Aqbeż għall-kontentut

Kosta ta' Ningaloo

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Il-Kosta ta' Ningaloo.

Il-Kosta ta' Ningaloo hija Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO li jinsab fir-reġjun kostali tal-Majjistral tar-reġjun tal-Punent tal-Awstralja.[1] Is-sit għandu erja ta' 705,015-il ettaru (1,742,130 akru) u jinsab madwar 1,200 kilometru (750 mil) fit-Tramuntana ta' Perth, tul il-Lvant tal-Oċean Indjan. L-iskoll tal-qroll distintiv ta' Ningaloo li jofroq lil hinn mill-Kosta ta' Ningaloo huwa twil 260 kilometru (160 mil) u huwa l-ikbar skoll tal-qroll mifruq tal-Awstralja u huwa l-uniku skoll tal-qroll kbir ippożizzjonat qrib ħafna ta' massa ta' art.[2] Il-Gżejjer Muiron u l-Kap ta' Farquhar jinsab fi ħdan din iż-żona kostali.

Il-kosta u l-iskoll tal-qroll ingħataw isimhom mill-kelma bil-lingwa tal-Aboriġini Awstraljani Wajarri ningaloo li tfisser "promontorju", "baħar fond", jew "art għolja ħierġa 'l barra fuq il-baħar". Il-popli Yamatji ta' Baiyungu u Yinigudura huma s-sidien tradizzjonali tal-inħawi.[3]

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
Kelb il-baħar baliena.

Il-Kosta ta' Ningaloo ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2011.[1]

Is-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO jinkludi l-Park Marittimu ta' Ningaloo (l-ilmijiet tal-Commonwealth), il-Park Marittimu ta' Ningaloo (l-ilmijiet statali) u ż-Żona ta' Ġestjoni Marittima tal-Gżejjer Muiron (inkluż il-Gżejjer Muiron), il-Park Kostali ta' Jurabi, il-Park Kostali ta' Bundegi, il-Park Nazzjonali ta' Cape Range, u l-Learmonth Air Weapons Range.[4][5] Is-sit tniżżel fil-Lista tal-Wirt Nazzjonali Awstraljan fis-6 ta' Jannar 2010 fil-qafas tal-Att dwar il-Protezzjoni tal-Ambjent u l-Konservazzjoni tal-Bijodiversità tal-1999. Fl-1987 l-iskoll tal-qroll u l-ilmijiet tal-madwar ġew iddeżinjati bħala l-Park Marittimu ta' Ningaloo.[6]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (vii) "Post fejn iseħħu fenomeni naturali tal-għaġeb jew fejn hemm żoni ta' ġmiel naturali u ta' importanza estetika eċċezzjonali"; u l-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".[1]

Reputazzjoni

[immodifika | immodifika s-sors]
Rajja manta.

Għalkemm il-kosta hija rinomata għall-klieb il-baħar-balieni li jieqdu jieklu hemmhekk bejn Marzu u Awwissu, l-iskoll tal-qroll huwa rikk bil-qroll u ħlejqiet marittimi oħra. Matul ix-xhur tax-xitwa, l-iskoll tal-qroll jagħmel parti mir-rotot migratorji tad-dniefel, tad-dugongi, tar-rajja manta u tal-balieni tal-ġwienaħ kbar.[7][8] Il-bajjiet tal-iskoll tal-qroll huma sit importanti tat-tnissil tal-fkieren tal-baħar ħodor u tat-tipi loggerhead u hawksbill. Dawn jiddependu wkoll fuq l-iskoll tal-qroll biex ibejtu u biex jieklu. Il-Kosta ta' Ningaloo ssostni abbundanza ta' ħut (500 speċi), qroll (300 speċi), molluski (600 speċi) u bosta invertebrati marittimi oħra.

L-iskoll tal-qroll jinsab inqas minn 0.5 kilometri (0.31 mili) lil hinn mill-kosta f'xi punti, bħall-Bajja tal-Qroll. Fl-2006, riċerkaturi mill-Istitut Awstraljan tax-Xjenza tal-Baħar skoprew ġonna ta' sponoż fl-ilmijiet iktar fondi tal-park marittimu li huwa maħsub li huma speċijiet ġodda għalkollox għax-xjenza.[9] Is-serp tal-baħar ta' mnieħru qasir, li kien maħsub li kien estint għal 17-il sena, instab fil-Kosta ta' Ningaloo f'Diċembru 2015.[10]

Kontroversja dwar il-konservazzjoni

[immodifika | immodifika s-sors]
Qroll fil-Kosta ta' Ningaloo.

Matul il-bidu tas-snin 2000, qamet kontroversja sinifikanti dwar il-kostruzzjoni proposta ta' lukanda f'Mauds Landing, sit kruċjali fejn ibejtu l-fkieren tal-baħar tat-tip loggerhead. Kien hemm il-biża' wkoll li l-lukanda b'mod ġenerali kienet se twassal għad-degradazzjoni tal-park marittimu kollu. L-awtur Tim Winton, li jgħix fl-inħawi, semma' leħnu biex jopponi l-iżvilupp.[11] Fl-2002, meta rebaħ il-Premju tal-Aqwa Ktieb tal-Punent tal-Awstralja, huwa ta l-premju ta' 25,000 dollaru Awstraljan b'donazzjoni, ekwivalenti għal 41,412 dollaru Awstraljan fl-2022, lill-kampanja komunitarja biex jiġi salvat l-iskoll tal-qroll.[12] Fl-aħħar mill-aħħar, il-lukanda ppjanata ma nbnietx. Madankollu, l-iżviluppaturi għadhom juru interess fl-inħawi.[13]

Raggruppament tar-Riċerka Kollaborattiva ta' Ningaloo

[immodifika | immodifika s-sors]
Gandoffla ġganteska.

Ir-Raggruppament tar-Riċerka Kollaborattiva ta' Ningaloo, inizjattiva estensiva tar-riċerka li nbdiet fl-2007 fi ħdan ir-reġjun, jifforma parti vitali mill-proġett ewlieni tal-Fond ta' Kollaborazzjoni għall-Inizjattivi tar-Riċerka. Il-proġett jinvolvi r-riċerkaturi mis-CSIRO, miċ-Ċentru tar-Riċerka Kooperattiva tat-Turiżmu Sostenibbli u minn firxa ta' universitajiet Awstraljani, fosthom l-Università tat-Teknoloġija ta' Curtin, l-Università ta' Murdoch, l-Università tal-Punent tal-Awstralja, l-Università Nazzjonali Awstraljana u l-Università ta' Queensland. Il-proġett għandu l-għan li joħloq mudell dinamika mill-Kosta ta' Ningaloo li jintegra l-fatturi soċjoekonomiċi u l-impatti ambjentali li jirriżultaw mill-attivitajiet umani fir-reġjun. Dan il-mudell se jiġi kkombinat ma' mudell ekoloġiku tal-inħawi, li fl-aħħar mill-aħħar għandu jservi biex jiġu żviluppati għodod tal-ippjanar u mudelli ta' ġestjoni. L-għan primarju hu li jiġi ffaċilitat l-użu sostenibbli tar-riżorsi tar-reġjun.

Relitt għall-bugħaddasa fl-iskoll tal-qroll tal-Kosta ta' Ningaloo.

L-istudju jinkludi l-ġbir u l-analiżi tad-data soċjoekonomika kemm mit-turisti kif ukoll mill-komunitajiet lokali ta' Exmouth, il-Bajja tal-Qroll, u Carnarvon. Jinkludi wkoll il-ġbir tad-data dwar l-impatt ambjentali tal-attivitajiet umani, li jinkorpora l-użu tar-riżorsi naturali, il-ġenerazzjoni tal-iskart, it-tniġġis, l-implikazzjonijiet viżivi, u l-effetti fuq il-flora u l-fawna. Il-proġett interattiv jinvolvi l-partijiet ikkonċernati ewlenin fir-reġjun, inkluż id-Dipartiment tal-Ambjent u l-Konservazzjoni, id-distretti ta' Carnarvon u ta' Exmouth, l-organizzazzjonijiet lokali tat-turiżmu u l-Bord tat-Turiżmu tal-Punent tal-Awstralja, il-Kummissjoni tal-Iżvilupp ta' Gascoyne, id-Dipartiment tal-Ilma u r-Regolamentazzjoni Ambjentali, ir-riċerkaturi mill-Proġett tal-Ġid tal-Oċeani u tal-Kosta ta' Ningaloo, il-Kamra tal-Kummerċ u l-Industrija tal-Punent tal-Awstralja, id-Dipartiment tal-Enerġija u r-Riżorsi tal-Punent tal-Awstralja, id-Dipartiment tas-Sajd, id-Dipartiment tal-Ippjanar u l-Infrastruttura, il-Kumitat tal-Iżvilupp Sostenibbli tal-Kosta ta' Ningaloo u l-Uffiċċju tal-Iżvilupp Sostenibbli tal-Kosta ta' Ningaloo, ir-rappreżentanti tal-Kunsill tal-Art u tal-Baħar ta' Yamatji, u l-komunità tar-riċerka tal-Kosta ta' Ningaloo, flimkien ma' membri oħra tal-proġett tar-raggruppament u tal-proġett statali tal-Kosta ta' Ningaloo. Il-proġett jinvolvi l-kollaborazzjoni mal-pjanifikaturi u mal-maniġers reġjonali biex jiġu analizzati l-iżvilupp u l-ġestjoni tat-turiżmu.

Żoni ta' riżervi speċifiċi

[immodifika | immodifika s-sors]
Kelb il-baħar żebra (Stegostoma fasciatum).

Parks Nazzjonali u riżervi tas-Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Park Kostali ta' Bundegi;[14]
  • Park Nazzjonali ta' Cape Range;
  • Park Kostali ta' Jurabi;
  • Park Marittimu ta' Ningaloo (ilmijiet tal-Commonwealth);
  • Park Marittimu ta' Ningaloo (ilmijiet statali).

Gżejjer tas-Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Gżira Muiron tat-Tramuntana;
  • Gżira Muiron tan-Nofsinhar.
Il-Park Nazzjonali ta' Cape Range mill-ajru.

Żoni tal-Park Marittimu

[immodifika | immodifika s-sors]
  • Żona tas-Santwarju ta' Bundegi;
  • Żona tas-Santwarju ta' Murat;
  • Żona tas-Santwarju tal-Bajja tal-Fanal;
  • Żona tas-Santwarju ta' Jurabi;
  • Żona tas-Santwarju ta' Tantabiddi;
  • Żona tas-Santwarju tal-Mangrovji;
  • Żona tas-Santwarju ta' Lakeside;
  • Żona tas-Santwarju ta' Mandu;
  • Żona tas-Santwarju tal-Arpi;
  • Żona tas-Santwarju ta' Winderabandi;
  • Żona tas-Santwarju ta' Cloates;
  • Żona tas-Santwarju ta' Bateman;
  • Żona tas-Santwarju ta' Maud;
  • Żona tas-Santwarju tal-Pelikani;
  • Żona tas-Santwarju tal-Kap ta' Farquhar;
  • Żona tas-Santwarju tal-Bajja ta' Gnaraloo;
  • Żona tas-Santwarju tat-3 Mili;
  • Żona tas-Santwarju tal-Fkieren tal-Baħar;
  • Żona ta' Konservazzjoni tal-Gżira Muiron tat-Tramuntana;
  • Żona ta' Konservazzjoni tal-Gżira Muiron tan-Nofsinhar;
  • Żona ta' Konservazzjoni tal-Gżira ta' Sunday.[15]

Żona tat-tbassir kostali

[immodifika | immodifika s-sors]

Il-Kosta ta' Ningaloo ġiet iddeżinjata bħala żona tat-tbassir kostali mill-Uffiċċju tal-Meteoroloġija.

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ "Ningaloo Coast - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-02-23.
  2. ^ "Ningaloo National Marine Park, Western Australia". earthobservatory.nasa.gov (bl-Ingliż). 2008-09-07. Miġbur 2025-02-23.
  3. ^ "Ningaloo Reef - Traditional Owners". web.archive.org. 2013-12-19. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2013-12-19. Miġbur 2025-02-23.
  4. ^ "UNESCO decision on Ningaloo". whc.unesco.org. Miġbur 2025-02-23.
  5. ^ "ABC News - Trusted Source of Latest News & Headlines". www.abc.net.au (bl-Ingliż). 2025-02-23. Miġbur 2025-02-23.
  6. ^ ""Inclusion of a place in the National Heritage List: Ningaloo Coast". Special government gazette. Department of the Environment, Commonwealth of Australia" (PDF).
  7. ^ Bright, M. (2005). 1001 natural wonders you must see before you die. Londra: Quintet Publishing.
  8. ^ "When to Swim with Whale Sharks on the Ningaloo" (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-23.
  9. ^ "Ningaloo revealed - Australian Geographic". web.archive.org. 2009-10-05. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-10-05. Miġbur 2025-02-23.
  10. ^ Press, Australian Associated (2015-12-22). "Sea snake thought to be extinct 'rediscovered' in Western Australia" (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-23.
  11. ^ "The Wilderness Society - Tim Winton's Ningaloo Reef Rally Speech". web.archive.org. 2006-10-08. Arkivjat mill-oriġinal fl-2006-10-08. Miġbur 2025-02-23.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  12. ^ "The Wilderness Society - Tim Winton wins WA Premier's Award and donates all proceeds to save Ningaloo Reef". web.archive.org. 2006-10-08. Arkivjat mill-oriġinal fl-2006-10-08. Miġbur 2025-02-23.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
  13. ^ Antje (2023-12-22). "Campaigns that Changed Western Australia". The Commons (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-23.
  14. ^ Western Australia. Department of Conservation and Land Management; Western Australia. National Parks and Nature Conservation Authority; Exmouth (W.A. : Shire). Council; Western Australia. Dept. of Conservation and Land Management; Exmouth (W.A. : Shire) (1998), Jurabi and Bundegi Coastal Parks, and Muiron Islands : draft management plan 1998, The Dept.
  15. ^ (2005) Ningaloo Marine Park sanctuary zones and Muiron Islands marine management areas [cartographic material] Perth, W.A.: Dept. of Conservation and Land Management. Scales vary; Mercator proj. (E 113°24'--E 114°25'/S 21°38'--S 23°59'). Geocentric Datum of Australia 1994 (GDA94).
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosta_ta%27_Ningaloo&oldid=321257"