Aqbeż għall-kontentut

Berġa ta' Aragona

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Berġa ta' Aragona
berġa
Imsemmi għalTongue of Aragon Immodifika
PajjiżMalta Immodifika
Entità amministrattiva territorjali fejn tinstabValletta Immodifika
Triq fejn jinstabMisraħ Indipendenza Immodifika
Koordinati35°54′4″N 14°30′45″E Immodifika
PropjetarjuGvern ta' Malta Immodifika
ArkitettĠlormu Cassar Immodifika
Stil arkitettonikuManjeriżmu Immodifika
Deżinjazzjoni bħala wirtGrad 1 Immodifika
Indirizz stradaliMisrah Indipendenza Immodifika
Map

Il-Berġa ta' Aragona hija berġa fil-Belt Valletta, Malta. Inbniet fl-1571 biex takkomoda l-kavallieri tal-Ordni ta' San Ġwann mil-Lingwa ta' Aragona, Navarra u Katalonja. Hija l-unika berġa li għadha teżisti fil-Belt Valletta li żżomm id-disinn Mannerista oriġinali tagħha mill-perit Ġlormu Cassar.

Fil-bidu tas-seklu 19, il-bini ġie rekwiżizzjonat mill-militar Brittaniku, u fl-1842 ingħata b’kiri lill-Isqof George Tomlinson, u ngħata l-isem il-ġdid ta’ Gibraltar House. F’dan il-punt, ġie miżjud portiku neoklassiku mal-faċċata, li sa dak iż-żmien kien l-akbar żieda esterna mis-seklu 16 ’l hawn. Fis-seklu 19 u l-bidu tas-seklu 20, il-berġa ntużat ukoll bħala stamperija u aktar tard bħala skola. Ġiet konvertita fi sptar matul it-Tieni Gwerra Dinjija.

Fiha kien hemm l-Uffiċċju tal-Prim Ministru fl-1921–33 u fl-1947–72. Minn dakinhar ’l hawn, il-berġa laqgħet diversi ministeri tal-gvern. Mill-2020 ’l hawn, fiha jinsab il-Ministeru għall-Ġustizzja.[1]

Regola tal-Ospitalieri

[immodifika | immodifika s-sors]

L-Auberge d'Aragon ġiet iddisinjata mill-arkitett Malti Ġlormu Cassar fl-1566, u b’hekk saret l-eqdem berġa fil-Belt Valletta. Il-biċċa art li fuqha nbniet inxtrat fl-20 ta’ Settembru 1569 għas-somma ta’ 80 skud u 8 tarji. Il-kostruzzjoni bdiet fl-1571. Fl-1674, il-Lingwa ta' Aragona bniet il-Knisja tal-Madonna tal-Pilar biswit il-berġa. It-terremot ta’ Sqallija tal-1693 ikkawża ħsara serja lill-faċċata u lill-wiċċ tax-xlokk tal-berġa, iżda l-ħsara ġiet irranġata aktar tard. Il-knisja wkoll ġarrbet ħsara, inbniet mill-ġdid b’disinn ġdid, u tlestiet fl-1718.[2]

Il-Berġa għandha spazju kbir taħt l-art li oriġinarjament kien jintuża għaż-żwiemel. F’xi punt ġiet installata sistema tal-ilma, possibilment wara l-kostruzzjoni tal-Akkwedott ta’ Wignacourt. Fis-seklu 18, l-art ġiet konvertita u użata bħala forn. Din il-parti tal-berġa ġiet midfuna aktar tard, probabbilment f’xi żmien matul il-perjodu Brittaniku. Studji inizjali jsostnu li l-forn serva bħala forn. L-aċċess għall-art inbidel b’mod sostanzjali wara t-terremot u t-twaqqif ta’ bini fil-qrib. Wara li l-forn ġie skopert mill-ġdid, ġie deċiż li jiġi restawrat u miftuħ għall-pubbliku.[3]

il-perjodi Franċiżi u Brittaniċi

[immodifika | immodifika s-sors]
Plakka fuq il-berġa

L-Ordni ta’ San Ġwann tkeċċa minn Malta bl-invażjoni u l-okkupazzjoni Franċiża fl-1798. Sentejn wara, il-Gżejjer Maltin saru protettorat Brittaniku, u l-berġa ġiet rekwiżizzjonata mill-Kwartiermastru. Mill-1822 sal-1824, il-bini kien jospita l-istamperija tal-gvern. Fl-aħħar tas-snin tletin tas-seklu dsatax, il-bini kien ir-residenza tas-Segretarju Kap tal-Gvern.[4]

Fl-1842, il-berġa ngħatat mikrija lil George Tomlinson, l-Isqof Anglikan ta’ Ġibiltà, u l-bini kien magħruf bħala Gibraltar House.[5] L-unika alterazzjoni ewlenija fil-berġa, portiku Doriku li jwassal għall-bieb prinċipali, probabbilment inbniet f'dan il-punt. [6]

Il-bini fl-1846

Wara li Malta ngħatat l-awtonomija fl-1921, il-berġa ġiet konvertita fi skola. Fl-1924, wara l-elezzjoni ta’ Ugo Pasquale Mifsud bħala Prim Ministru ta’ Malta, il-bini sar l-Uffiċċju tal-Prim Ministru (OPM). Fl-1931, kien hemm pjanijiet biex il-Parlament jiġi trasferit mill-Palazz tal-Granmastru għall-berġa, iżda dawn il-pjanijiet qatt ma ġew implimentati. Il-bini baqa’ jospita l-OPM sakemm l-uffiċċju tneħħa bis-sospensjoni tal-kostituzzjoni fl-1933.[7] Mill-1933 sal-1939, il-bini tħalla vakanti.[8] Fl-1939, il-berġa ngħatat lill-Istitut Brittaniku. Intużat bħala sptar għall-familji Brittaniċi matul it-Tieni Gwerra Dinjija, magħruf bħala l-Isptar tal-Familji Militari.

Fl-1947, ġiet adottata kostituzzjoni ġdida li rrestawrat l-awtonomija u waqqfet mill-ġdid il-pożizzjoni ta’ Prim Ministru. F’dan il-punt, il-British Institute ttrasferixxa għal Casa Bolino fil-qrib.[9] Il-berġa reġgħet intużat bħala l-Uffiċċju tal-Prim Ministru, b’Paul Boffa jkun l-ewwel Prim Ministru li użaha bħala l-uffiċċju tiegħu.

Malta Indipendenti

[immodifika | immodifika s-sors]

L-Auberge d'Aragon baqgħet tospita l-OPM sal-1972, meta Dom Mintoff mexxa l-Uffiċċju għall-Berġa ta' Kastilia, fejn għadu sal-lum. Ministry for European Affairs and Implementation of the Electoral Manifesto. Government Press. Archived from the original (PDF) on 15 March 2016.</ref> Il-bini sussegwentement ospita l-Ministeru tal-Edukazzjoni u l-Kultura, li dak iż-żmien kien immexxi mill-Ministru Agatha Barbara, li aktar tard saret President ta’ Malta.Wara l-elezzjonijiet tal-1987, is-Segretarju Parlamentari għall-Industrija John Dalli beda l-uffiċċju tiegħu fil-berġa, u aktar tard użaha wkoll bħala l-Ministeru għall-Affarijiet Ekonomiċi. Dan aktar tard ingħata l-isem ġdid ta’ Ministeru tas-Servizzi Ekonomiċi, u wara l-2003 sar il-Ministeru tal-Finanzi u s-Servizzi Ekonomiċi.[10]

F’Marzu 2004, il-berġa saret l-Uffiċċju tad-Deputat Prim Ministru u l-Ministeru għall-Ġustizzja u l-Intern. Mill-2012, intużat mill-Ministeru għall-Intern u l-Affarijiet Parlamentari, u aktar tard saret il-Ministeru għall-Intern u l-Ministeru għall-Affarijiet tal-UE. Fl-2016, il-bini kien jospita l-Uffiċċju tad-Deputat Prim Ministru[11] kif ukoll is-Segretarju Parlamentari għall-Presidenza tal-UE 2017 u l-Fondi tal-UE.[12] Mill-2017 sal-2020, il-berġa kienet tospita l-Ministeru għall-Affarijiet Ewropej u l-Ugwaljanza.[13] Mill-2020, il-berġa hija sede tal-Ministeru għall-Ġustizzja.

Waqt xogħlijiet ta’ restawr li saru fl-2019, instabu forn tal-bidu tas-seklu 18, xi bjar, u kanali tal-ilma midfuna taħt il-fdalijiet f’parti taħt l-art tal-berġa.

Il-bini ġie inkluż fil-Lista tal-Antikitajiet tal-1925, flimkien mal-bereġ l-oħra fil-Belt Valletta. Issa huwa skedat bħala monument nazzjonali ta’ Grad 1 mill-Awtorità Maltija għall-Ambjent u l-Ippjanar, u huwa elenkat ukoll fl-Inventarju Nazzjonali ta' Propjetà Kulturali tal-Gżejjer Maltin.

Arkitettura

[immodifika | immodifika s-sors]
Veduta tal-berġa

L-Auberge d'Aragon hija mibnija fl-istil Mannerista tipiku tal-perit tagħha Ġlormu Cassar, u hija l-unika auberge fil-Belt Valletta li għadha żżomm id-disinn oriġinali tagħha.[14] Huwa bini b’sular wieħed, b’pjanta rettangolari u bitħa ċentrali b’arkati.[15]

Il-bini m’għandux faċċata simmetrika, minkejja l-isforz tal-perit biex jagħmilha tidher hekk.[16] Fiha bieb prinċipali mdawwar b’tliet twieqi iffurmati fuq kull naħa. Huwa pjuttost sempliċi, bl-enfasi dekorattiva tiegħu tkun il-kornis kontinwu tul il-livell tas-saqaf u l-kantunieri rustiċi.[17] Portiku Doriku jwassal għall-bieb, u huwa l-unika alterazzjoni ewlenija fil-berġa.[18]

Il-bini oriġinarjament kien miżbugħ b'okra ħamra, kulur użat mill-Ordni biex jimmarka l-bini pubbliku.[19] Xi traċċi taż-żebgħa għadhom jidhru fil-parti ta’ wara tal-berġa.[20] L-intern tal-bini fih xi kmamar tal-era tar-Rinaxximent.[21]

Referenzi

[immodifika | immodifika s-sors]
  1. ^ "Protesters gather to demand resignation of Edward Zammit Lewis". Times of Malta (bl-Ingliż). Miġbur 2021-12-15.
  2. ^ "Church of the Madonna of Pilar" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 27 August 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-3 March 2016.
  3. ^ "Unique bakery discovered during extensive restoration at Auberge d'Aragon". TVM. 20 September 2019. Arkivjat mill-orġinal fl-21 September 2019. Miġbur 21 September 2019.
  4. ^ MacGill, Thomas (1839). A hand book, or guide, for strangers visiting Malta. Malta: Luigi Tonna. p. 63.
  5. ^ "Auberge D'Aragon" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 December 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-3 March 2016.
  6. ^ Ellul, Michael (1989). "L-identita` kulturali ta' Malta : kungress nazzjonali, 13-15 ta' April 1989" (PDF). L-arkitettura : xhieda ta' l-identita' nazzjonali (bil-Malti). Valletta: Department of Information. pp. 93–116.
  7. ^ "The Auberge d'Aragon" (PDF). Ministry for European Affairs and Implementation of the Electoral Manifesto. Government Press. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-15 March 2016.
  8. ^ Bonniċi, Arthur (10 November 1973). "L-Aragon u l-Pilar" (PDF). Leħen is-Sewwa. pp. 7, 10.
  9. ^ Bonniċi, Arthur (10 November 1973). "L-Aragon u l-Pilar" (PDF). Leħen is-Sewwa. pp. 7, 10.Bonniċi, Arthur (10 November 1973). "L-Aragon u l-Pilar" (PDF). Leħen is-Sewwa. pp. 7, 10.
  10. ^ "About Us". Ministry for Home Affairs and National Security. Arkivjat minn l-oriġinal fl-5 June 2016.
  11. ^ "Office of the Deputy Prime Minister" (PDF). Office of the Deputy Prime Minister. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-5 June 2016.
  12. ^ "Parliamentary Secretary for the EU Presidency 2017 and EU Funds". Ministry for European Affairs and Implementation of the Electoral Manifesto. Arkivjat minn l-oriġinal fl-15 March 2016.
  13. ^ "Brief on the Ministry". Ministry for European Affairs and Equality. Arkivjat mill-orġinal fl-25 July 2019. Miġbur 21 September 2019.
  14. ^ Ellul, Michael (1989). "L-identita` kulturali ta' Malta : kungress nazzjonali, 13-15 ta' April 1989" (PDF). L-arkitettura : xhieda ta' l-identita' nazzjonali (bil-Malti). Valletta: Department of Information. pp. 93–116.Ellul, Michael (1989). "L-identita` kulturali ta' Malta : kungress nazzjonali, 13-15 ta' April 1989" (PDF). In T. Cortis (ed.). L-arkitettura : xhieda ta' l-identita' nazzjonali (in Maltese). Valletta: Department of Information. pp. 93–116.
  15. ^ "The Auberge d'Aragon". Angelfire. Arkivjat mill-orġinal fl-10 March 2016.
  16. ^ Bonniċi, Arthur (10 November 1973). "L-Aragon u l-Pilar" (PDF). Leħen is-Sewwa. pp. 7, 10.Bonniċi, Arthur (10 November 1973). "L-Aragon u l-Pilar" (PDF). Leħen is-Sewwa. pp. 7, 10.
  17. ^ "Auberge D'Aragon" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 December 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-3 March 2016."Auberge D'Aragon" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 December 2012. Archived from the original (PDF) on 3 March 2016.
  18. ^ "The Auberge d'Aragon". Angelfire. Arkivjat mill-orġinal fl-10 March 2016."The Auberge d'Aragon". Angelfire. Archived from the original on 10 March 2016.
  19. ^ "When Malta was painted red". 25 May 2020.
  20. ^ "Auberge D'Aragon" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 December 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-3 March 2016."Auberge D'Aragon" (PDF). National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands. 28 December 2012. Archived from the original (PDF) on 3 March 2016.
  21. ^ "Auberge d'Aragon". City of Valletta. Arkivjat minn l-oriġinal fl-3 March 2016.
Miksub minn "https://mt.wikipedia.org/w/index.php?title=Berġa_ta%27_Aragona&oldid=323971"