Sivilja: Differenza bejn il-verżjonijiet
m robot Adding: sq:Sevilja |
|||
Linja 266: | Linja 266: | ||
[[sk:Sevilla]] |
[[sk:Sevilla]] |
||
[[sl:Sevilja]] |
[[sl:Sevilja]] |
||
[[sq:Sevilja]] |
|||
[[sr:Севиља]] |
[[sr:Севиља]] |
||
[[sv:Sevilla]] |
[[sv:Sevilla]] |
Reviżjoni ta' 17:17, 1 Jannar 2011
Bħalissa, Marietta Galizia qiegħda timmodifika din il-paġna. L-intenzjoni ta' dan il-messaġġ hi li tnaqqas il-kunflitti ta' editjar, u mhux biex l-utent imsemmi hawn fuq jieħu pussess tal-paġna. Għalkemm hemm min qed jaħdem fuq dan l-artiklu, int xorta waħda tista' tagħti l-kontribut tiegħek, però timmarkax l-artiklu bħala nebbieta. Jekk jogħġbok neħħi dan l-mudell jekk l-aħħar modifika saret bosta ġranet ilu. |
Sivilja (bl-Ispanjol: Sevilla) hija l-kapitali artistika, kulturali u finanzjarja tan-Nofsinhar ta' Spanja. Hi l-belt kapitali tal-komunità awtonoma tal-Andalusija u tal-provinċja ta' Sivilja. Tinsab fil-pjanura tax-xmara Guadalquivir, f'elevazzjoni medja ta' 7 metri 'l fuq mill-baħar. L-abitanti tal-belt jissejħu sevillanos (forma femminili: sevillanas) jew hispalenses mill-isem Ruman tal-belt, Hispalis. Sal-2009, il-popolazzjoni tal-belt kienet tammonta għal 703,206 ruħ, ir-raba' l-ikbar belt ta' Spanja. Il-popolazzjoni taż-żona metropolitana (iż-żona urbana bil-bliet satelliti magħha) kienet ta' 1,493,416 fl-2009.
Skont il-UNESCO, Sivilja hija Sit tal-Patrimonju Dinji.
Storja
Il-perjodi bikrija
Sivilja għandha aktar minn 2,000 sena. Il-mogħdija ta' bosta ċiviltajiet, fundamentali fit-tkabbir tagħha, ħallewha b'personalità distinta, u b'ċentru storiku kbir u kkonservat tajjeb. Għalkemm għandha wirt għani medjevali, rinaxximentali u barokk, l-influwenza qawwija tal-kultura Għarbija għadha tidher fil-belt.
Fiż-żminijiet Rumani l-belt kienet magħrufa bħala Hispalis. Il-belt Rumana ta' Italica fil-qrib, li dak iż-żmien kienet belt prinċipalment residenzjali, hi kkonservata tajjeb u tagħti impressjoni ta' kif Hispalis x'aktarx kienet tidher tard fil-perjodu Ruman, speċjalment meta wieħed jieħu fil-kuntest ix-xiehda mill-iskavi fil-belt viċina ta' Carmona. Fost il-bini Ruman f'Sivilja li għadu jeżisti insibu l-fdalijiet ta' akwedott. Matul is-sekli 5 u 6, kien hemm konkwisti wara xulxin tal-provinċja Ruman ta' Hispania Baetica mill-Vandali u l-Viżigoti.
L-epoka Għarbija
Sivilja ttieħdet mill-Misilmin fis-712 u ngħatat l-isem ġdid ta' Ixbilija (إشبيلية) li ġej minn Hispalis u li minnu ġie l-isem attwali ta' "Sevilla". Kienet il-belt kapitali tar-rejiet tal-Kalifat Umajjad, id-dinastija tal-Almoravidi, u d-dinastija tal-Almohad (mill-Għarbi الموحدون al-Muwaħħidun, jiġifieri, "l-monoteisti"), mis-seklu 8 sas-seklu 13. Fl-1248 il-forzi tar-re Ferdinandu III ħadu Sivilja, parti mir-Reconquista (rikonkwista) Kattolika tal-peniżola. Baqa' ħafna elementi Għarbin oriġinali, fosthom bini pubbliku, l-istruttura urbana fid-distrett storiku, u partijiet kbar tas-swar tal-belt. L-influwenzi estetiċi u urbani Għarab għadhom jidhru sewwa f'Sivilja tallum.
Wara r-Reconquista
Wara l-ispedizzjoni ta' Kristofru Kolombu tal-1492 lejn id-Dinja l-Ġdida, il-belt bdiet tipprofitta mit-territorji ġodda u l-kummerċ fil-Karibew billi kull ma kien importat mid-Dinja l-Ġdida kellu jgħaddi mid-dwana tal-Casa de Contratacion qabel ma jinfierex mal-bqija ta' Spanja. Għalhekk bdiet "Età mdehba ta' żvilupp" minħabba li dan il-port biss ingħata l-monopolju rjali għall-kummerċ u għana dejjem jikbru mill-kolonji Spanjoli fl-Ameriki. Peress li vapuri li jitilqu minn u jirritornaw lejn Sevilja biss setgħu jieħdu sehem fil-kummerċ mal-Ameriki Spanjoli, in-negozjanti mill-Ewropa u minn ċentri oħra tal-kummerċ kellhom imorru Sivilja biex jiksbu prodotti mid-Dinja l-Ġdida. Il- popolazzjoni tal-belt kibret għal kważi miljun ruħ fl-ewwel mitt sena wara Kolombu. L-iżvilupp tal-belt kompla, prinċipalment minħabba l-pożizzjoni ekonomika tagħha fir-Renju ta' Kastilja, bil-kostruzzjoni ta' bini pubbliku inkluż knejjes, li ħafna minnhom huma fl-istil Mudéjar. Il-Palazz tal-Għarab b'xi żiedet li r-rejiet għamlu għall-bżonnijiet tagħhom, sar ir-residenza rjali Kastiljana, l-Alkażar ta' Sevilja. Is-sulari ta' fuq tal-Alkażar għadhom jintużaw mill-familja rjali bħala r-residenza uffiċjali f'Sevilja u huma amministrati mill-Patrimonio Nacional. Il-Katidral ta' Sivilja nbena fuq l-art tal-moskea l-kbira matul is-seklu 15. Il-kampnar tiegħu, il-Giralda, inbena mill-minarett tal-moskea[1].
Tard fis-seklu 16, Sivilja tilfet il-monopolju u l-port ta ' Cádiz ġie awtorizzat ukoll bħala port tal-kummerċ. Il-Pesta l-Kbira ta' Sivilja fl-1649 naqqset il-popolazzjoni bi kważi n-nofs, u din ma reġgħitx irkuprat sa kmieni fis-seklu 19[2]. Peress li l-Imperu Spanjol ġie unifikat taħt rejiet minn dinastiji Ewropej, ir-Renju ta' Kastilja tilef l-influwenza li kellu qabel. Mis-seklu 18 l-importanza internazzjonali tiegħu marret lura. Wara li l-port insadd bil-ħama mix-xmara Guadalquivir, il-vapuri ma baqgħux jitilgħu max-xmara u l-belt majnat ekonomikament. L-iżvilupp ta' Sivilja tard fis-seklu 19 u kmieni fis-seklu 20 kien ikkaratterizzat minn tkabbir fil-popolazzjoni u fl-industrijalizzazzjoni, kontra l-bqija tal-Andalusija.
Franco
Sivilja waqgħet malajr ħafna fil-bidu tal-Gwerra Ċivili Spanjola fl-1936. Il-Ġeneral Queipo de Llano b'kolp ta' stat fil-belt, malajr ħa ċ-ċentru tagħha[3]. Radju Sivilja oppona l-kolp u sejjaħ lir-raħħala biex jiġu l-belt għall-armi, filwaqt li xi gruppi ta' ħaddiema waqqfu l-barrikati [3]. De Llano mbagħad ħa f'idejh Radju Sivilja, li uża biex ixxandar il-propaganda favur il-forzi ta' Franco[3]. Wara li ttieħdet il-belt, ir-reżistenza kompliet għal xi żmien fl-inħawi fejn kienu joqgħodu n-nies tal-klassi tax-xogħol, sakemm kien hemm sensiela ta' tpattijiet ħorox[4].
Il-postijiet ta' interess ewlenin
Il-binjiet prinċiplai Għarab u Gotiċi fil-kwartier antik ta' Sivilja huma Sit tal-Patrimonju Dinji ta' UNESCO.
Bini prinċipali
- Il- Katidral ta' Sivilja nbena mill-1401 sal-1519 wara r-Reconquista fuq is-sit fejn qabel kien hemm il-moskea tal-belt. Hu fost l-akbar mill-katidrali medjevali u Gotiċi, kemm fl-arja u kemm fil-volum. L-interjuri tiegħu hu l-itwal navata fi Spanja, u hu imżejjen b'rikkezza kbira u b'kwantità kbira ta' deheb. Fil-bini tal-Katidral intużaw mill-ġdid xi kolonni u elementi mill-moskea, u kif hu magħruf minn ħafna, il-Giralda , li kienet oriġinarjament minarett inbidllet f'kampnar. Fil-quċċata tal-kampnar hemm statwa, magħrufa lokalment bħala El Giraldillo, li tirrappreżenta il-Fidi. It-torri minn ġewwa nbena bir-rampi minflok taraġ biex il-mugħaddin (dawk li jgħidu t-talb) ikunu jistgħu jitilgħu biż-żiemel sal-quċċata.
- L- Alkażar faċċata tal-katidral żviluppa mill-palazz Għarbi antik tal-belt; il-bini nbeda fl-1181 u tkompla għal aktar minn 500 sena,l-iżjed fl-istil Mudéjar , iżda wkoll fir-Rinaxximent. Il-ġonna tiegħu huma taħlita ta' tradizzjonijiet Għarbin, Andalusin, u Nsara.
- It-Torre del Oro inbena mid-dinastija Almohad bħala torri tal-għassa u ostakolu difensiv fuq ix-xmara. Kien hemm katina marbuta miegħu għal ġox-xmara biex ma jkunux jistgħu jitilgħu vapuri għal ġol-port tax- xmara.
- Il-Muniċipju inbena fis-seklu 16 fi stil Plateresk għoli mill-arkitett Diego de Riaño. Il-faċċata tal-Plaza Nueva inbniet fis-seklu 19 fi stil neoklassiku.
- Il-Università ta' Sivilja jinsab fil-post fejn qabel kien hemm l-ewwel fabbrika tat-tabakk fl-Ewropa, La Antigua Fábrica de Tobaccos, bini enormi tas-18 seklu fl-istil Barokk allegat li kien l-ispirazzjoni għall-opra Carmen.
- Il-Plaza de España, fil-Park Maria Luisa (Parque de Maria Luisa), inbniet mill-arkitett González Anibal għall-Wirja Ibero-Amerikana tal-1929. Din hi wieħed mill-aħjar eżempji tal-Arkitettura tal-Qawmien Reġjonalista, taħlita stramba ta' stili storiċi differenti, bħall Art Deco u Neo-Mudéjar u imżejna b'rikkezza kbira bil-madum maħġuġ tipiku[5][6].
Fl-1929 Sivilja kienet ospiti għall-Wirja Spanjola-Amerikana u ttella' ħafna bini għall-wirja fil-famuż Park Maria Luisa" (Parque de Maria Luisa) iddisinjat minn Jean-Claude Nicolas Forestier[7]. Il-Plaza de España fi stil Għarbi, tfasslet minn Aníbal González [8]. Din inbniet f'tarf il-Park bħala vetrina tal-industrija u t-teknoloġija Spanjola..
Mużewijiet
Il-Mużew tal-Belle Arti ta' Sevilja twaqqaf fl-1835 fejn qabel kien hemm il-Kunvent ta' la Merced. Fih hemm murija ħafna kapulavuri ta' Murillo, Pacheco, Zurbarán, Valdés Leal, u pitturi kbar oħra tal-Iskola Siviljana, flimkien ma' xogħlijiet ta' pitturi Fjammingi tas-sekli 15 u 16.
F'Sevilja hemm ukoll dawn il-mużewijiet:
- Il-Park María Luisa (Parque de Maria Luisa) li fih żewġ mużewijiet: il-Mużew arkeoloġiku, li fih kollezzjonijiet mill-perjodu Tartessjan u l-perjodu Ruman, u l- Mużew tas-Snajja u Drawwiet Tradizzjonali.
- Iċ-Ċentru Andalusijan tal-Arti Kontemporanja;
- Il-Mużew tal-Armata;
- Il-Mużew Marittimu;
- Il-Mużew tal-Karozzini;
- Il-Mużew tal-Arti tal-Flamenco;
- Il-Mużew tal-Korrida.
- Il-Palazz tal-Kontessa ta' Lebrija fih ħafna mill-mużajċi tal-art skoperti fil-belt Rumana ta' Italica fil-qrib.
- Hemm ukoll mużew fil-Casa de Pilatos u s-"Centro Velázquez" jinsab fl-Isptar Antik tal-Qassisin.
Parkijiet u ġonna
- Il-Parque de María Luisa inbena għall-Wirja Dinjija tal-1929 li nżammet f'Sevilja, l-Exposición Ibero-Americana, u baqa' miżmum b'monumenti u mużewijiet attraenti.
- Il-Ġonna tal-Alkażar tħawlu u ġew żviluppat matul is-sekli ma' ġenb l-Alkażar fil-kenn tal-ħitan tal-palazz, maqsumin f'terrazzi. Hemm insibu varjazzjonijiet ta' influwenzi, stili u pjanti f'kull qasam.
- Il- Ġonna ta' Murillo u l-Ġonna ta' Catalina de Ribera jinstabu matul il-ħajt tal-Alkażar u jmissu mad-distrett ta' Santa Cruz.
- L-Isla Mágica, il-Gżira ta' Cartuja, hu park ta' divertiment mibni fuq is-sit tal-Wirja Universali ta' Sivilja tal-1992.
Fost il-parkijiet u l-ġonna prominenti l-oħra hemm:
- Parque de los Príncipes
- Parque del Alamillo
- Parque Amate
- Parque Metropolitano de la Cartuja
- Jardines de las Delicias
- Jardín Americano
- Jardín Este
- Jardines de Cristina
- Jardines Chapina
- Jardines de la Buhaira
- Jardines de San Telmo
- Jardines del Guadalquivir
- Jardines del Valle
Klima
Sivilja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Karta klimatika | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sivilja għandha klima Mediterranja b'sajf sħun (CSA fil-Klassifikazzjoni tal-klima ta' Koppen)[9] influenzata minn klima semi-arida (BSH). It-temperatura medja annwali hija ta' 18.6oC.
- Ix-xitwa mhijiex ħarxa: Jannar huwa l-iksaħ xahar, b'temperatura massima medja ta' 15.9o C u minima ta' 5.2 o C.
- Is-sajf hu sħun ħafna: Lulju huwa l-isħan xahar, b'temperatura massima medja ta' 35.3o. Fl-għoli tat-temperatura medja sajfija Sevilja żgur tgħaddi 'l Ateni. It-temperatura minima medja ta' Lulju hi ta' 19.4oC u kull sena t-temperatura taqbeż l-40o C bosta drabi. It-temperatura l-iżjed baxxa u t-temperatura l-iżjed għolja rreġistrati fl-istazzjon tat-temp tal-Ajruport ta' Sivilja huma -5.5oC fi Frar 1956, u 46.6oC fit-23 ta' Lulju 1995. Hemm rekord mhux akkreditat mill-Istitut Nazzjonali tal-Meteoroloġija ta' 47.2oC fl-1 ta' Awwissu matul il-mewġa tas-sħana tal-2003 fl-Ewropa, skond l-istazzjon tat-temp 83,910 LEZL li jinsab fil-parti tan-nofsinhar tal-Ajruport ta' Sevilja, ħdejn iż-żona militari abbandunata. Kieku, din it-temperatura hi t-tieni l-ogħla qatt irreġistrata fi Spanja u l-Ewropa wara l-48.5oC rreġistrata f'Catenanuova madwar fl-10 ta' Awwissu 1999.
- Il-Preċipitazzjoni tvarja bejn 600 u 800 mm fis-sena, ikkonċentrata fil-perjodu minn Ottubru sa April. Diċembru huwa x-xahar tal-iżjed xita, b'medja ta' 95mm. Fil-medja hemm 52 jum ta' xita, 120.75 jum ta' xemx u erbat ijiem ta' ġlata fis- sena.
- In-numru medju ta' ġranet isħan minn 32oC huwa 88, in-numru medju ta' ġranet taħt iż-0oC huwa 6. L-umdità relattiva medja ta' filgħodu hi 84% waqt li ta' filgħaxija hi 46%.
Medji tat-temperaturi għal Sivilja | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | |
Medja tal-ogħla temperatura °C (°F) | 15.9 (61) |
17.9 (64) |
21.2 (70) |
22.7 (73) |
26.4 (80) |
31.0 (88) |
35.3 (96) |
35.0 (95) |
31.6 (89) |
25.6 (78) |
20.1 (68) |
16.6 (62) | |
Temperatura medja ta' kuljum °C (°F) | 10.55 (51) |
12.3 (54) |
14.7 (58) |
16.4 (62) |
19.75 (68) |
23.85 (75) |
27.35 (81) |
27.25 (81) |
24.55 (76) |
19.55 (67) |
14.7 (58) |
11.75 (53) | |
Medja tal-inqas temperatura °C (°F) | 5.2 (41) |
6.7 (44) |
8.2 (47) |
10.1 (50) |
13.1 (56) |
16.7 (62) |
19.4 (67) |
19.5 (67) |
17.5 (64) |
13.5 (56) |
9.3 (49) |
6.9 (44) | |
Preċipitazzjoni mm (pulzier) | 65 (2.56) |
54 (2.13) |
38 (1.5) |
57 (2.24) |
34 (1.34) |
13 (0.51) |
2 (0.08) |
6 (0.24) |
23 (0.91) |
62 (2.44) |
84 (3.31) |
95 (3.74) | |
Sors #1: Organizzazzjoni Meteoroloġika Dinjija (ĠM)[10] Awwissu 2010 |
Kultura
Festi
Il-Ġimgħa Mqaddsa u l-Fiera ta' Sivilja, La Feria de Sevilla (imsejħa wkoll il-Feria de Abril, "Fiera ta' April") huma l-aktar ż-żewġ festi magħrufin ta' Sivilja. Sivilja hi magħrufa internazzjonalment għall-purċissjonijiet solenni u sbieħ li jsiru matul il-Ġimgħa Mqaddsa u l-fiera ferrieħa u storbjuża li ssir ġimgħatejn wara. Matul il-Feria, il-familji, in-negozji u l-organizzazzjonijiet iwaqqfu casetas jew tined, fejn jgħaddu l-ġimgħa jiżfnu, jixorbu u jpaċpċu. Tradizzjonalment, in-nisa jilbsu l-ilbies mimli tiżjin tal-Flamenco u l-irġiel jilbsu pulit kemm jistgħu. It-tined jittellgħu f'post permanenti apposta li fih kull triq hija msemmija għal xi torero famuż.
Gastronomija
Sivilja hi ċentru gastronomika, bi kċina bbażata fuq il-prodotti tal-provinċji ta' madwar, inklużi frott tal-baħar minn Cádiz, żejt taż-żebbuġa minn Jaén , u sherry minn Jerez de la Frontera.
L-atmosfera tat-tapas hi waħda mill-attrazzjonijiet kulturali ewlenin tal-belt: in-nies imorru minn bar għall-ieħor, jieħdu pjaċir bl-ikliet fi platti żgħar imsejħin tapas (letteralment "għotjien" bl-Ispanjol x'aktarx għax oriġinalment kienu snacks servuti fi platti żgħar użati biex jgħattu t-tazzi tax-xorb).
Gallerija
-
Dehra mill-ġenb tal-Archivo de Indias.
-
L-Alkażar ta' Sivilja minn ġewwa
-
Il-Knisja Del Carmen.
-
Ayuntamiento ta' Sivilja.
-
Arkata u Bażilika ta' Macarena.
-
Il-Palazz Arċiveskovoli ta' Sivilja
-
Plaza de España.
-
Ix-xmara Guadalquivir
-
Il-bitħa tal-katidral kif tidher mill-Giralda.
-
Is-saqaf tal-katidral u parti mill-belt, kif jidhru mill-Giralda.
-
Il-qabar ta' Kristofru Kolombu, ġewwa l-katidral ta' Sivilja.
Noti u referenzi
- ^ [1] Ruiz, Hernán. 'Blueprints of Seville's Cathedral and Giralda'
- ^ [2]
- ^ a b ċ THe Spanish Civil War, (Il-Gwerra Ċivili Spanjola), Hugh Thomas, Penguin, 1961, p221-3, ISBN 0-14 -013593-6
- ^ books.google.com
- ^ [3] Sevilla-Plaza de España
- ^ [4] Maria Luisa Park, Seville
- ^ [5] Sevilla-Parque de Maria Luisa
- ^ [6] Plaza de España, Seville
- ^ M. Kottek, J. Grieser, C. Beck, B. Rudolf, u F. Rublu, World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated ( Mappa Dinjija tal-klassifikazzjoni tal-klima Köppen-Geiger aġġornata), Meteorol. Z., vol. 15, paġni 259-263, 2006 [7]
- ^ "Weather Information for Seville" (bl-Ingliż). Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt:
|aċċess=
(għajnuna)
Ħoloq esterni
Wikimedia Commons għandha fajls multimedjali li għandhom x'jaqsmu ma': Sivilja |