Muħammed XII ta' Granada

Muħammed XII
	Sultan
	; Ritratt minn anonimu, seklu 17, kollezzjoni privata.
Renju	1482-1483 (l-ewwel renju), 1487-2 ta' Jannar 1492 (it-tieni renju)
Isem sħiħ	Bu Għabdilla Muħammed XII; (Għarbi: أبو عبد الله محمد الثاني عشر, Abū Għabdillāh Muħammad ath-Thānī Għaxar)
Twelid	madwar 1460
Post tat-twelid	Alhambra, Granada
Mewt	1533, ta' 73 sena
Post tal-mewt	Fes, Saltnet il-Marokk taħt il-Wattasin
Predeċessur	Muħammed XIII (l-ewwel renju), Bu l-Ħasan Għali (it-tieni renju)
Suċċessur	Bu l-Ħasan Għali (l-ewwwl renju), Pożizzjoni abolita (it-tieni renju)
Miżżewweġ lil	Mrajma
Dar Irjali	Dinastija Nasrija
Missier	Bu l-Ħasan Għali
Omm	Għajxa ta' Granada
Tfal	Aħmed; Għajxa (Sor Isabel de Granada); Jusef
Twemmin reliġjuż	Iżlam

Bu Għabdilla Muħammed XII (bl-Għarbi: أبو عبد الله محمد الثاني عشر, b'ittri Latini: Abū Għabdillāh Muħammad ath-Thānī Għaxar; c. 1460 –1533), magħruf fl-Ewropa bħala Boabdil (Bu Għabdilla) jew Boabdil el Chico (Bu Għabdilla ċ-Ċkejken),^[a] u magħruf mill-poplu ta' Granada bħala ż-Żugħabi (l-isfortunat jew iż-żawwali), kien it-22 u l-aħħar ħakkiem Nasri tal-Emirat ta' Granada fl-Iberja. Huwa l-aħħar re tal-Andalus taħt il-Misilmin li b'laqam ta' l-Għalib b'Alla (ir-rebbieħ b'rieda t'Alla).

Sultan

Muhammad XII kien iben Bu l-Ħasan Għali, Sultan ta' l-Emirat ta' Granada u laħaq warajh bħala sultan fl-1482, riżultat kemm ta' intriċċi tal-qorti kif ukoll ta' inkwiet fost il-popolazzjoni inġenerali.^[4]

Muħammed XII malajr fittex li jikseb prestiġju billi jinvadi Kastilja, iżda kien meħud priġunier f'Lucena fl-1483. Missier ta' Muħammed imbagħad reġa' sar bħala ħakkiem ta' Granada, biex jiġi sostitwit fl-1485 minn zijuh Muħammed XIII, magħruf ukoll bħala Għabdalla ż-Żagħal.

Muħammed kiseb il-libertà u l-appoġġ Kristjan biex jirkupra t-tron tiegħu fl-1487, billi aċċetta li jżomm Granada bħala renju tributarju taħt il-monarki Kattoliċi. Huwa impenja ruħu wkoll li ma jintervjenix fl-Assedju ta' Málaga, li fih Málaga ttieħdet mill-Insara.

Wara l-waqgħa ta' Málaga u Baza fl-1487, Almuñécar, Salobreña u Almería ttieħdu mill-Insara s-sena ta' wara. Sal-bidu tal-1491, Granada kienet l-unika belt immexxija mill-Misilmin fl-Iberja.

Konsenja ta' Granada

Fl-1491, Muħammed XII ġie msejjaħ minn Isabella I ta' Kastilja u Ferdinandu II ta' Aragona biex iċedu l-belt ta' Granada, li kienet assedjata mill-Kastiljani. Eventwalment, fit-2 ta' Jannar 1492, Granada ġiet ċeduta. Il-purċissjoni rjali mxiet minn Santa Fe għal post ftit aktar minn mil minn Granada, fejn Ferdinandu ħa l-pożizzjoni tiegħu ħdejn ix-xatt tal-Genil. Ittra privata miktuba minn xhud lill-Isqof ta' León sitt ijiem biss wara l-avveniment tiddokumenta din ix-xena:^{[bżonn referenza]}

Is-sultan tal-Mori, b'madwar tmenin jew mija fuq iż-żiemel u liebes tajjeb ħafna, ħareġ ibus id l-Altezzi tagħhom. Skont il-kapitulazzjoni finali ċ-ċavetta għal Granada se tgħaddi f'idejn l-Ispanjoli mingħajr ma Muħammed XII ikollu jbus idejn Los Reyes, hekk kif saret magħrufa l-koppja rjali Spanjola Isabella u Ferdinandu. L-omm indomita ta' Muħammed XII insistiet li teħles lil binha din l-umiljazzjoni finali li tbus l-id ta' Isabella.

Kristofru Kolombu jidher li kien preżenti; jirreferi għall-konsenja:^[5]

Wara li l-Altezzi tagħkom temmew il-gwerra tal-Mori li ssaltan fl-Ewropa, u spiċċaw il-gwerra tal-belt kbira ta' Granada, fejn din is-sena preżenti 1492 fit-2 ta' Jannar rajt il-bandalori rjali tal-Altezzi Tiegħek jitħawlu bil-qawwa tal-armi fuq it-torrijiet tal-Alhambra.

Eżilju

L-Awlimenti tar-Re Boabdil fi Granada (*Les Adieux du roi Boabdil à Grenade*) minn Alfred Dehodencq (1822–1882).

Il-leġġenda tgħid li hekk kif Muħammed XII mar fl-eżilju, huwa laħaq prominenza tal-blat li tat l-aħħar dehra tal-belt. Hawnhekk waqqaf iż-żiemel tiegħu u ra għall-aħħar darba l-Imdinet il-Ħamra (Alhambra) u l-wied aħdar li jinfirex taħt. Il-post fejn allegatament seħħ dan illum hu magħruf bħala s-Suspiro del Moro, "it-tnehid tal-Moro". Muħammed beda jibki fuq it-telfa tiegħu, u kompla l-vjaġġ tiegħu lejn l-eżilju akkumpanjat ma' ommu — li suppost qaltlu,

“ Ibki bħan-nisa fuq is-saltna li ma tiddefendix bħar-raġel. ”

—Għajxa l-Ħorra

Muħammed XII ingħata proprjetà f'Laujar de Andarax, Las Alpujarras, żona muntanjuża bejn is-Sierra Nevada u l-Baħar Mediterran. Qasam il-Mediterran fl-eżilju, telaq f'Ottubru 1493 minn Adra u niżel f'Cazaza.^[6] Huwa stabbilixxa nnifsu f'Fes, akkumpanjat ma' madwaru minn 1,130 tal-palazz (courtiers) u qaddejja. Għadd kbir tal-popolazzjoni Misilma ta' Granada kienet diġà ħarbet lejn l-Afrika ta' Fuq, u ħadet vantaġġ minn klawżola fl-artikoli ta' konsenja li kienet tippermetti l-passaġġ ħieles.^[4]

Ittra lis-Sultan il-Marini tal-Marokk

Ftit wara l-proklama tiegħu, Boabdil Muħammed bagħat ittra twila lill-ħakkiem Marini tal-Marokk biex jitlob għal kenn. L-ittra tibda b'poeżija twila li tfaħħar lill-Marinin, segwita minn silta ta' proża fejn jilmenta t-telfa tiegħu u jitlob maħfra għall-għemil ħażin mill-passat ta' missirijietu kontra l-Marinin. It-test kollu kien irrappurtat mill-Maqqari:

“ ...Is-sinjur ta’ Kastilja ppropona għalina residenza rispettabbli u tana assigurazzjonijiet ta’ sigurtà li wegħedhom bil-kitba tiegħu stess, biżżejjed biex jikkonvinċi l-erwieħ. Imma aħna, bħala dixxendenti ta’ Bni l-Aħmar, ma kkonċentrawx b’dan u l-fidi tagħna f’Alla ma tippermettilniex noqogħdu taħt il-protezzjoni tan-nuqqas ta’ twemmin. Irċevejna wkoll mil-lvant ħafna ittri mimlijin rieda tajba, li jistednuna morru f’arthom u joffrulna l-aqwa vantaġġi. Imma ma nistgħux nagħżlu għajr darna u d-dar ta’ missirijietna, nistgħu biss naċċettaw il-protezzjoni tal-qraba tagħna, mhux minħabba l-opportuniżmu imma biex nikkonfermaw ir-relazzjoni ta’ fratellanza ta’ bejnietna u biex inwettqu t-testment ta’ missirijietna, li jgħidilna ma nfittxux xi għajnuna għajr mill-Marinin u li ma nħallu xejn ifixkelna milli niġu għandkom. Allura aħna naqsmu l-artijiet vasti u nbaħħru l-baħar imqalleb u nittamaw li aħna ma nerġgħux lura u li għajnejna jkunu sodisfatti u l-erwieħ imweġġgħin u mnikktin tagħna se nfiqu minn dan l-uġigħ kbir... ”

—Bu Għabdilla Muħammed, ^[7]

Eżilju u mewt fl-Afrika ta' Fuq

L-istoriku tas-seklu 17, Aħmed il-Maqqari kiteb li Muħammed XII qasam il-Mediterran għal Melilla imbagħad mar Fes fejn bena palazz. Huwa baqa' hemm sal-mewtu fl-1518 jew fl-1533.^[8] Jingħad li kien midfun f'qabar żgħir bil-koppla ħdejn imsalla (post tas-sala, it-talb ta' kuljum tal-Misilmin), li jinsab barra minn Bieb Maħruq (Bab Mahrouk) f'Fes.^[3] Muħammed XII kellu żewġ subien wara mewtu; Jusef u Aħmed.^[3] Il-Maqqari ltaqa' mad-dixxendenti tiegħu fl-1618 f'Fes; għexu fi stat ta' faqar u jiddependu fuq iż-Żaka.^[3]

Referenzi

^ Morrow, John Andrew (2020). Shi‘ism in the Maghrib and al-Andalus, Volume One: History (bl-Ingliż). Cambridge Scholars Publishing. p. 279. ISBN 978-1-5275-6284-4.
^ Civantos, Christina (2017). The Afterlife of al-Andalus: Muslim Iberia in Contemporary Arab and Hispanic Narratives (bl-Ingliż). State University of New York Press. p. 166. ISBN 978-1-4384-6671-2.
^ ^a ^b ^ċ ^d ^e "نفح الطيب من غصن الاندلس الرطيب" p. 1317. احمد المقري المغربي المالكي الاشعري
^ ^a ^b Drayson, Elizabeth (30 April 2017). The Moor's Last Stand How Seven Centuries of Muslim Rule in Spain Came to an End (First ed.). Northampton, MA. p. 11. ISBN 978-1-56656-004-7. OCLC 969827670.
^ Olson, Julius E.; Bourne, Edward Gaylord; John Boyd Thacher Collection (Library of Congress) DLC (1906). The Northmen, Columbus, and Cabot, 985–1503. p. 89.
^ Bravo, Antonio (2004). "Melilla en la política africana de los Reyes Católicos" (PDF). El Gran Capitán y la Historia de los Reyes Católicos. Exposición El Gran Capitán y la España de los Reyes Católicos. ISBN 84-607-9984-0. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2022-05-28. Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna)
^ "نفح الطيب من غصن الاندلس الرطيب" p. 1325. احمد المقري المغربي المالكي الاشعري
^ Harvey, Leonard Patrick (1992). Islamic Spain, 1250 to 1500. Chicago: University of Chicago Press. p. 327. ISBN 0-226-31962-8.

Aktar qari

Catlos, Brian A. (2018). Kingdoms of Faith: a New History of Islamic Spain. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-05587-6.
Maqqarī, Aḥmad ibn Muḥammad (1840–1843). The History of the Mohammedan Dynasties in Spain. 2. London: W.H. Allen.

Żball fl-użu tar-referenzi: It-tikketti <ref> jeżistu għal grupp bl-isem "lower-alpha" imma l-ebda tikketta <references group="lower-alpha"/> rispettiva ma nstabet

[1] Morrow, John Andrew (2020). Shi‘ism in the Maghrib and al-Andalus, Volume One: History (bl-Ingliż). Cambridge Scholars Publishing. p. 279. ISBN 978-1-5275-6284-4.

[2] Civantos, Christina (2017). The Afterlife of al-Andalus: Muslim Iberia in Contemporary Arab and Hispanic Narratives (bl-Ingliż). State University of New York Press. p. 166. ISBN 978-1-4384-6671-2.

[maqri-3] ċ ^d ^e "نفح الطيب من غصن الاندلس الرطيب" p. 1317. احمد المقري المغربي المالكي الاشعري

[Draysonp11-5] Drayson, Elizabeth (30 April 2017). The Moor's Last Stand How Seven Centuries of Muslim Rule in Spain Came to an End (First ed.). Northampton, MA. p. 11. ISBN 978-1-56656-004-7. OCLC 969827670.

[6] Olson, Julius E.; Bourne, Edward Gaylord; John Boyd Thacher Collection (Library of Congress) DLC (1906). The Northmen, Columbus, and Cabot, 985–1503. p. 89.

[7] Bravo, Antonio (2004). "Melilla en la política africana de los Reyes Católicos" (PDF). El Gran Capitán y la Historia de los Reyes Católicos. Exposición El Gran Capitán y la España de los Reyes Católicos. ISBN 84-607-9984-0. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2022-05-28. Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna)

[maqri2-8] "نفح الطيب من غصن الاندلس الرطيب" p. 1325. احمد المقري المغربي المالكي الاشعري

[:0-9] Harvey, Leonard Patrick (1992). Islamic Spain, 1250 to 1500. Chicago: University of Chicago Press. p. 327. ISBN 0-226-31962-8.

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]