ext:Luenga italiana]] |
|||
[[fa:زبان ایتالیایی]] |
|||
[[fi:Italian kieli]] |
|||
[[fiu-vro:Itaalia kiil]] |
|||
[[fr:Italien]] |
|||
[[frp:Étalien]] |
|||
[[fur:Lenghe taliane]] |
|||
[[fy:Italjaansk]] |
|||
[[ga:An Iodáilis]] |
|||
[[gan:意大利語]] |
|||
[[gd:Eadailtis]] |
|||
[[gl:Lingua italiana]] |
|||
[[gv:Iddaalish]] |
|||
[[hak:Yi-thai-li-ngî]] |
|||
[[he:איטלקית]] |
|||
[[hi:इतालवी भाषा]] |
|||
[[hif:Italian bhasa]] |
|||
[[hr:Talijanski jezik]] |
|||
[[hsb:Italšćina]] |
|||
[[hu:Olasz nyelv]] |
|||
[[hy:Իտալերեն]] |
|||
[[ia:Lingua italian]] |
|||
[[id:Bahasa Italia]] |
|||
[[ilo:Pagsasao nga Italiáno]] |
|||
[[io:Italiana linguo]] |
|||
[[is:Ítalska]] |
|||
[[it:Lingua italiana]] |
|||
[[ja:イタリア語]] |
|||
[[jv:Basa Italia]] |
|||
[[ka:იტალიური ენა]] |
|||
[[kbd:Урымыбзэ]] |
|||
[[kk:Италиян тілі]] |
|||
[[km:ភាសាអ៊ីតាលី]] |
|||
[[kn:ಇಟಲಿಯ ಭಾಷೆ]] |
|||
[[ko:이탈리아어]] |
|||
[[koi:Итальян кыв]] |
|||
[[ku:Zimanê îtalî]] |
|||
[[kv:Итальян кыв]] |
|||
[[kw:Italek]] |
|||
[[la:Lingua Italiana]] |
|||
[[lb:Italienesch]] |
|||
[[lez:Итал чӀал]] |
|||
[[li:Italiaans]] |
|||
[[lij:Lèngoa italiann-a]] |
|||
[[lmo:Lengua italiana]] |
|||
[[lt:Italų kalba]] |
|||
[[lv:Itāļu valoda]] |
|||
[[mdf:Италиень кяль]] |
|||
[[mg:Fiteny italiana]] |
|||
[[mhr:Итальян йылме]] |
|||
[[mk:Италијански јазик]] |
|||
[[ml:ഇറ്റാലിയൻ ഭാഷ]] |
|||
[[mn:Итали хэл]] |
|||
[[mr:इटालियन भाषा]] |
|||
[[ms:Bahasa Itali]] |
|||
[[my:အီတာလျံ ဘာသာ]] |
|||
[[nah:Italiatlahtōlli]] |
|||
[[nds:Italieensch]] |
|||
[[nds-nl:Italiaons]] |
|||
[[new:इटालियानो]] |
|||
[[nl:Italiaans (taal)]] |
|||
[[nn:Italiensk]] |
|||
[[no:Italiensk]] |
|||
[[oc:Italian]] |
|||
[[os:Италиаг æвзаг]] |
|||
[[pa:ਇਤਾਲਵੀ ਭਾਸ਼ਾ]] |
|||
[[pcd:Italien (Langue)]] |
|||
[[pih:Italiian]] |
|||
[[pl:Język włoski]] |
|||
[[pms:Lenga italian-a]] |
|||
[[pnb:اطالوی]] |
|||
[[pt:Língua italiana]] |
|||
[[qu:Italya simi]] |
|||
[[rm:Lingua taliana]] |
|||
[[ro:Limba italiană]] |
|||
[[roa-rup:Limba italichescã]] |
|||
[[ru:Итальянский язык]] |
|||
[[sa:इतालवी भाषा]] |
|||
[[sah:Италия тыла]] |
|||
[[sc:Limba italiana]] |
|||
[[scn:Lingua taliana]] |
|||
[[sco:Italian leid]] |
|||
[[se:Itáliagiella]] |
|||
[[sh:Italijanski jezik]] |
|||
[[simple:Italian language]] |
|||
[[sk:Taliančina]] |
|||
[[sl:Italijanščina]] |
|||
[[so:Af-Taliyaani]] |
|||
[[sq:Gjuha italiane]] |
|||
[[sr:Италијански језик]] |
|||
[[stq:Italienisk]] |
|||
[[su:Basa Italia]] |
|||
[[sv:Italienska]] |
|||
[[sw:Kiitalia]] |
|||
[[szl:Italsko godka]] |
|||
[[ta:இத்தாலிய மொழி]] |
|||
[[tg:Забони итолиявӣ]] |
|||
[[th:ภาษาอิตาลี]] |
|||
[[tl:Wikang Italyano]] |
|||
[[tpi:Tok Itali]] |
|||
[[tr:İtalyanca]] |
|||
[[tt:Итальян теле]] |
|||
[[ty:Reo ’Itāria]] |
|||
[[udm:Итальян кыл]] |
|||
[[ug:ئىتاليان تىلى]] |
|||
[[uk:Італійська мова]] |
|||
[[ur:اطالوی زبان]] |
|||
[[uz:Italyan tili]] |
|||
[[vec:Łengua itałiana]] |
|||
[[vep:Italijan kel']] |
|||
[[vi:Tiếng Ý]] |
|||
[[war:Initalyano]] |
|||
[[xmf:იტალიური ნინა]] |
|||
[[yi:איטאליעניש]] |
|||
[[zh:意大利语]] |
|||
[[zh-min-nan:Italia-gí]] |
|||
[[zh-yue:意大利話]] |
|||
[[zu:IsiTaliya]] |
Reviżjoni ta' 20:33, 2 April 2013
It-Taljan ( italiano (għajnuna·info), jew lingua italiana) hi lingwa Rumanza mitkellma minn madwar 60 miljun ruħ fl-Italja, u minn total ta' 120 miljun madwar id-dinja. Fl-Iżvizzera, it-Taljan huwa wieħed mill-erba' lingwi uffiċjali tal-pajjiż. Huwa hu wkoll il-lingwa uffiċjali ta' San Marino, kif ukoll il-lingwa primarja tal-Belt tal-Vatikan. Sal-1934 kien ukoll il-lingwa uffiċjali ta' Malta. It-Taljan standard, adottat mill-istat wara l-unifikazzjoni tal-Taljan, huwa bbażat fuq it-Toskan (partikularment fuq id-djaletti tal-belt ta' Firenze) u hu intermedjarju bejn il-lingwi Italo-Oċċidentali tan-Nofsinhar u l-lingwi Gallo-Romanzi tat-Tramuntana tal-Italja. L-iżvilupp tiegħu kien ukoll influwenzat minn djaletti oħra Taljani u mil-lingwa Ġermaniża tal-invażuri post-Rumani.
Fuq sfond dijakroniku, it-Taljan ġej mil-Latin u hu l-eqreb lingwa għal-Latin. B'differenza minn lingwi Rumanzi oħra, it-Taljan żamm il-kuntrast bejn il-konsonanti żgħar u twal li kienu jeżistu fil-Latin. Bħal lingwi Rumanzi oħra, l-aċċent fuq il-kliem huwa distintiv. Partikularment, fost il-lingwi Rumanzi, it-Taljan huwa meqjus bħala l-eqreb lejn il-Latin f'termini ta' lessiku. Is-similarità fil-vokabularju hi ta' 89% mal-Franċiż, 87% mal-Katalan, 85% mas-Sard, 78% mar-Reto-Rumanz u 77% mar-Rumen.
Konverżazzjoni
Malti (maltese) | Taljan (italiano) | Pronunċja |
---|---|---|
Iva | Sì | (isma') /si/ |
Le | No | (isma') /nɔ/ |
Dażgur! | Certo! / Certamente! / Naturalmente! | |
Ċaw! | Ciao! (informali) / Salve! (ġenerali) | (isma') /ˈtʃao/ |
Eviva! | salute! | /saˈlute/ |
Kif int? | Come stai? (informali) / Come sta? (formali) / Come state? (plural) / Come va? (ġenerali) | /ˈkomeˈstai/ ; /ˈkomeˈsta/ |
Bonġu! | Buon giorno! | /bwɔnˈdʒorno/ |
Banswa! | Buona sera! | /bwɔnaˈsera/ |
Il-lejl it-tajjeb! | Buona notte! (għal lejl ta' mistrieħ) / Buona serata! (għal serata tajba) | |
Il-ġurnata t-tajba! | Buona giornata! (formali) | |
L-ikla t-tajba! | Buon appetito! | /ˌbwɔn appeˈtito/ |
Ċaw! | Arrivederci (ġenerali) / Arrivederla (formali) / Ciao! (informali) | (isma') /arriveˈdertʃi/ |
Nawguralek! - Grazzi! | Buona fortuna! - Grazie! (ġenerali) / In bocca al lupo! - Crepi [il lupo]! (biex tawgura lil xi ħadd sabiex jegħleb xi diffikulta) | |
Inħobba | Ti amo (bejn il-maħbubin biss) / Ti voglio bene (fis-sens ta' "Irridlek il-ġid", bejn maħbubin, ħbieb, qraba, etċ.) | /ti ˈvɔʎʎo ˈbɛne/ ; /ti ˈamo/ |
Merħba [f'...] | Benvenuto/-i (għal raġel/rġiel jew grupp imħallat) / Benvenuta/-e (għal mara/nisa) [a / in...] | |
Jekk jogħġbok | Per piacere / Per favore / Per cortesia | (isma') |
Grazzi! | Grazie! (ġenerali) / Ti ringrazio! (informali) / La ringrazio! (formali) / Vi ringrazio! (plural) | (isma') /ˈɡrattsje/ |
M'hemmx imn'hiex! | Prego! /ˈprɛɡo/ | |
Skużani / Jiddispjaċini | Mi dispiace ("Jiddispjaċini") / Scusa(mi) (informali) / Mi scusi (formali) / Scusatemi (plural) / Sono desolato ("Aħfirli", jekk raġel) / Sono desolata ("Aħfirli", jekk mara) | (isma') /ˈskuzi/ ; /ˈskuza/ ; /mi disˈpjatʃe/ |
Min? | Chi? | |
Xiex? | Che cosa? / Cosa? / Che? | |
Meta? | Quando? | /ˈkwando/ |
Fejn? | Dove? | /ˈdove/ |
Kif? | Come? | /ˈkome/ |
Għaliex / Għala / Minħabba | perché | /perˈke/ |
Darb'oħra | di nuovo / ancora | /di ˈnwɔvo/; /aŋˈkora/ |
Kemm? | Quanto? / Quanta? / Quanti? / Quante? | |
X'jismek? | Come ti chiami? (informali) / Come si chiama? (formali) | |
Jisimni ... | Mi chiamo ... | |
Dan hu ... / Din hi ... | Questo è ... (maskili) / Questa è ... (femminili) | |
Iva, qed nifhem. / Iva, fhimt. | Sì, capisco. / Ho capito. | |
Minix nifhem. | Non capisco. / Non ho capito. | (isma') |
Int titkellem bl-Ingliż? | Parli inglese? (informali) / Parla inglese? (formali) / Parlate inglese? (plural) | (isma') /parˈlate.iŋˈɡlese/ |
Jien ma nifhimx bit-Taljan. | Non capisco l'italiano. | /noŋkaˈpiskolitaˈljano/ |
Għinni! | Aiutami! (informali) / Mi aiuti! (formali) / Aiutatemi! (plural) / Aiuto! (ġenerali) | |
Għandek raġun/tort! | (Tu) hai ragione/torto! (informali) / (Lei) ha ragione/torto! (formali) / (Voi) avete ragione/torto! (plural) | |
X'ħin hu? | Che ora è? / Che ore sono? | |
Fejn hi l-kamra tal-banju? | Dov'è il bagno? | (isma') |
Kemm tiswa? | Quanto costa? | /ˈkwanto ˈkɔsta/ |
Il-kont, jekk jogħbok. | Il conto, per favore. |
Numri
|
|
|
Ġranet tal-ġimgħa
Malti | Taljan | IPA |
---|---|---|
It-Tnejn | lunedì | /luneˈdi/ |
It-Tlieta | martedì | /marteˈdi/ |
L-Erbgħa | mercoledì | /merkoleˈdi/ |
Il-Ħamis | giovedì | /dʒoveˈdi/ |
Il-Ġimgħa | venerdì | /venerˈdi/ |
Is-Sibt | sabato | /ˈsabato/ |
Il-Ħadd | domenica | /doˈmenika/ |
L-Element Taljan fl-Ilsien Malti
Ħafna Maltin jifhmu u jitkellmu t-Taljan ħabba l-programmi televiżivi jew għax jistudjawh l-iskola u l-università. Sal-1934 kien l-ilsien uffiċjali ta' Malta, sakemm ħadulu postu l-Malti u l-Ingliż.
L-Ilsien Malti għandu għeruq semitiċi imma biż-żmien ħa ħafna kliem mill-Isqalli Medjovali u mit-Taljan. Fost l-iktar kategoriji ta' kliem li ġew mit-Taljan insibu:
1. Arti: pittur, tila, kapulavur, kompożizzjoni, kjaroskur, abbozz, pinzell, skultur, mudell, perspettiva, eċċ.
2. Mużika: opra, sopran, tenur, pjanu, sonata, orkestra, vjolin, sinfonija, kompożitur, kor, eċċ.
3. Letteratura: novella, rumanz, ballata, dramm, eleġija, epika, narrativa, metafora, sunett, lirika, eċċ.
4. Knisja: saċerdot, navi, sagristija, koppla, abbati, ostja, liturġija, vespri, altar, fratellanza, eċċ.
5. Mediċina: ingwent, siringa, operazzjoni, anatomija, infermier, mistura, professur, terapija, garza, loppju, eċċ.
6. Liġi: avukat, awla, libell, rikors, kawża, maġistrat, ġurat, prokuratur, proċess, appell, eċċ.
7. Politika: elezzjoni, kandidat, distrett, parlament, propaganda, ministru, partit, tessera, manifest, oppożizzjoni, gvern, eċċ.
8. Ħajja Urbana: palazz, funtana, qorti, teatru, mużew, lukanda, università, bibljoteka, pjazza, każin, eċċ.
9. Navigazzjoni: barkun, ankra, pruwa, poppa, vapur, ammirall, flotta, skuna, frejgata, karavella, eċċ.
10. Xjenza: ċellola, atomu, simmetrija, mikroskopju, laboratorju, fiżika, termometru, matematika, kimika, mikrobu, eċċ.
11. Ilbies: ingravata, kappell, mantell, ingwanti, kalzetti, pavru, inforra, ċintorin, beritta, xalla, eċċ.
12. Skola/Uffiċċju: segretarja, reġistru, skrivanija, nota, pitazz, gomma, riga, taljakarti, klassi, surmast, eċċ.
13. Militar: kavallerija, kapural, armata, gwerra, bumbardament, kanun, ġeneral, battalja, artillerija, suldat, eċċ.
14. Snajja': barbier, induratur, arġentier, tnalja, martell, ċana, morsa, tavla, bronż, stann, skalpell, eċċ.
15. Oġġetti tad-dar: purtiera, tapit, tvalja, antiporta, armarju, banju, finestrun, tavolina, pultruna, gwardarobba, eċċ.
16. Ikel: pizza, minestra, soppa, insalata, gallettini, torta, biskuttini, vitella, ċanga, balbuljata, spagetti, eċċ.
17. Arkitettura: perit, kolonna, arkata, pedament, intrata, balavostra, kuritur, loġġa, sala, pjanta, eċċ.
18. Frott, Siġar, Fjuri, Pjanti: freżja, prinjol, ċipress, mandolin, bambinella, margeriti, gladjoli, tulipan, arbuxxell, eċċ.
19. Annimali: iljunfant, tigra, ġiraffa, lupu, iljun, ċerv, ċerna, pixxispad, ajkla, melvizz, eċċ.
20. Ambjent Naturali: vulkan, xmara, bosk, peniżola, kaskata, arċipelagu, muntanja, foresta, oażi, kontinent, eċċ.
Ħoloq esterni
Il-Wikizzjunarju għandu daħla li għandha x'taqsam ma': Taljan |