Aqbeż għall-kontentut

Park Nazzjonali tax-Xmara ta' Taħt l-Art ta' Puerto Princesa

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Id-daħla tax-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa.

Il-Park Nazzjonali tax-Xmara ta' Taħt l-Art ta' Puerto Princesa huwa żona protetta fil-Filippini.

Il-park jinsab fil-Katina Muntanjuża ta' San Pawl fil-kosta tal-Punent tal-gżira ta' Palawan, madwar 80 kilometru (50 mil) fit-Tramuntana tal-belt ta' Puerto Princesa, u jinkludi x-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa (magħrufa wkoll sempliċement bħala x-xmara ta' taħt l-art). Il-park ilu jiġi ġestit mill-gvern tal-belt ta' Puerto Princesa mill-1992.

Il-park tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1999,[1] u ġie vvutat bħala wieħed mis-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura fl-2012. Ġie elenkat ukoll bħala Art Mistagħdra tar-Ramsar fl-2012.

Il-park huwa destinazzjoni turistika ewlenija, u jiġi aċċessat l-iktar bit-triq mill-villaġġ mal-baħar ta' Sabang. Minn hemmhekk jitilqu bosta bangkas (kayaks) li jieħu lill-viżitaturi lejn il-park.[2]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]

Fl-2010, grupp ta' ambjentalisti u ġeologi skoprew li x-xmara ta' taħt l-art fiha sular ieħor, li jfisser li hemm kaskati żgħar fi ħdan l-għar. Barra minn hekk sabu koppla ta' għar għolja 300 metru (980 pied) 'il fuq mix-xmara ta' taħt l-art, formazzjonijiet tal-blat, friefet il-lejl kbar, toqba fonda fl-ilma tax-xmara, iktar kanali tax-xmara, għar fond ieħor, kif ukoll ħlejqiet tal-baħar fost l-oħrajn. Żoni iktar fil-fond tax-xmara ta' taħt l-art kważi impossibbli li jiġu esplorati minħabba n-nuqqas ta' ossiġenu.

Fil-11 ta' Novembru 2011, ix-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa ntgħażlet b'mod proviżorju bħala wieħed mis-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura. Din l-għażla ġiet ikkonfermata uffiċjalment fit-28 ta' Jannar 2012.[3]

Ġeografija

[immodifika | immodifika s-sors]
L-għar u x-xmara ta' taħt l-art.

Il-park għandu pajsaġġ muntanjuż karstiku tal-ġebla tal-ġir. L-Għar tax-Xmara ta' Taħt l-Art ta' San Pawl huwa twil iktar minn 24 kilometru (15-il mil) u fih sezzjoni ta' taħt l-art tax-xmara Cabayugan li hija twila 8.2 kilometri (5.1 mili). Ix-xmara sserrep fi ħdan l-għar qabel ma tnixxi direttament fil-Baħar tan-Nofsinhar taċ-Ċina u hija navigabbli bid-dgħajsa sa 4.3 kilometri (2.7 mili) 'il bogħod mill-baħar.[4] L-għar jinkludi formazzjonijiet kbar ta' stalaktiti u ta' stalagmiti, u diversi kompartimenti jew "swali" kbar, inkluż is-Sala Taljana twila 360 metru (1,180 pied) b'volum ta' madwar 2.5 miljun metru kwadru. Din hija waħda mill-ikbar swali tal-għerien fid-dinja.[5] Il-parti t'isfel tax-xmara sa 6 kilometri (3.7 mili) mill-baħar, hija soġġetta għal influwenzi mareali. Sal-iskoperta fl-2007 ta' xmara taħt l-art fil-Peniżola ta' Yucatán fil-Messiku,[6] ix-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa kienet rinomata bħala l-itwal xmara ta' taħt l-art fid-dinja.

Il-park jirrappreżenta wkoll ħabitat għall-konservazzjoni tal-bijodiversità. Is-sit jinkludi ekosistema sħiħa mill-muntanji sal-baħar u jinkludi wħud mill-iżjed foresti importanti fl-Asja. Fl-4 ta' Diċembru 1999 il-park tniżżel ukoll bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[1]

Flora

[immodifika | immodifika s-sors]
Il-flora tal-park nazzjonali.

Il-park fih firxa ta' formazzjonijiet ta' foresti, it-tlettax-il tip ta' foresti li jinstabu fl-Asja tropikali, fosthom il-foresti f'ħamrija ultramafika, il-foresti f'ħamrija tal-ġebla tal-ġir, il-foresti muntanjużi, il-foresti bassasa tal-ilma ħelu, il-foresti pluvjali tropikali tal-artijiet baxxi, il-foresti tax-xmajjar, il-foresti tal-bajjiet, u l-foresti tal-mangrovji. Ir-riċerkaturi identifikaw iktar minn 800 speċi ta' pjanti minn 300 ġeneru u minn 100 familja. Dawn jinkludu mill-inqas 295 siġra ddominati mill-ispeċijiet dipterokarpi. Fil-foresti tal-artijiet baxxi, jinstabu ħafna siġar kbar, fosthom id-dao (Dracontomelon dao), l-ipil (Intsia bijuga), id-dita (Alstonia scholaris), l-amugis (Koordersiodendron pinnatum), u l-apitong (Dipterocarpus gracilis). Fost l-ispeċijiet tal-foresti tal-bajjiet hemm il-bitaog (Calophyllum inophyllum), il-Pongamia pinnata, u l-Erynthia orientalis. Speċijiet ta' pjanti oħra jinkludu l-almaciga (Agathis philippinensis), il-kamagong (Diospyros pulganensis), il-pandan (Pandanus sp.), l-anibong, u r-rattan (Calamus sp.).

Fawna

[immodifika | immodifika s-sors]
Friefet il-lejl imdendlin mas-saqaf tal-għar.

L-għasafar jirrappreżentaw l-ikbar grupp ta' vertebrati fil-park. Mill-252 speċi ta' għasafar magħrufa li jgħixu f'Palawan, total ta' 165 speċi ta' għasafar ġew irreġistrati fil-park. Dan ifisser 67 % tal-għasafar totali u l-15-il speċi endemiċi kollha tal-għasafar f'Palawan. Fost l-ispeċijiet notevoli li ġew osservati fil-park hemm il-pappagall ta' għonqu blu (Tanygnathus lucionensis), it-tajra ta' Tabon (Megapodius cumunigii), il-majna tal-għoljiet (Gracula religiosa), il-buċeru ta' Palawan (Anthracoceros marchei), u l-ajkla tal-baħar ta' sidirha abjad (Haliaeetus leucogaster).

Barra minn hekk ġew irreġistrati wkoll xi 30 speċi ta' mammiferi. L-iżjed li jiġu osservati spiss fil-kanopew tal-foresti u tul ix-xtut meta l-marea tkun baxxa huma l-makakki ta' denbhom twil (Macaca fascicularis), l-unika primati li jinsabu fl-inħawi. Speċijiet oħra ta' mammiferi fil-park huma l-ħnieżer tad-daqna ta' Palawan (Sus ahoenobarbus), il-bearcat (Arctictis binturong), il-baġer ta' Palawan (Mydaus marchei) u l-porkuspin ta' Palawan porcupine (Hystrix pumila).[7]

19-il speċi ta' rettili ġew identifikati, u tmienja minnhom huma endemiċi. Fost l-ispeċijiet komuni fl-inħawi hemm predaturi kbar bħall-pitun retikolat komuni (Python reticulates), il-varan (Varanus salvator) u l-gremxula tal-għalla ħadra (Bronchocoela cristatella). Hemm ukoll għaxar speċijiet ta' anfibji. Iż-żrinġ tal-boskijiet tal-Filippini (Rana acanthi) huwa l-iżjed dominanti u l-iktar komuni li jiġi osservat. Speċi partikolari, Barbourula busuangensis, li hija endemika għal Palawan, ġiet osservata wkoll fl-inħawi.

Disa' speċijiet ta' friefet il-lejl, żewġ speċijiet ta' ronduni u l-brimb tal-frosta (Stygophrynus sp.) jgħixu fl-għar, u l-baqar tal-baħar (Dugong dugon) u l-fkieren tal-baħar hawksbill (Chelonia mydas) ġeneralment ikun qed jieklu fl-inħawi kostali tal-park.

Rikonoxximenti internazzjonali

[immodifika | immodifika s-sors]
Plakek tal-park b'tagħrif dwar l-istorja ġeoloġika (xellug) u dwar id-deżinjazzjoni bħala wieħed mis-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura (lemin).

Ix-Xmara ta' Taħt l-Art ta' Puerto Princesa ddaħħlet bħala l-kandidat tal-Filippini fil-kompetizzjoni tas-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura – u fl-ewwel rawnd tal-votazzjoni kienet tinsab fl-ewwel post. Fid-29 ta' Lulju 2011, wara t-tieni rawnd tal-votazzjoni, ġiet iddikjarata bħala waħda mit-28 finalist. Is-sindku Edward S. Hagedorn radd il-ħajr lil dawk kollha li appoġġaw u vvutaw għax-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa. Fil-11 ta' Novembru 2011, intgħażlet b'mod proviżorju bħala wieħed mis-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura, flimkien mal-foresta pluvjali tal-Amażonja, il-Bajja ta' Ha Long, il-Kaskati ta' Iguazu, il-Gżira ta' Jeju, il-Gżira ta' Komodo, u Table Mountain.[8]

Fit-28 ta' Jannar 2012, Malacañang esprima s-sodisfazzjon tiegħu għall-inklużjoni uffiċjali tax-Xmara ta' Taħt l-Art ta' Puerto Princesa fost is-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura. Il-Kelliem Presidenzjali Edwin Lacierda stqarr, "il-konferma li x-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa hija fost is-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura hija aħbar tajba tassew. Matul il-kompetizzjoni, il-Filippini minn kull qasam allokaw il-ħin, l-enerġija u r-riżorsi tagħhom għal din il-kampanja".[9][10]

Il-kelliem tad-Dipartiment tat-Turiżmu u l-Assistent Segretarju Benito Bengzon Jr. sostna li x-xmara ta' taħt l-art saret wieħed mis-Seba' Għeġubijiet il-Ġodda tan-Natura tad-dinja wara l-proċess ta' validazzjoni li twettaq mill-Fondazzjoni New7Wonders. Il-votazzjoni ġiet ikkritikata, speċjalment il-votazzjoni tal-Filippini. Ma kienx hemm restrizzjonijiet fil-proċedura tal-votazzjoni ta' New7Wonders biex jiġu evitati voti ripetuti, u b'hekk ir-riżultati kienu soġġetti għal kampanji tal-gvern u tal-industrija tat-turiżmu biex in-nies jivvutaw kemm jifilħu għas-siti lokali, bl-inċentiv finanzjarju ta' żieda fit-turiżmu. Il-President Filippin Benigno Simeon Aquino III, fid-diskors tiegħu waqt il-proklamazzjoni tat-tnedija uffiċjali tax-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa bħala wieħed mit-28 finalist, ħeġġeġ lit-80 miljun abbonat tas-servizzi tal-mowbajl fil-pajjiż biex jivvutaw għax-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa b'SMS.[11]

Fit-30 ta' Ġunju 2019, ix-xmara ta' taħt l-art ta' Puerto Princesa ġiet iċċelebrata b'Google Doodle.[12]

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Park Nazzjonali tax-Xmara ta' Taħt l-Art ta' Puerto Princesa ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1999.[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[1]

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ d "Puerto Princesa Subterranean River National Park - UNESCO".
  2. ^ "Puerto Princesa Subterranean River".
  3. ^ "Voting procedure for the New7Wonders of Nature". Arkivjat mill-oriġinal fl-2009-08-05. Miġbur 2025-01-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  4. ^ "Administrative Order No. 29, s. 2012".
  5. ^ "Puerto Princesa Underground River - Wondermondo".
  6. ^ "World's Longest Underground River Discovered in Mexico, Divers Say - National Geographic". Arkivjat mill-oriġinal fl-2007-03-11. Miġbur 2025-01-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  7. ^ Meijaard, E.; Widmann, P. (2017). "Sus ahoenobarbus". IUCN Red List of Threatened Species. 2017. doi:10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T21177A44140029.en.
  8. ^ "UR Declared As Official Finalist to the Search for the New 7 Wonders of Nature".
  9. ^ ""PHL preps for New7Wonders inauguration of Puerto Princesa Underground River" - GMA News Online". Arkivjat mill-oriġinal fl-2024-07-31. Miġbur 2025-01-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  10. ^ "The Presidential Spokesperson on the PPUR being declared one of the New7Wonders of Nature, January 28, 2012". Arkivjat mill-oriġinal fl-January 31, 2012. Miġbur January 24, 2025.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  11. ^ "Aquino leads online voting for Puerto Princesa underground river". Arkivjat mill-oriġinal fl-2024-07-31. Miġbur 2025-01-24.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  12. ^ "Celebrating Puerto Princesa Underground River".
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Park_Nazzjonali_tax-Xmara_ta%27_Taħt_l-Art_ta%27_Puerto_Princesa&oldid=320378"