Ġesù: Differenza bejn il-verżjonijiet

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Linja 1: Linja 1:
{{stub}}
{{stub}}
[[Stampa:Christus Ravenna Mosaic.jpg|thumb|225px|Mużajk li juri lil Ġesù]]
[[Stampa:Christus Ravenna Mosaic.jpg|thumb|225px|Mużajk li juri lil Ġesù]]
'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' Nazzaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. L-isem Ġesù huwa korruzzjoni ta' l-isem Grieg Iesous, li terġa ġej mill-isem ibrajk Jeshua, jew Joshua, jew Jehoshua, li tfisser "Alla jsalva." Minkejja li dan l-isem b'xi forma jew oħra jinsab frekwenti fit-Testment il-qadim, qatt ma kien prominenti sa żmien Ġoswè, bin Nun u Ġoswè, il-qassis il-kbir ta żmien Żorobabel. Ġesù kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]]).</ref> fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]] .
'''Ġesù''', jew '''Ġesù ta' Nazzaret''', [[#Ismijiet u titli|magħruf ukoll bħala]] '''Ġesù Kristu''', huwa l-figura ċentrali tal-[[Kristjaneżmu]], kemm bħala l-[[Messija]] kif ukoll l-[[inkarnazzjoni]] ta' [[Alla]]. L-isem Ġesù huwa korruzzjoni ta' l-isem Grieg Iesous, li terġa ġej mill-isem ibrajk Jeshua, jew Joshua, jew Jehoshua, li tfisser "Alla jsalva." Minkejja li dan l-isem b'xi forma jew oħra jinsab frekwenti fit-Testment il-qadim, qatt ma kien prominenti sa żmien Ġoswè, bin Nun u Ġoswè, il-qassis il-kbir ta żmien Żorobabel. Ġesù kien [[predikatur]] [[Lhudi]], attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu [[Data tal-mewt ta' Ġesù]])fil-[[provinċja Rumana]] tal-[[Lhudija (provinċja Rumana)|Lhudija]] .
Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:
Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:
* l-[[Ittri ta' Pawlu|Ittri Pawlini]], imbagħad inklużi fit-[[Testment il-ġdid]]: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena [[51]] u s-sena[[63]]. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;
* l-[[Ittri ta' Pawlu|Ittri Pawlini]], imbagħad inklużi fit-[[Testment il-ġdid]]: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena [[51]] u s-sena[[63]]. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;
Linja 7: Linja 7:
*[[L-evanġelji apokrafi]]
*[[L-evanġelji apokrafi]]
*[[Kitbiet oħra mhux insara]]
*[[Kitbiet oħra mhux insara]]
Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-[[Testment il-Ġdid]], partikolarment fl-[[ittri ta' San Pawl]] u fl-[[Evanġelji sinottiċi]]<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa.</ref>. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.
Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-[[Testment il-Ġdid]], partikolarment fl-[[ittri ta' San Pawl]] u fl-[[Evanġelji sinottiċi]]<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.


L-Evanġelji jirrakkontaw it-[[twelid ta' Ġesù]] minn [[Marija (omm ta Ġesù)|Marija verġni]], il-[[Kerigma|predikazzjoni]] li tisħaq fuq l-aħbar tas-[[Saltna tas-smewwiet]] u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u [[Parabbola ta' Ġesù|parabboli]] imsieħba ma [[Mirakli ta' Ġesù|mirakli]]; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-[[Passjoni ta' Ġesù|passjoni]], [[Tisliba ta' Ġesù|Kruċifissjoni]], [[qawmien mill-imwiet ta' Ġesù|qawmien mill-imwiet]] u [[Tlugħ fis-sema ta' Ġesù|axxensjoni]] fis-sema.
L-Evanġelji jirrakkontaw it-[[twelid ta' Ġesù]] minn [[Marija (omm ta Ġesù)|Marija verġni]], il-[[Kerigma|predikazzjoni]] li tisħaq fuq l-aħbar tas-[[Saltna tas-smewwiet]] u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u [[Parabbola ta' Ġesù|parabboli]] imsieħba ma [[Mirakli ta' Ġesù|mirakli]]; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-[[Passjoni ta' Ġesù|passjoni]], [[Tisliba ta' Ġesù|Kruċifissjoni]], [[qawmien mill-imwiet ta' Ġesù|qawmien mill-imwiet]] u [[Tlugħ fis-sema ta' Ġesù|axxensjoni]] fis-sema.
Linja 15: Linja 15:


[[Ġesù Fl-Ebrajiżmu|Skont il-ħsieb Lhudi]], Ġesù kien [[predikatur]], iżda mhux il-[[Messija|Midluk t'Alla]]; ma kienx [[Iben Alla]], ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. [[Ġesù Fl-Iżlam|Skont il-Misilmin]], Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel [[Mawmettu]]; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-[[sura]] CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref>
[[Ġesù Fl-Ebrajiżmu|Skont il-ħsieb Lhudi]], Ġesù kien [[predikatur]], iżda mhux il-[[Messija|Midluk t'Alla]]; ma kienx [[Iben Alla]], ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. [[Ġesù Fl-Iżlam|Skont il-Misilmin]], Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel [[Mawmettu]]; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-[[sura]] CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref>






Skont ir-rakkont tal-[[vanġelu skont san Luqa]], [[Verginità|verġni]] jisimha [[Marija, omm Ġesù|Marija]], mgħarsa ma [[San Ġużepp (missier putativ ta' Ġesù)|Ġużeppi]], mir-razza tar-re David, irċevit f'[[Nazaret]] tal-[[Galilija]] «fi żmien [[Erodi il-Kbir|re Erodi]]» viżta ta' l-[[Arkanġlu Gabrijel]], li ħabbrila il-konċepiment ta'Ġesù ({{passaġġ bibliku|Lq1,26-38}}).
Skont ir-rakkont tal-[[vanġelu skont san Luqa]], [[Verginità|verġni]] jisimha [[Marija, omm Ġesù|Marija]], mgħarsa ma [[San Ġużepp (missier putativ ta' Ġesù)|Ġużeppi]], mir-razza tar-re David, irċevit f'[[Nazaret]] tal-[[Galilija]] «fi żmien [[Erodi il-Kbir|re Erodi]]» viżta ta' l-[[Arkanġlu Gabrijel]], li ħabbrila il-konċepiment ta'Ġesù ({{passaġġ bibliku|Lq1,26-38}}).

Reviżjoni ta' 21:46, 2 Diċembru 2011

Mużajk li juri lil Ġesù

Ġesù, jew Ġesù ta' Nazzaret, magħruf ukoll bħala Ġesù Kristu, huwa l-figura ċentrali tal-Kristjaneżmu, kemm bħala l-Messija kif ukoll l-inkarnazzjoni ta' Alla. L-isem Ġesù huwa korruzzjoni ta' l-isem Grieg Iesous, li terġa ġej mill-isem ibrajk Jeshua, jew Joshua, jew Jehoshua, li tfisser "Alla jsalva." Minkejja li dan l-isem b'xi forma jew oħra jinsab frekwenti fit-Testment il-qadim, qatt ma kien prominenti sa żmien Ġoswè, bin Nun u Ġoswè, il-qassis il-kbir ta żmien Żorobabel. Ġesù kien predikatur Lhudi, attiv fl-aħħar tliet snin ta' ħajtu<ref>Wisq probabli bejn is-sena 28 u 30 w.K. (ara in mertu Data tal-mewt ta' Ġesù)fil-provinċja Rumana tal-Lhudija . Il-fontijiet testwali relativi għal Ġesù jistgħu jinġabru f'erba' tipologiji:

  • l-Ittri Pawlini, imbagħad inklużi fit-Testment il-ġdid: bejn wieħed u ieħor San Pawl kitibhom bejn is-sena 51 u s-sena63. Pawlu ma kienx jaf direttament lil Ġesù. Fl-eqdem dokumenti insibu ftit informazzjoni biografika fuq il-figura storika ta' Ġesù. Iktar milli biex jagħtu rendikont sħiħ ta' x'għamel Ġesù, l-ittri, ħafna drabi miktuba bħala kitbiet okkażjonali, jikkostitwixxu madanakollu xiehda rilevanti ta kif kienet tinfirex u pperċepita l-esperjenza ta' Ġesù fl-eqdem Komunitajiet Insara;
  • evanġelji kanoniċi (Mattew, Mark, Luqa u Ġwanni). Skont numru ta' storiċi dawn il-kitbiet waslu fil-forma attwali fit-tieni nofs ta' l-ewwel seklu, wara li ġew irranġati f'diversi verżjonijiet u ppreċeduti minn għexieren ta' tradizijonijiet orali jew ta' noti miktuba.
  • L-evanġelji apokrafi
  • Kitbiet oħra mhux insara

Għal dak li jikkonċerna ir-riċerka storika ta' ħajtu s-sorsi ewlenin jinsabu fit-Testment il-Ġdid, partikolarment fl-ittri ta' San Pawl u fl-Evanġelji sinottiċi<ref>Il-fonti l-aktar importanti biex [nibnu il-figura storika ta'] Ġesù huma preżenti fit-Testment il-Ġdid - [l-ittri ta'] Pawlu, [l-Evanġelji] sinottiċi u l-fonti tagħhom, inkluż is-sors Q, ġabra ipotetika ta' diskorsi użata minn Mattew u Luqa. Il-Vangelu ta' San Ġwann huwa ta' għajnuna żgħira, bħalma huma wkoll il-varji Evanġelji apokrafi. Is-sorsi mhux insara - l-istoriku Lhudi, Ġużeppi, it-Talmud tal-Babilonja, l-istoriċi Rumani Taċitu u Svetonju, u oħrajn - jikkonfermaw l-eżistenza u t-tislib ta' Ġesù taħt il-ħaqq ta' Ponzju Pilatu. L-istudjużi ma jaqblux dwar l-affidabilità tas-sorsi eżiżtenti, u lanqas dwar dak li jista' jkun magħruf fuq il-figura storika ta' Kristu. L-ebda diskussjoni ma wasslet għal kunsens. Għadd ta' studjużii jipruvaw jibnu [il-figura storika] ta' Ġesù f' unitajiet individwali u kriterji varji ta' awtentiċità. Dawn il-kriterji mhumiex partikolarment affidabli. Jidher aktar żgur li jiġu ibażati il-konklużjonijiet prinċipali fuq l-skemi u fuq it-temi l-aktar rikorrenti fis-sorsi varji.

L-Evanġelji jirrakkontaw it-twelid ta' Ġesù minn Marija verġni, il-predikazzjoni li tisħaq fuq l-aħbar tas-Saltna tas-smewwiet u dwar l-imħabba tal-proxxmu, u irrealizzata minn diskorsi u parabboli imsieħba ma mirakli; fl-aħħar tal-Evanġelji insibu mbagħad il-ġrajja tal-passjoni, Kruċifissjoni, qawmien mill-imwiet u axxensjoni fis-sema. L-evanġelji u kibiet oħrajn tat-testment il-Ġdid jidentifikaw lil Ġesù bħala il-Messija u bin Alla. L-ittri Pawlini jeżaltaw il-valur tal-ħelsin ta' mewtu u l-qawmien tiegħu mill-mewt. It-tradizzjoni nisranija ta' wara iddakjaratu t-tieni persuna tat-Trinità Mqaddsa, flimkien mal-Missier u ma' Ruħ il-qodos, u tassew Alla u tassew bniedem.

Mill-Vangeli jidher li l-predikazzjoni u l-ħidma ta' Ġesù għamlu suċċwss minimu fis-soċjeta Lhudija ta' dak iż-żmien, u l-akter li kien mismugħ min-nies ta' status baxx. Il perjodu qsajjar tal-predikazzjoni ntemm bil-mewt fuq is-salib, mitluba, skont l-Evanġelji, mill-awtoritajiet Lhudin tas-Sinedriju iżda mogħtija mill-awtorità ta' Ruma (li kienet iżomm għall=ilsiera tali xorti), fuq deċiżjoni aħħarija tal-prefett Ruman Ponzju Pilatu. Wara mewtu, id-dixxipli tiegħu issostenew li Ġesù rxoxta mill-imwiet e xerdu il-messaġġ ta-tagħlim tiegħu, b'hekk il-figura ta' Kristu sabet inflwenza maġġuri fil-Kultura oċċidentali

Skont il-ħsieb Lhudi, Ġesù kien predikatur, iżda mhux il-Midluk t'Alla; ma kienx Iben Alla, ma għamilx mirakli, wara l-kruċifissjoni, la qam mill-imwiet u lanqas tela' s-sema. Skont il-Misilmin, Ġesù kien profeta maġġuri li ġie qabel Mawmettu; twieled verġinament, wettaq mirakli (għax Alla hekk ried), ma mietx iżda tela' s-Sema, imma mhux meqjus bħala Alla li, skont is-sura CXII, "la qatt nissel u qatt ma ġie mnissel ". Anke ħafna mill-movimenti reliġjużi oħra ta' żminijietna elaboraw interpretazjoni proprja fuq Ġesù<ref>

Skont ir-rakkont tal-vanġelu skont san Luqa, verġni jisimha Marija, mgħarsa ma Ġużeppi, mir-razza tar-re David, irċevit f'Nazaret tal-Galilija «fi żmien re Erodi» viżta ta' l-Arkanġlu Gabrijel, li ħabbrila il-konċepiment ta'Ġesù (Mudell:Passaġġ bibliku).

Fil-vanġelu skont Mattew, il-konċepiment verġinali ta' Marija imsemmi biss bil-bogħod, waqt li l-protagonista huwa Ġużeppi, li jirċievi minn anġlu r-rivelazjoni tal-konċepiment soprannaturali ta' Marija (Mudell:Passaġġ bibliku).

Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA Mudell:Link FA