Aqbeż għall-kontentut

Fdalijiet tal-Vihara Buddista f'Paharpur

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Veduta mill-ajru tas-santwarju ċentrali.

Il-Fdalijiet tal-Vihara Buddista f'Paharpur (bil-Bengali: পাহাড়পুর বৌদ্ধ বিহার, b'ittri Rumani: Pāhāṛpur baud'dha bihār), magħrufa wkoll bħala Somapura Mahavihara (bil-Bengali: সোমপুর মহাবিহার, b'ittri Rumani: Shompur Môhabihar) jinsabu f'Paharpur, Badalgachhi, Naogaon, il-Bangladesh u jirrappreżentaw uħud mill-aqwa fdalijiet ta' vihara jew monasteri Buddisti magħrufa fis-subkontinent Indjan u huma wieħed mill-iżjed siti arkeoloġiċi importanti fil-pajjiż. Is-sit tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1985.[1] Il-fdalijiet huma wieħed mill-iżjed eżempji famużi ta' arkitettura fil-Bangladesh pre-Iżlamiku. Imorru lura għal perjodu tal-Vihara ta' Halud fil-qrib u tal-Vihara ta' Sitakot f'Nawabganj Upazila tad-Distrett ta' Dinajpur.[2]

Storja

[immodifika | immodifika s-sors]
L-istupa ċentrali bir-rifless fl-ilma tax-xita.

Għadd ta' monasteri nbnew matul il-perjodu tal-Pāla tal-Indja tal-qedem fir-reġjuni tal-Lvant tas-subkontinent Indjan, li kienu jinkludu Bengal u Magadha. Skont sorsi Tibetani, ħames Mahavihara (universitajiet) kbar spikkaw: Vikramashila, l-università ewlenija ta' dak iż-żmien; Nalanda, li ma kinitx għadha fl-aqwa tagħha iżda xorta waħda kienet notevoli; Somapura Mahavihara; Odantapurā; u Jaggadala.[3] Il-mahavihara ffurmaw network; "kollha kemm huma kienu taħt superviżjoni statali" u kienet teżisti "sistema ta' koordinazzjoni bejniethom... mill-evidenza jidher li s-sedi differenti tat-tagħlim Buddist li kienu jiffunzjonaw fil-Lvant tal-Indja taħt il-Pāla kienu meqjusin flimkien bħala network jew grupp interkonness ta' istituzzjonijiet", u kienet xi ħaġa komuni li l-istudjużi l-kbar jgħaddu faċilment minn kariga għall-oħra fihom.[4] Atisa, li kien jirresjedi fis-


Somapura Mahavihara (l-ikbar università fl-Indja tal-qedem f'dak iż-żmien), ivvjaġġa minn Bengal għat-Tibet biex jipprietka l-Buddiżmu. L-iżjed forma bikrija tal-lingwa Bengali bdiet tfeġġ matul is-seklu 8 W.K.

L-iskavi f'Paharpur, u s-sejba ta' siġilli bl-inċiżjoni Shri-Somapure-Shri-Dharmapaladeva-Mahavihariyarya-bhiksu-sangghasya, identifikaw is-Somapura Mahavihara bħala struttura li nbniet mit-tieni re tad-dinastija Dharmapala tad-dinastija Pāla (għall-ħabta tas-781 sat-821). Sorsi Tibetani, inkluż traduzzjonijiet Tibetani ta' Dharmakayavidhi u Madhyamaka Ratnapradipa, l-istorja ta' Taranatha u Pag-Sam-Jon-Zang, isemmu li s-suċċessur ta' Dharmapala, Devapala (għall-ħabta tat-810–850) bniha wara l-ħakma ta' Varendra. Fuq il-pilastru ta' Paharpur hemm inċiżjoni li ssemmi l-ħames sena tar-renju tas-suċċessur ta' Devapala, Mahendrapala (għall-ħabta tat-850–854) flimkien ma' isem Bhiksu Ajayagarbha. F'Pag Sam Jon Zang ta' Taranatha jissemma li l-monasteru sarulu tiswijiet matul ir-renju ta' Mahipala (għall-ħabta tad-995 sal-1043 W.K.).[5]

Jatvarma tad-dinastija Varman attakka Varendra fis-seklu 11 b'ostilità lejn ir-re tal-Kaivarta, Divya, u l-Buddiżmu. Għalkemm ir-reġim tal-Kaivarta milli jidher ma ġarrab l-ebda telfa, parti mill-Mahavihara nqerdet minn nirien imqabbdin mill-armata ta' Jatvarma.[6]

Maż-żmien, il-preċettur spiritwali ta' Atisha, Ratnākaraśānti, serva bħala sthavira tal-vihara, Mahapanditacharya Bodhibhadra serva bħala patri residenti, u studjużi oħra qattgħu parti minn ħajjithom fil-monasteru, inkluż Kalamahapada, Viryendra u Karunashrimitra. Bosta patrijiet Tibetani żaru s-Somapura bejn is-sekli 9 u 12.

Matul ir-renju tad-dinastija Sena fit-tieni nofs tas-seklu 12, il-vihara qabdet it-triq tan-niżla għall-aħħar darba. Studjuż partikolari jikteb, "Il-fdalijiet tat-tempju u l-monasteri f'Pāhāpur ma fihomx marki evidenti ta' qerda fuq skala kbira. Id-deklin tal-istabbiliment, minħabba l-abbandun jew il-qerda, x'aktarx li seħħ qalb l-irvelli u l-ispostamenti mifruxa tal-popolazzjoni wara l-invażjoni Musulmana".[7]

Plakka tar-ram li tmur lura għall-159 tal-era Gupta (479 W.K.) u li ġiet skoperta fl-1927 fil-Grigal tal-monasteru, issemmi donazzjoni ta' koppja Braħmina lil Jain Acharya Guhanandi għall-istupa ta' Pancha Nikaya f'Vata Gohli,[8] identifikabbli bħala l-villaġġ fil-qrib ta' Goalapara.[9]

Arkitettura

[immodifika | immodifika s-sors]
Pjanta tas-sit.

L-istruttura kwadrangolari tikkonsisti minn 177 ċella u stupa Buddista tradizzjonali fin-nofs. Iċ-ċelel kienu jintużaw mill-patrijiet għall-akkomodazzjoni u għall-meditazzjoni. Minbarra l-għadd kbir ta' stupi u ta' santwarji b'daqsijiet u b'għamliet differenti, ġew skoperti wkoll plakek tat-terrakotta, skulturi tal-ġebel, inċiżjonijiet, muniti, bċejjeċ taċ-ċeramika, eċċ. f'dan is-sit.

Is-sit jospita l-fdalijiet arkitettoniċi ta' monasteru Buddist enormi, magħrufa bħala Somapura Mahavihara, li jkopri 11-il ettaru (27 akru). Dan kien ċentru intellettwali importanti għat-tradizzjonijiet tad-Dharma bħall-Buddisti, il-Ġain u l-Induisti.[10] Il-kumpless ta' 8.5 ettari (21 akru) fih 177 ċella, viharas, bosta stupi, tempji u għadd ta' binjiet anċillari oħra.[11] Il-ħitan esterni bi plakek ornamentali tat-terrakotta għadhom juru l-influwenza ta' dawn it-tliet reliġjonijiet.

Bħala akri, Somapura kienet l-ikbar fost il-mahavihara.[12] Skont Sukumar Dutt, il-kumpless kien iddominat minn tempju, li kien jixbaħ ħafna lit-tempji Induisti-Buddisti ta' Burma, Ġava u l-Kambodja, b'pedamenti b'għamla ta' salib, u bi struttura mtarrġa b'kompartimenti interni li gradwalment jieħdu s-sura ta' piramida.... matul l-era tad-dinastija Pala kienet teżisti taħlita ta' stili mil-Lvant tal-Indja u x-Xlokk tal-Asja". Hemm ukoll min ikkumenta li "ma hemm l-ebda dubju li dan l-istil arkitettoniku influwenza ferm l-istil ta' Burma, Ġava u l-Kambodja. L-iżjed xebħ fir-rigward tal-pjanta u s-sovrastruttura tat-tempju ta' Paharpur huwa dak tat-tempji magħrufa bħala Chandi Loro Jongrang u Chandi Sevu ta' Prambanan f'Ġava Ċentrali".[13]

Tempju ċentrali

[immodifika | immodifika s-sors]
Veduta mill-ajru.

L-iskop ta' din l-istruttura ċentrali f'nofs l-ispazju fil-beraħ għadu mhux magħruf minn żmien l-iskoperta tagħha. B'hekk, il-biċċa l-kbira tad-dibattiti ġġenerati dwar l-arkitettura tas-Sompur Mahavihara huma ċċentrati fuq l-identifikazzjoni tas-sovrastruttura nieqsa tagħha. Hemm diversi ipoteżijiet, iżda l-iżjed waħda importanti hija n-nuqqas ta' disponibbiltà ta' ammont sostanzjali ta' dokumentazzjoni arkitettonika komprensiva għad-dispożizzjoni tar-riċerkaturi. Hemm diversi ipoteżijiet ukoll rigward il-quċċata tal-istruttura ċentrali tas-Sompur Mahavihara.

B'hekk, il-biċċa l-kbira tax-xogħlijiet li saru sa issa huma bbażati l-iktar fuq is-sejbiet tal-iskavi arkeoloġiċi u l-istudji tal-artefatti mill-perspettiva arkeoloġika. L-ewwel studju ta' dan il-monument b'dokumentazzjoni kien tal-arkeologu K. N. Dikhshit permezz tax-xogħol tiegħu Paharpur, Memoirs of Archaeological Survey in India (1938). Dikshit ried jiddokumenta s-sejbiet arkeoloġiċi u kkonċentra fuq l-interpretazzjoni u l-analiżi tagħhom. Huwa pprova jissuġġerixxi trattament arkitettoniku probabbli tal-partijiet neqsin tal-istruttura permezz tal-istudju tal-fdalijiet arkeoloġiċi. Sal-lum, dan l-istudju jitqies bħala l-iżjed dokumentazzjoni awtentika tas-Sompur Mahavihara.

Prudence R. Myer ippubblikat l-ewwel ta' dawn l-istudji fl-1969 bħala saġġ f'ġurnal, fejn ipproponiet li s-sovrastruttura nieqsa kienet stupa u wriet l-għamla tridimensjonali probabbli tagħha. Myer ressqet il-proposta tagħha permezz ta' studju dijakroniku tal-istupi u tas-santwarji bl-istupi fl-Indja. Hija ħadet lil Sompura Mahavihara bħala eżempju biex telabora l-istudju tagħha u pproduċiet mudell ta' restawr tal-istruttura ċentrali biex tappoġġa l-analiżi tagħha.[14]

It-tieni xogħol ġie ppubblikat madwar 30 sena wara l-proposta ta' Myer. Tim ta' arkitetti mill-Università ta' Khulna mmexxi minn Mohammed Ali Naqi ppropona rikostruzzjoni teorika oħra tal-istruttura ċentrali kif ukoll ta' xi wħud mill-partijiet tal-blokka periferika (l-iktar id-daħla) fl-1999. Dan ix-xogħol ġie ppreżentat ukoll fis-"Seminar Internazzjonali dwar l-Elaborazzjoni ta' Strateġija tar-Riċerka Arkeoloġika għas-Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO f'Paharpur u għall-Ambjent tiegħu", organizzat b'mod konġunt mill-UNESCO u mid-Dipartiment tal-Arkeoloġija tal-Bangladesh fl-2004. Muhammad Ali Naqi ppropona pinnaklu bħal ta' tempji oħra fil-quċċata tat-tumbata ċentrali bħallikieku l-istruttura kienet "Santwarju bi Stupa" tat-tip "Shikhara" fir-rikostruzzjoni tiegħu.[15]

Fl-2012 Mohammad Habib Reza permezz ta' analiżi kuntestwali tal-arkitettura Buddista bikrija ta' Bengal fit-teżi tad-dottorat tiegħu jipproponi: "il-qalba tal-vihara ta' Pahāŗpur kienet qisha l-quċċata ta' tempju tat-tip pañcharatna u kellu erba' "kuruni" oħra fuq il-maņdapas, u b'hekk x'aktarx li t-tempju kien qisu t-tempju ta' Ānanda f'Bagan; madankollu, minħabba l-perjodu bikri ta' kostruzzjoni tiegħu, it-tempju għandu dehra iktar ċatta mit-tempju ta' Ānanda.[16]

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
Tlugħ ix-xemx fis-Somapura Mahavihar (Paharpur).

Il-Fdalijiet tal-Vihara Buddista f'Paharpur ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1985.[1] Minn dak iż-żmien 'l hawn, sensiela ta' missjonijiet tal-UNESCO żaru s-sit regolarment u għenu fil-protezzjoni tiegħu. Barra minn hekk, l-UNESCO ħejjet pjan direzzjonali b'investiment ta' US$5.6 miljun.[17][18]

L-opri tal-arti tat-terrakotta fis-sit ġarrbu ħsarat estensivi minħabba n-nuqqas ta' manutenzjoni xierqa, l-iskarsezza ta' ħaddiema, in-nuqqas ta' fondi u x-xita qliel, kif ukoll minħabba l-problema ewlenija tal-korruzzjoni fil-Bangladesh. Barra minn hekk, id-drenaġġ batut tal-ilma flimkien mal-livelli għoljin ta' salinità fil-ħamrija wasslu għad-deterjorament tal-iskulturi tat-terrakotta. Theddidiet oħra jinkludu l-ħaxix ħażin, il-vandaliżmu, il-kundizzjonijiet klimatiċi u t-traskuraġni tal-pubbliku li jżur is-sit.

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem".[1]

Gallerija

[immodifika | immodifika s-sors]

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ a b ċ "Ruins of the Buddhist Vihara Aloo at Paharpur - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-02-22.
  2. ^ "Sitakot Vihara - Banglapedia". en.banglapedia.org (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-22.
  3. ^ English, Elizabeth (2002). Vajrayogini: Her Visualization, Rituals, and Forms. Wisdom Publications. p. 15. ISBN 0-86171-329-X.
  4. ^ Dutt, Sukumar (1988) [First published 1962]. Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture. Delhi: Motilal Banarsidass. pp. 352–353. ISBN 978-81-208-0498-2.
  5. ^ "Somapura Mahavihara - Banglapedia". en.banglapedia.org (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-22.
  6. ^ Ray, Niharranjan (1994). History of the Bengali People (Ancient Period). Translated by Hood, John W. Orient Longman. pp. 185, 331, 353. ISBN 978-0-86311-378-9.
  7. ^ Dutt, Sukumar (1988) [First published 1962]. Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 376. ISBN 978-81-208-0498-2.
  8. ^ Asher, Frederick M. (1980). The Art of Eastern India: 300 – 800. University of Minnesota Press. p. 15. ISBN 978-1-4529-1225-7.
  9. ^ Dutt, Sukumar (1988) [First published 1962]. Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 371. ISBN 978-81-208-0498-2.
  10. ^ Singh, Sheo Kumar (1982). History and Philosophy of Buddhism. Delhi: Associated Book Agency. p. 44. OCLC 59043590.
  11. ^ Alam, A. K. M. Masud; Xie, Shucheng; Saha, Dilip Kumar; Chowdhury, Sifatul Quader (2007). "Clay mineralogy of archaeological soil: an approach to paleoclimatic and environmental reconstruction of the archaeological sites of the Paharpur area, Badalgacchi upazila, Naogaon district, Bangladesh". Environmental Geology. 53 (8). Springer: 1639–1650. doi:10.1007/s00254-007-0771-1. S2CID 129426067.
  12. ^ Dutt, Sukumar (1988) [First published 1962]. Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 375. ISBN 978-81-208-0498-2.
  13. ^ Dutt, Sukumar (1988) [First published 1962]. Buddhist Monks and Monasteries of India: Their History and Their Contribution to Indian Culture. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 373. ISBN 978-81-208-0498-2.
  14. ^ Myer, Prudence R. (1961). "Stupas and Stupa-Shrines". Artibus Asiae. 24 (1): 25–34. doi:10.2307/3249181. JSTOR 3249181.
  15. ^ Naqi, Md. Ali; Islam, Ziaul; Bhuyan, Md. Shoeb; Gomes, Catherine Daisy (1999), "The virtual reconstruction of Paharpur vihara", Khulna University Studies, 1 (1): 187–204, doi:10.53808/KUS.1999.1.2.187-204-se, ISSN 1563-0897, S2CID 253543061.
  16. ^ Reza, Mohammad Habib (2012). Early Buddhist Architecture of Bengal: Morphological study on the vihāras of c. 3rd to 8th centuries (PhD). Nottingham Trent University.
  17. ^ "UNESCO Dhaka | culture". www.unescodhaka.org (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2007-09-27. Miġbur 2025-02-22.
  18. ^ "Somapura Mahavira | Ancient, Ruins, Monastery | Britannica". www.britannica.com (bl-Ingliż). Miġbur 2025-02-22.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Fdalijiet_tal-Vihara_Buddista_f%27Paharpur&oldid=321253"