Bieb l-Imdina
| Pajjiż | Malta  |
|---|---|
| Entità amministrattiva territorjali fejn tinstab | Mdina |
| Koordinati | 35°53′5″N 14°24′12″E |
| Designed by | Charles François de Mondion |
| Arkitett | Charles François de Mondion |
| Stil arkitettoniku | arkitettura barokka |
Bieb tal-Imdina, magħrufa wkoll bħala l -Bieb Prinċipali jew il- Bieb Vilhena, hija l- bieb prinċipali fil-belt fortifikata tal -Imdina, Malta . Inbniet fl-istil Barokk fl-1724 fuq disinni ta' Charles François de Mondion, fi żmien il-maġistratura tal-Gran Mastru António Manoel de Vilhena.
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]Il-belt ta’ Maleth twaqqfet mill-Feniċi madwar is-sena 700 QK, u aktar tard saret parti mill-Imperu Ruman taħt l-isem Melite. Il-belt Puniku-Rumana kienet tokkupa l-Imdina kollha ta’ llum, u l-ħitan tagħha kienu estiżi wkoll f’parti mir-Rabat. Il-belt tnaqqset għad-daqs attwali tagħha f'xi żmien matul il-perjodu medjevali bikri, jew mill-Biżantini jew mill-Għarab. Sas-seklu 15, il-belt (illum magħrufa bħala l-Imdina) kienet difiża b’sistema ta’ ħitan doppji fuq il-faċċata tal-art, bid-daħla prinċipali tkun tinsab qrib ix-rokna tax-Xlokk tal-belt, ħdejn torri magħruf bħala t-Turi Mastra[1].
Fil-perjodu medjevali, id-daħla prinċipali għall-Imdina kienet tikkonsisti fi tliet gradi li kienu mifrudin minn btieħi. Il-bieb ta’ barra kien jissejjaħ il-Prima Porta Principale jew il-Porta di Santa Maria, u kien imżejjen bl-arma ta’ Sua Cesarea Majestati fl-1527. Inbena barbican biex jipproteġi l-bieb xi żmien wara l-1448, iżda twaqqa’ fl-1551. peress li ma kienx għadu meqjus bħala adattat għad-difiża. Huwa maħsub li dan il-bieb ġie rikostruwit mill-Ordni ta’ San Ġwann fil-bidu tas-seklu 17.
Fl-1722, il-Gran Mastru António Manoel de Vilhena ħareġ ordnijiet għar-restawr u r-rinnovazzjoni tal-Imdina. Id-daħla tal-belt inbniet kompletament mill-ġdid, u nbena bieb Barokk ġdid fuq disinni tal-perit Franċiż Charles François de Mondion fl-1724. Peress li l-btieħi ta’ wara l-bieb l-antik ġew imwaqqgħin biex jagħmlu post għall-Palazzo Vilhena, il-bieb oriġinali ġie mgħaqqad b’ħitan. u l-ġdida nbniet ftit metri fuq ix-xellug tagħha. F'dan il-punt reġgħu nbnew ukoll is-swar medjevali tal-belt, u t-Turi Mastra twaqqgħet u sostitwita bit-Torre dello Standardo.
Il-Bieb tal-Imdina kien impinġi fuq munita tal-fidda kommemorattiva ta’ £M 2 li nħadmet mill-Bank Ċentrali ta’ Malta fl-1973. In-naħa ta’ wara tal-bieb, flimkien mat-Torre dello Standardo, kienet impinġita fuq il-karta tal-flus Lm 5 li kienet fiċ-ċirkolazzjoni bejn l-1989 u 2007[2].
Il-kanċell ġie restawrat fl-2008 mit-Taqsima tar-Restawr tad-Dipartiment tax-Xogħlijiet[3].
Illum, il-Bieb tal-Imdina hija waħda mill-attrazzjonijiet turistiċi ewlenin tal-Imdina. Il-bieb ġie inkluż fil-Lista tal-Antikitajiet tal-1925. Issa huwa skedat bħala monument nazzjonali ta’ Grad 1, u huwa wkoll imniżżel fl-Inventarju Nazzjonali tal-Proprjetà Kulturali tal-Gżejjer Maltin.
Arkitettura
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-Bieb tal-Imdina jikkonsisti f’portal Barokk u sovrastruttura li sservi ta’ gatehouse. Il-portal huwa mżejjen b’pilastri doppji, l-armati tal-Gran Mastru António Manoel de Vilhena u l-belt tal-Imdina, trofew tal-armi u skrizzjoni bil-Latin li taqra:
" ANTIQUISSIMÆ HUJUS URBIS, QUAM PATRES DIXERE NOTABILEM, INSULÆ METROPOLEOS, QUÆ DIVI PAULI PROVIDO NAUFRAGIO FIDEM EDOCTA PRIMUM PRÆSULEM DIVUM PUBLIUM PATRITIUM HABUIT, D: ANT: MANOEL DE VILHENA M: M:, EGREGIUS, ET PIISSIMUS PRINCEPS; IN HONOREM APOSTOLI EJUSQ.' DISCIPULI, AMOREM, ET TUTELAM POPULI; MUNIMENTA PENÉ COLLAPSA RESTAURAVIT, ET AUXIT. ANNO SAL: MDCCXXIV. PRINCIPATUS SUI III ".
In-naħa ta’ wara tal-kanċell hija mżejna b’rilievi ta’ San Publju, Sant’Agata u San Pawl, li huma l-qaddisin patruni ta’ Malta[4].
Pont tal-ġebel arkati, li huwa mżejjen bi statwi ta 'iljuni li jżommu l-arma ta' Vilhena jew il-belt tar-Rabat, iwassal għall-bieb. Pont li jgħaqqad l-injam à la Vauban oriġinarjament kien jgħaqqad il-pont mal-bieb[5].
Fil-kultura popolari
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Bieb tal-Imdina rrappreżenta wieħed mill-gradi ta’ Inżul tar-Re fil-filming ta’ Lord Snow, it-tielet episodju tal-ewwel staġun ta’ Game of Thrones[6].
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ (PDF) https://web.archive.org/web/20151115113200/http://www.militaryarchitecture.com/Arx/arx1_4_2008.pdf. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-11-15. Miġbur 2024-12-10.
|title=nieqes jew vojt (għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ "2nd series - Mdina Gate - Central Bank of Malta". web.archive.org. 2015-04-26. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-04-26. Miġbur 2024-12-10.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Mdina Gate project nears completion - timesofmalta.com". web.archive.org. 2016-01-24. Arkivjat mill-oriġinal fl-2016-01-24. Miġbur 2024-12-10.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Mdina and Rabat (City Guide)". web.archive.org. 2014-05-27. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2014-05-27. Miġbur 2024-12-10.
- ^ (PDF) https://web.archive.org/web/20150713222435/http://www.culturalheritage.gov.mt/filebank/inventory/Knights%20Fortifications/1459.pdf. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-07-13. Miġbur 2024-12-10.
|title=nieqes jew vojt (għajnuna)Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link) - ^ "Game of Thrones. And what Malta has to do with that". web.archive.org. 2015-07-16. Arkivjat mill-oriġinal fl-2015-07-16. Miġbur 2024-12-10.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)