Gżejjer ta' Amami-Ōshima, ta' Tokunoshima u ta' Iriomote, u t-Tramuntana ta' Okinawa

Il-Bajja ta' Amami.

Il-Gżejjer ta' Amami-Ōshima, ta' Tokunoshima u ta' Iriomote, u t-Tramuntana ta' Okinawa (bil-Ġappuniż: 奄美大島、徳之島、沖縄島北部及び西表島) huma Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO magħmul minn ħames komponenti f'erba' gżejjer Ġappuniżi fl-Ark ta' Ryukyu (il-Gżejjer ta' Nansei). Is-sit intgħażel bis-saħħa tal-bijodiversità tiegħu u peress li jħaddan ekosistema ta' speċijiet ta' pjanti u ta' annimali li huma uniċi għar-reġjun.

Storja

Is-sit inizjalment intgħażel bħala kandidat fl-2003, u n-nominazzjoni oriġinali żdiedet bħala sit indikattiv fl-2016; wara evalwazzjoni inizjali tal-IUCN, fl-2018 in-nominazzjoni ġiet irtirata għar-reviżjoni, u mbagħad reġgħet tressqet is-sena ta' wara; wara evalwazzjoni ulterjuri, fl-2021 l-IUCN irrakkomandat li n-nominazzjoni riveduta titniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO u eventwalment is-sit tniżżel dik is-sena stess.

Diżgwid dwar it-tismija

Fl-istorja twila tal-kampanja għar-reġistrazzjoni, it-tismija ta' dan is-sit kandidat inbidlet mill-inqas darbtejn. Meta panel ta' xjenzati naturali żiedu s-sit fost is-siti indikattivi tal-Ġappun għan-nominazzjoni, ingħata l-isem ta' Ryūkyū Shotō. Dan kien skont konvenzjoni tax-xjenzi naturali iżda ma kienx konsistenti mad-definizzjoni uffiċjali pprovduta mill-gvern Ġappuniż, li teskludi l-Gżejjer ta' Amami mir-Ryūkyū Shotō. Barra minn hekk, il-Gżejjer ta' Amami u l-Prefettura ta' Kagoshima opponew bis-saħħa li jkollhom it-tikketta ta' Ryūkyū imposta fuqhom. B'hekk, is-sit kandidat ingħata l-isem ta' Amami–Ryukyu. Fl-aħħar tal-2015, il-Kumitat tal-Wirt Dinji tal-UNESCO rrakkomanda lill-Ġappun biex "minn perspettiva teknika" juża deżinjazzjoni akkurata tal-inħawi tan-nominazzjoni. B'rispons għal din ir-rakkomandazzjoni, is-sit kandidat ingħata l-isem deskrittiv attwali fl-2016.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Gżejjer ta' Amami-Ōshima, ta' Tokunoshima u ta' Iriomote, u t-Tramuntana ta' Okinawa ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2021.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' kriterju wieħed tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (x) "Post fejn hemm l-iktar ħabitats naturali importanti u sinifikanti għall-konservazzjoni fil-post tad-diversità bijoloġika, inkluż fejn hemm speċijiet mhedda ta' valur universali straordinarju mill-perspettiva tax-xjenza jew tal-konservazzjoni".

Komponenti

Is-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO huwa magħmul minn ħames komponenti f'erba' gżejjer:

ID	Komponent	Arċipelagu	Prefettura	Ritratt	Koordinati tal-punt ċentrali	Erja (ha)	Żona ta' lqugħ (ha)
1574-001	Gżira ta' Amami-Ōshima 奄美大島	Gżejjer ta' Amami	Kagoshima		28°16′45″N 129°22′42″E	11,640	14,663
1574-002	Gżira ta' Tokunoshima (a) 徳之島	Gżejjer ta' Amami	Kagoshima		27°45′48″N 128°58′02″E	1,724	1,813
1574-003	Gżira ta' Tokunoshima (b) 徳之島	Gżejjer ta' Amami	Kagoshima		27°51′48″N 128°55′46″E	791	999
1574-004	Tramuntana tal-Gżira ta' Okinawa 沖縄島北部	Gżejjer ta' Okinawa	Okinawa		26°43′29″N 128°13′12″E	7,721	3,398
1574-005	Gżira ta' Iriomote 西表島	Gżejjer ta' Yaeyama	Okinawa		24°19′34″N 123°48′31″E	20,822	3,594

Bijodiversità

Fi ħdan l-erja totali ta' 426.98 kilometru kwadru (164.86 mil kwadru) jgħixu xi 1,819-il pjanta vaskolari, 21 mammiferu terrestri, 394 għasfur, 21 anfibju, 36 rettilu terrestri, u 267 ħuta tal-ilmijiet interni, inkluż speċijiet endemiċi bħall-fenek ta' Amami, il-gallozza ta' Okinawa, u l-qattus ta' Iriomote. Minn dawn ta' hawn fuq, 189 speċi ta' pjanti vaskolari huma endemiċi (bejn wieħed u ieħor 10 % tal-għadd totali tal-ispeċijiet), l-istess bħal 13-il mammiferu terrestri (62 %), 5 għasafar, 18-il anfibju (86 %), 23 rettilu (64 %), u 14-il ħuta tal-ilmijiet interni. Mis-6,153 speċi ta' insetti fl-inħawi, 1,607 speċijiet ta' insetti huma endemiċi.

Taksa endemiċi

It-taksa endemiċi jinkludu dawn li ġejjin; l-ispeċijiet EDGE huma mmarkati b'asterisk (għalkemm huwa speċi EDGE, iż-żrinġ tal-Kaskati ta' Kampira tal-Gżira ta' Iriomote mhuwiex elenkat hawn taħt, peress li jinsab ukoll fit-Tajwan):

	Amami-Ōshima	Tokunoshima	Okinawa	Iriomote
Mammiferi	*Il-fenek ta' Amami *Il-far imxewwek ta' Ryukyu *Il-far ġgantesk ta' denbu twil ta' Ryukyu Il-bugeddum ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl ta' mnieħru tubu ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl tal-mustaċċi ta' Yanbaru *Il-farfett il-lejl tal-ġwienaħ mgħawġin ta' Ryukyu	*Il-fenek ta' Amami *Il-far imxewwek ta' Tokunoshima *Il-far ġgantesk ta' denbu twil ta' Ryukyu Il-bugeddum ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl ta' mnieħru tubu ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl tal-mustaċċi ta' Yanbaru *Il-farfett il-lejl tal-ġwienaħ mgħawġin ta' Ryukyu	*Il-far imxewwek ta' Muennink *Il-far ġgantesk ta' denbu twil ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl ta' mnieħru tubu ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl tal-mustaċċi ta' Yanbaru Il-farfett il-lejl tal-frott ta' Orii *Il-farfett il-lejl tal-ġwienaħ mgħawġin ta' Ryukyu	Il-qattus ta' Iriomote *Il-farfett il-lejl tal-ġwienaħ mgħawġin ta' Ryukyu Il-farfett il-lejl tal-frott ta' Yaeyama
Għasafar	*Il-gallina ta' Amami Il-malvizz ta' Amami *Iċ-ċawlun ta' Lidth Luscinia komadori komadori Dendrocopos leucotos owstoni	*Il-gallina ta' Amami Luscinia komadori namiyei	*Il-gallozza ta' Okinawa Il-bulebbiet ta' Okinawa Luscinia komadori namiyei	Il-pespus ta' Iriomote Spilornis cheela perplexus
Anfibji	*Il-gremxula kukkudrill ta' Anderson Il-gremxula tal-ilma ta' denbha xabla Iż-żrinġ ta' mnieħru mfattar ta' Amami *Iż-żrinġ ta' Otton	*Il-gremxula kukkudrill ta' Anderson Iż-żrinġ ta' mnieħru mfattar ta' Amami	*Il-gremxula kukkudrill ta' Anderson Il-gremxula tal-ilma ta' denbha xabla *Iż-żrinġ ta' Ishikawa Iż-żrinġ ta' mnieħru mfattar ta' Ryukyu Iż-żrinġ ta' Holst *Iż-żrinġ ta' Namie	Iż-żrinġ il-kbir ta' mnieħru mfattar Utsunomiya's tip-nosed frog
Rettili	*Ix-xaħmet l-art ta' denbu blu ta' Barbour Protobothrops flavoviridis Sinomicrurus japonicus japonicus	*Il-wiżgħa tal-art bl-istrixxi *Ix-xaħmet l-art ta' denbu blu ta' Barbour Protobothrops flavoviridis Sinomicrurus japonicus boettgeri	*Il-fekruna tal-ilma ta' żaqqha sewda ta' Ryukyu *Il-wiżgħa ta' Kuroiwa *Ix-xaħmet l-art ta' denbu blu ta' Barbour Protobothrops flavoviridis Sinomicrurus japonicus boettgeri	Il-fekruna tal-għadajjar ta' Yaeyama Ix-xaħmet l-art ta' Boettger *Ix-xaħmet l-art ġgantesk ta' Kishinoue *Il-gremxula tal-ħaxix ta' Sakishima Il-fekruna tal-ilma tat-truf sofor ta' Yaeyama Elaphe taeniura schmackeri
Ħut tal-ilmijiet interni	Parioglossus caeruleolineatus Stiphodon imperiorientis Acanthogobius insularis Luciogobius ryukyuensis		Stiphodon imperiorientis Luciogobius ryukyuensis	Eviota ocellifer Stiphodon imperiorientis Parkraemeria saltator
Krustaċji	Amamiku amamensis Geothelphusa obtusipes Geothelphusa sakamotoana	Amamiku amamensis Geothelphusa obtusipes Geothelphusa sakamotoana	Caridina okinawa Candidiopotamon okinawense Geothelphusa grandiovata Geothelphusa tenuimanus Geothelphusa aramotoi	Neocaridina brevirostris Macrobrachium shokitai Caridina macrodentata Geothelphusa fulva Geothelphusa minei
Insetti	Asiagomphus amamiensis amamiensis Neolucanus progenetivus progenetivus	Matrona basilaris japonica Neolucanus progenetivus progenetivus	Neolucanus okinawanus Rhipidolestes shozoi	Asiagomphus yayeyamensis Rhinocypha uenoi Neolucanus insulicola insulicola
Pjanti	Asarum fudsinoi Viola amamiana Cardiandra amamiohsimensis	Asarum hatsushimae Polypodium amamianum	Pieris japonica var. koidzumi	Satakentia liukiuensis Ochlodes asahinai Deutzia yaeyamensis Viola tashiroi

Minbarra dawn ta' hawn fuq, fost is-sottospeċijiet ta' għasafar ta' Okinawa li jinsabu f'Yanbaru (in-naħa tat-Tramuntana ta' Okinawa) hemm il-minivet ta' lewn l-irmied, il-bagħal tal-widnejn kannella, il-boobook kannella, il-kokka tal-kullar, il-bagħal tal-arbuxxelli tal-Ġappun, iż-żanżarell tal-Ġappun, il-bulebbiet nanu tal-Ġappun, il-pespus tal-Ġappun, il-pespus ta' għajnejh bojod tal-Ġappun, iċ-ċawla tal-munqar kbir, iż-żanżarell Narcissus, il-gamiema Orjentali, is-sultan tas-summien ta' żaqqu kannella, l-għasfur ta' San Martin kannella, u l-pespus varjat; bl-istess mod, iżda fil-Gżejjer ta' Yaeyama (li jinkludu l-Gżira ta' Iriomote), hemm sottospeċijiet endemiċi tal-bagħal tal-widnejn kannella, il-ħamiema ħadra, il-bulebbiet nanu tal-Ġappun, il-pespus tal-Ġappun, it-tudun tal-Ġappun.

Protezzjoni

Iż-żoni tas-sit u l-ispeċijiet li jgħixu fihom huma protetti b'sensiela ta' miżuri komplementari, inkluż id-deżinjazzjoni bħala Parks Nazzjonali (il-Park Nazzjonali ta' Amami Guntō, il-Park Nazzjonali ta' Yanbaru, il-Park Nazzjonali ta' Iriomote-Ishigaki), Riżervi ta' Bijosfera Forestali (ir-Riżerva ta' Bijosfera Forestali ta' Amami Guntō, ir-Riżerva ta' Bijosfera Forestali ta' Yanbaru, ir-Riżerva ta' Bijosfera Forestali ta' Iriomote), Żoni ta' Protezzjoni tan-Natura Selvaġġa (iż-Żona ta' Protezzjoni tan-Natura Selvaġġa ta' Yuwan-dake, iż-Żona ta' Protezzjoni tan-Natura Selvaġġa ta' Yanbaru (Ada), iż-Żona ta' Protezzjoni tan-Natura Selvaġġa ta' Yanbaru (Aha), iż-Żona ta' Protezzjoni tan-Natura Selvaġġa ta' Iriomote, kif ukoll 24 Żona ta' Protezzjoni Prefetturali tan-Natura Selvaġġa), u Monumenti Naturali (30 Nazzjonali, u 22 oħra Prefetturali).