Fehme Agani

Fehme Agani
Ħajja
Twelid	Gjakova, 23 Jannar 1932
Nazzjonalità	Albanija
Mewt	Lipjan, 6 Mejju 1999
Edukazzjoni
Alma mater	Fakultà tal-Filosofija tal-Università ta' Belgrad ; Università ta' Prixtina (1969-1999)
Okkupazzjoni
Okkupazzjoni	soċjologu; ġurnalist; kittieb; politiku
Impjegaturi	Università ta' Prixtina (1969-1999)

Fehmi Agani (twieled fit-23 ta' Jannar 1932 – miet fis-6 ta' Mejju 1999) kien soċjologu u politiku fil-Kosovo li kien jitqies bħala l-ħassieb u l-istratega politiku ewlieni tal-Lega Demokratika tal-Kosovo (LDK) fis-snin 90 tas-seklu 20. Huwa rrappreżenta l-LDK fin-negozjati internazzjonali qabel il-Gwerra tal-Kosovo tal-1998–1999, iżda nqatel, milli jidher minn xi suldati Serbi, matul il-gwerra minħabba l-attitudnijiet politiċi tiegħu.

Ħajja bikrija u karriera edukattiva

Agani twieled f'Gjakova fl-Eks Renju tal-Jugoslavja u ngħata l-edukazzjoni tiegħu fl-iskola ta' Prixtina. Huwa studja fil-Fakultà tal-Arti tal-Università ta' Belgrad, iggradwa fl-1959 u temm il-Masters tiegħu fix-xjenza politika fl-1964. Sussegwentement huwa għallem is-soċjoloġija f'Prixtina, kiseb dottorat u beda jgħallem fl-Università ta' Prixtina. Huwa kien ukoll id-direttur tal-Istitut Albanoloġiku bejn l-1967 u l-1970, u d-dekan tal-Fakultà tal-Filosofija bejn l-1978 u l-1980. L-awtoritajiet eskludewh mit-tagħlim fl-1981 u keċċewh mill-università waqt tisfija tad-dinja akkademika Albaniża Kosovara wara l-irvelli tal-istudenti.

Karriera politika

Agani ġie elett bħala membru korrispondenti tal-Akkademja tax-Xjenzi u tal-Arti tal-Kosovo fl-1994 u sar membru sħiħ sentejn wara. Huwa ħa sehem fid-djalogu politiku dwar il-ġejjieni tal-Kosovo, u serva taħt Ibrahim Rugova bħala l-kofundatur u l-aġent kap tal-Lega Demokratika tal-Kosovo (LDK). Huwa sar il-ħassieb u l-istatega politiku ewlieni tal-LDK.^[1] Huwa mexxa d-delegazzjonijiet Albaniżi fit-taħditiet ta' qabel il-Gwerra tal-Kosovo tal-1998–1999 u kien wieħed min-negozjaturi prinċipali Kosovari fil-Konferenza ta' Rambouillet.^[2] Huwa kien esponent ewlieni favur in-nonvjolenza u r-rikonċiljazzjoni, u b'hekk stabbilixxa l-Forum għar-Relazzjonijiet Etniċi, bl-għan li jitrawwem djalogu bejn l-Albaniżi u s-Serbi. Il-filosfu Albaniż Kosovar Shkëlzen Maliqi iktar 'il quddiem iddeskriva r-rwol ta' Agani bħala:

attur iktar indipendenti, u meta mqabbel ma' Rugova – li baqa' jirrepeti l-istess kliem u wegħdiet bla bażi – wettaq politika attiva ta' kuljum u mexxa l-politika ideoloġika u strateġika tal-LDK u tal-moviment Albaniż... Agani kien qed imexxi politika pragmatika u ġestixxa l-parti attiva tal-politika legalistika, filwaqt li żamm bilanċ bejn it-tensjonijiet fi ħdan l-istrutturi ta' governanza tal-movimenti u ċ-ċentri tal-poter, jiġifieri l-parlament u l-gvern tal-Kosovo.^[3]

Gwerra tal-Kosovo u mewt

Huwa baqa' fil-Kosovo matul il-gwerra u ħarab tisfija inizjali tal-Albaniżi Kosovari prominenti minn Prixtina li twettqet mill-forzi Serbi. In-NATO bi żball ħabbret il-mewt tiegħu ftit jiem wara li beda l-bumbardament tan-Jugoslavja minn NATO, iżda baqa' mistoħbi f'postijiet għall-kenn fil-belt għal 5 ġimgħat, u f'dak iż-żmien beda jikteb ktieb. Huwa pprova jaħrab lejn il-Maċedonja ta' Fuq bil-ferrovija, iżda reġgħet intbagħtet lura malli waslet fil-fruntiera. Malli l-ferrovija reġgħet qabdet it-triq lura lejn Prixtina, Agani tneħħa mill-vagun tiegħu mill-pulizija. Ġismu nstab qrib il-villaġġ ta' Lipjan diversi jiem wara. Għalkemm il-mezzi tax-xandir Serbi tefgħu l-ħtija ta' mewtu fuq l-Armata tal-Liberazzjoni tal-Kosovo, il-qtil ġie attribwit mill-familja tiegħu, mill-Armata tal-Liberazzjoni tal-Kosovo u mill-politiċi tal-Punent lill-forzi tas-sigurtà tal-Jugoslavja.^[4] L-Uffiċċju Barrani Federali tal-Ġermanja rrilaxxa stqarrija, fejn qal li l-każ ta' Agani kien se jissolva mill-ICTY, iżda sa issa ħadd ma tressaq għall-qtil ta' Agani.

Rapport tal-2001 mill-organizzazzjoni tad-drittijiet tal-bniedem Human Rights Watch stqarr li ċ-"ċirkostanzi madwar il-mewt ta' Agani għadhom imċajpra".^[5]

Biblijografija

Në rrjedha të mendimit sociologjik – Vepra I 1990. ISBN 9951-05-000-X and ISBN 9951-05-001-8.
Për shoqërinë civile – Vepra II ISBN 9951-05-000-X and ISBN 9951-05-002-6.
Demokracia, Kombi, Vetëvendosja – Vepra III ISBN 9951-05-000-X and ISBN 9951-05-003-4.
Partitë dhe grupet politike në Shqipëri gajtë luftës së dytë botërore (1939–1945) – Vepra IV ISBN 9951-05-000-X u ISBN 9951-05-004-2.
Sindikatat Gjermane dhe shkrime tjera – Vepra V ISBN 9951-05-000-X u ISBN 9951-05-005-0.
Gjuha e dhunës dhe zëri i arsyes – Vepra VI ISBN 9951-05-000-X u ISBN 9951-05-006-9.
Pavarësia gjasa dhe shpresë – Vepra VII ISBN 9951-05-000-X u ISBN 9951-05-007-7.
Intervista, reagime – Vepra VIII ISBN 9951-05-000X u ISBN 9951-05-008-5.

Referenzi

^ Cocozzelli, F. (2010). War and Social Welfare: Reconstruction after Conflict. Palgrave Macmillan US. p. 46. ISBN 978-0-230-10494-5.
^ Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-7483-1.
^ Kennedy, Michael D. (2014). Globalizing Knowledge: Intellectuals, Universities, and Publics in Transformation. Stanford University Press. p. 178. ISBN 978-0-8047-9343-8.
^ "BBC News | Europe | Calls for Agani killing probe". news.bbc.co.uk. Miġbur 2025-03-31.
^ Abrahams, Fred (2001). Under Orders. Human Rights Watch. p. 129.

[1] Cocozzelli, F. (2010). War and Social Welfare: Reconstruction after Conflict. Palgrave Macmillan US. p. 46. ISBN 978-0-230-10494-5.

[2] Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. p. 8. ISBN 978-0-8108-7483-1.

[3] Kennedy, Michael D. (2014). Globalizing Knowledge: Intellectuals, Universities, and Publics in Transformation. Stanford University Press. p. 178. ISBN 978-0-8047-9343-8.

[4] "BBC News | Europe | Calls for Agani killing probe". news.bbc.co.uk. Miġbur 2025-03-31.

[5] Abrahams, Fred (2001). Under Orders. Human Rights Watch. p. 129.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]