Belt Kolonjali ta' Santo Domingo

Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo (bl-Ispanjol: Ciudad Colonial) hija l-kwartier ċentrali storiku tal-belt kapitali tar-Repubblika Dominicana, Santo Domingo. Hija l-eqdem insedjament abitat kontinwament li ġie stabbilit mill-Ewropej fl-Amerki. Iż-żona, magħrufa wkoll bħala Zona Colonial (Żona Kolonjali) jew sempliċement bħala La Zona (Iż-Żona) tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1990.^[1]

Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo tinsab max-xatt tal-Punent tax-xmara Ozama, li taqsam il-belt fi tnejn. Tkopri erja ta' 1.06 km² (0.41 mili kwadri) ikkonfinata minn perimetru mdawwar bis-swar. Hija sezzjoni importanti mill-belt minħabba l-għadd kbir ta' attrazzjonijiet storiċi, fosthom l-Alcázar de Colón, il-Fortaleza Ozama, il-Catedral de Santa María la Menor, u oħrajn. Iż-żona hija l-attrazzjoni turistika prinċipali ta' Santo Domingo, minkejja li s-siti prinċipali tal-attivitajiet tal-gvern u kummerċjali issa jseħħu fil-partijiet iktar moderni tal-belt.

Storja

L-ewwel insedjament f'dik li issa hija Santo Domingo ġie stabbilit minn Bartholomew Columbus max-xatt tal-Lvant tax-xmara Ozama lejn l-aħħar tas-seklu 15. Madankollu, wara l-uragan tal-1502 li fost il-vittmi qatel lil Francisco de Bobadilla, il-belt ġiet rilokata max-xatt tal-Punent taħt it-tmexxija ta' Nicolás de Ovando. Ovando u s-suċċessur tiegħu Diego Colón issorveljaw l-ewwel kostruzzjonijiet tal-Belt Kolonjali, li l-biċċa l-kbira minnhom għadhom jeżistu sal-lum. Il-fortifikazzjonijiet ta' Santo Domingo kienu karatteristika importanti tal-pajsaġġ urban. Is-swar tad-difiża (muralla) kienu estiżi mix-xmara Ozama sal-Puerta del Conde, li kienet id-daħla għall-periferija u l-konfini tal-Punent tal-belt sal-aħħar tas-seklu 19.

L-Ispanjoli użaw dan l-insedjament bħala l-ewwel punt ta' influwenza fl-Amerki, u minn hemm ħakmu gżejjer oħra tal-Karibew u l-biċċa l-kbira tal-art kontinentali tal-Amerki. Santo Domingo inizjalment kienet iċ-ċentru politiku u kulturali tal-preżenza Spanjola fid-Dinja l-Ġdida, iżda wara ftit deċennji bdiet tbatti u l-Ispanjoli ffukaw l-attenzjoni tagħhom iktar fuq l-art kontinentali wara li ħakmu l-Messiku, il-Perù, u reġjuni oħra tal-Amerka Latina. Minkejja dan, il-Belt Kolonjali baqgħet sit storiku importanti.

Fl-1655, il-Belt Kolonjali ġarrbet assedju mmexxi mill-uffiċjali Ingliżi William Penn u Robert Venables. L-invażjoni tal-1655 ġiet megħluba mit-truppi Spanjoli kkmandati mill-Kaptan-Ġeneral tal-Kolonja, Don Bernardino de Meneses y Bracamonte, il-Konti ta' Peñalva, li għalih ġiet imsemmija l-Puerta del Conde ("id-Daħla tal-Konti"). Is-swar difensivi ġew immodifikati matul dan l-episodju. Qabel l-invażjoni, kien hemm forti fis-sit fejn illum hemm il-Puerta del Conde, imsejjaħ Fuerte San Genaro. Huwa maħsub li l-modifika li seħħet wara l-assedju kienet tinvolvi t-twessigħ tas-swar sal-forti, u effettivament inħoloq bastjun magħruf bħala El Baluarte del Conde.

Fl-aħħar tas-seklu 19 u fil-bidu tas-seklu 20, il-belt bdiet tikber lil hinn mill-konfini antiki tagħha, iżda l-Belt Kolonjali baqgħet iċ-ċentru prinċipali tal-attivitajiet sal-era ta' Trujillo. Trujillo ssorvelja wkoll ir-restawr ta' monumenti ewlenin, fosthom l-Alcázar de Colón fil-bidu tas-snin 50 tas-seklu 20.

Belt Kolonjali llum

L-ispazju pubbliku ċentrali tad-distrett huwa Parque Colon, pjazza li tikkonfina mal-katidral tas-seklu 16 u li f'nofsha hemm statwa tal-bronż tal-aħħar tas-seklu 19 ta' Kristofru Kolombu. Fil-Lvant ta' Parque Colón, Calle Las Damas pavimentata biċ-ċagħaq hija l-iżjed triq pavimentata antika tad-Dinja l-Ġdida, u tmur lura għall-1502. It-triq tmiss ma' bosta mill-attrazzjonijiet prominenti tal-Belt Kolonjali, fosthom il-Fortaleza Ozama, is-sit ta' avvenimenti ewlenin fl-istorja tar-Repubblika Dominicana; Casa de Bastidas, li issa tospita mużew tat-tfal; l-Ambaxxata Franċiża, f'binja li jingħad li kienet id-dar ta' Hernán Cortés; Casa de Ovando, li jingħad li kienet l-eks residenza tal-Gvernatur Nicolás de Ovando u issa hija lukanda lussuża msejħa Hodelpa Nicolas de Ovando; il-Panteon Nazzjonali tar-Repubblika Dominicana; u l-Museo de las Casas Reales, fl-eks palazz tal-gvernatur u l-binja tal-Audiencia.

Calle del Conde hija triq għall-mixi biss li tinkludi diversi binjiet kummerċjali notevoli tal-bidu tas-seklu 20 u tikkollega Parque Colon mal-Puerta del Conde u ma' Parque Independencia. Distrett kummerċjali tradizzjonali ieħor hija l-parti ta' Avenida Duarte fit-Tramuntana tal-Belt Kolonjali, li attwalment qed tiġi rrinnovata bl-għan li tkun iktar attraenti għat-turisti.

Fin-naħa tat-Tramuntana ta' Calle Las Damas, il-Plaza de España rrestawrata u mkabbra tmiss ma' Las Atarazanas (eks stabbiliment navali u issa mużew) u għadd ta' ħwienet u ristoranti żgħar. Din iż-żona kienet wieħed mill-ewwel ċentri kummerċjali fl-Amerki, u llum il-ġurnata għadu ċentru tal-attività kummerċjali. L-Alcázar de Colón, li fl-imgħoddi kien il-palazz kolonjali tal-familja Kolombu — l-ewwel ta' ibnu Diego — issa huwa mużew b'għamara u b'dekorazzjonijiet tal-epoka għall-wiri. Oriġinarjament il-binja nbniet fl-1510 u ġiet irrestawrata għad-dehra attwali tagħha fl-1952.

Sar investiment ta' 700 miljun dollaru Amerikan fil-port tax-xmara Ozama biswit il-Belt Kolonjali, bl-għan li l-port ta' Santo Domingo jibda jilqa' l-bastimenti l-kbar tal-kruċieri, u jinkludi marina b'sjieda privata. Il-proġett tlesta minn Sans Soucí Ports S.A. Dan il-proġett ambizzjuż kellu l-għan li jagħti spinta lill-Belt Kolonjali u lill-bqija ta' Santo Domingo għat-turiżmu internazzjonali.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1990.^[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".^[1]

Siti storiċi tal-Belt Kolonjali

Fil-Belt Kolonjali ta' Santo Domingo hemm postijiet differenti li nbnew mill-Ispanjoli matul l-era kolonjali, li flimkien jiffurmaw iktar minn 300 sit storiku; dawn jinkludu diversi monumenti ta' natura kulturali u storika, kif ukoll djar ta' nies notevoli tas-soċjetà ta' dak iż-żmien, u toroq importanti, bħal Calle Las Damas. Uħud minnhom huma:

l-Alcázar de Colón, l-ewwel kastell jew residenza tal-Viċirè fl-Amerka; illum jospita mużew bi 22 kamra;
l-Artal tan-Nazzjon, l-oqbra tal-missirijiet fundaturi;
il-Bażilika-Katidral ta' Santa Marija l-Minuri, l-Ewwel Katidral tal-Amerki;
Casa de Rodrigo de Bastidas, li fl-imgħoddi kienet id-dar tal-familja Bastidas prominenti; issa tospita mużew tat-tfal (Museo Infantil);
Casa del Cordón, li nbniet mill-familja Garay; x'aktarx l-eqdem binja tal-ġebel li għadha teżisti fid-Dinja l-Ġdida (1502) b'gwarniċ mill-isbaħ imnaqqax għad-daħla b'għamla ta' kurdun (cordón) ta' patri Franġiskan;
Casa de la Moneda jew iz-Zekka, li nbniet fl-1540; b'daħla mdawra b'ħames medaljuni skolpiti bl-istil Rinaxximentali bikri; illum tospita mużew tal-muniti kolonjali;
id-Dar tal-familja Dávila, waħda mit-tlett idjar li issa jiffurmaw il-lukanda Hodelpa Nicolas de Ovando;
Casa de Nicolás de Ovando, illum parti mil-lukanda Hodelpa Nicolas de Ovando;
Casa de Diego Caballero;
Casa de Campuzano Polanco, iktar 'il quddiem Casa de los Presidentes, issa l-Arċiveskovat ta' Santo Domingo;
Calle de los Nichos jew Calle del Arquillo chico, li qabel kienet Calle del Mono fis-sekli 16-17 u Calle de los Polancos fis-seklu 18, illum Calle Pellerano Alfau, li hija triq għall-mixi. Kemm Casa de Diego Caballero kif ukoll Campuzano Polanco jinsabu f'din it-triq;
Casa de Alonso de Zuazo, id-dar tal-gvernatur ta' Santo Domingo, li tinsab quddiem ir-residenza ta' Campuzano Polanco, illum l-Awditorju tal-Arċiveskovat;
Casa de Hernán Cortés, li huwa maħsub li kienet l-eks dar ta' Hernán Cortés; iktar 'il quddiem saret ir-residenza tal-familja Oviedo; illum tospita l-Ambaxxata Franċiża;
Casa de Diego del Rio, li tinsab maġenb Casa de Alonso de Zuazo f'Calle Las Damas, illum tospita l-mużew tal-esperjenza KahKow dwar il-kawkaw tal-gżira;
Casas de Gaspar de Astudillo, maġenb id-dar ta' Diego del Rio, jinsabu maġenb xulxin quddiem id-daħla ta' Casa de Bastidas; wieħed miż-żewġ sulari tagħha jospita s-Sociedad Dominicana de Bibliofilos u l-ieħor illum jospita d-Dominican Lions Club;
id-Dar tal-Gargoyles, li tinsab fil-bidu ta' Calle de las Mercedes maġenb id-Dar tal-Ġiżwiti, kienet is-sede tal-Università ta' Santiago de la Paz u ta' Gorjón stabbilita mill-Ġiżwiti f'nofs is-seklu 16;
id-Dar tal-Ġiżwiti, li tinsab f'Calle Las Damas, kienet is-sede tal-Università ta' Santiago de la Paz u ta' Gorjón f'nofs is-seklu 18;
Casa de Juan de Villoria, id-dar tas-sid ta' impjant tal-produzzjoni taz-zokkor u tal-eżekutur tat-testment ta' Diego Kolombu, li tinsab maġenb id-Dar tal-Gargoyles, illum tospita l-Fundacion Dominicana de Desarrollo (FDD);
Casa de Juan de Ampies, il-fundatur tal-belt ta' Coro u l-ewwel gvernatur tal-Venezwela, maġenb id-dar ta' Juan de Villoria (illum ikkonvertiti f'dar waħda), li iktar 'il quddiem saret ir-residenza tal-merkant minn Genova Melchor Centurione, li kien sħab fin-negozju ta' Juan de Villoria, illum parti mill-FDD;
Casa del Sacramento, li nbniet mill-familja Garay, issa l-Arċiveskovat ta' Santo Domingo;
Casa de "El Tapado", li nbniet mid-Dekan Pedro Duque de Rivera f'nofs is-seklu 16; ingħatat dan l-isem minħabba leġġenda li wieħed mir-residenti tagħha kien jidher billejl biss u kien nobbli Spanjol b'wiċċ sfigurat;
Casa de Tostado, li nbniet fl-1505 mill-iskrivan Francisco Tostado, missier l-ewwel poeta tal-Amerki, Francisco Tostado de la Peña (li miet fl-1586), li nqatel fl-invażjoni ta' Francis Drake; illum tospita l-Mużew tal-Familja Dominicana tas-seklu 19 b'għamara u b'antikitajiet għall-wiri; id-dar hija l-unika binja ċivili fid-Dinja l-Ġdida b'tieqa tal-perjodu Gotiku;
Calle El Conde;
Calle Las Damas, l-eqdem triq fl-Amerki;
Calle Las Mercedes;
il-Kappella tal-Irmedji tal-familja Dávila;
il-Kappella u l-Isptar ta' San Andrés, it-tieni l-iktar sptar antik fl-Amerki;
il-Knisja u l-Kunvent tal-Ordni Dumnikana, l-eqdem knisja tad-Dinja l-Ġdida;
il-Kappella tar-Rużarju fi ħdan il-Knisja u l-Kunvent tal-Ordni Dumnikana, magħrufa wkoll bħala l-Kappella taż-Żodjaku, li nbniet mill-familja Campuzano Polanco fil-bidu tas-seklu 18; l-unika kappella ta' din ix-xorta fl-Amerki b'waħda mill-erba' volti tagħha b'rappreżentazzjonijiet astroloġiċi;
il-Kappella tat-Tielet Ordni Dumnikana, maġenb il-Knisja tal-Ordni Dumnikana;
il-Knisja u l-Isptar ta' San Lázaro;
il-Knisja tal-Ġiżwiti, illum il-Panteon Nazzjonali;
il-Knisja ta' Las Mercedes, fl-imgħoddi r-residenza ta' Tirso de Molina bejn l-1616 u l-1618, u x'aktarx fejn kiteb parti mix-xogħlijiet tiegħu;
il-Knisja ta' Nuestra Señora de la Altagracia, li nbniet fl-1502 minn Nicolas de Ovando, u li nbniet mill-ġdid fl-1920;
il-Knisja ta' Nuestra Señora del Carmen;
il-Knisja tar-Reġina Angelorum, ir-residenza ta' Leonor de Ovando u ta' Elvira de Mendoza, l-ewwel poeti tal-Amerki;
il-Knisja ta' Santa Bárbara;
il-Knisja ta' San Miguel;
is-Ceiba ta' Kolombu;
is-Sistema tad-Dranaġġ Kolonjali, li nbniet minn Nicolás de Ovando fl-1502; id-daħla ta' waħda mill-mini tas-sistema tinsab quddiem il-Mużew tar-Rum u tal-Kannamiela;
il-Kunvent ta' Santa Clara;
il-Forti ta' El Angulo;
il-Forti ta' La Carena;
il-Forti ta' La Caridad;
il-Forti ta' La Concepción;
il-Forti ta' El Invencible, parti mid-difiża tax-xmara Ozama li nbniet mill-familja Dávila;
il-Forti ta' San Diego;
il-Forti ta' San Gil, li nbena għall-ħabta tal-1505, l-ewwel difiża tal-Belt Kolonjali;
il-Forti ta' San José;
Fortaleza Ozama, l-eqdem fortizza fl-Amerki;
l-Istatwa ta' Gonzalo Fernández de Oviedo y Valdés, fi ħdan il-Fortizza ta' Ozama;
id-Daħla ta' la Misericordia;
id-Daħla ta' San Diego, li nbniet fl-1576, id-daħla prinċipali tal-Belt Kolonjali mill-baħar;
l-Eremitaġġ ta' San Antón;
l-Isptar ta' San Nicolás de Bari, l-eqdem sptar li nbena fl-Amerki;
is-Suq ta' Modelo, l-ikbar ħanut tat-tifkiriet fil-Belt Kolonjali;
il-Monasteru ta' San Franġisk, fejn indifnu oriġinarjament Alonso de Ojeda u Bartholomew Kolombu;
il-Museo de las Casas Reales, li qabel kien il-Palazz tar-Real Audiencia de Santo Domingo, illum mużew b'disa' kmamar dwar l-istorja kolonjali tal-gżira li jitqies fost l-aqwa fil-Karibew;
il-Museo de la Catedral, li qabel kien il-Ħabs Antik fl-era kolonjali, u mbagħad intuża mis-soċjetà Filantropica; illum jospita mużew tal-oġġetti reliġjużi tas-sekli 16 sa 19 mill-Katidral;
il-Museo de Juan Pablo Duarte, fid-dar fejn twieled l-eroj nazzjonali tar-Repubblika Dominicana;
il-Mużew tal-Mafkar tar-Reżistenza Dominicana, f'ġieħ it-taqbid kontra r-reġimi ta' Trujillo u ta' Balaguer;
il-Museo del Ambar jew il-Mużew Dinji tal-Ambra, li jinsab quddiem il-Park ta' Kolombu; fih kollezzjoni ta' ambra mill-pajjiż b'data storika u xjentifika;
il-Museo Larimar, mużew dwar ħaġra prezzjuża li tinsab f'din il-gżira biss, f'Calle Isabel La Catolica;
il-Museo Naval de las Atarazanas, mużew navali u tal-arkeoloġija ta' taħt il-baħar tal-gżira;
Parque Colón (il-Park ta' Kolombu);
il-Palazz Konċistorjali, il-binja tal-ewwel muniċipju tal-Amerki;
il-Palazz ta' Borgellá;
Parque Independencia;
Plaza de España;
Plaza Fray Bartolomé de las Casas;
Plaza Duarte;
Plaza María de Toledo, maġenb il-Knisja tal-Ġiżwiti (illum il-Panteon Nazzjonali);
il-Pjazza u l-Istatwa ta' Antonio de Montesinos;
Plaza Pellerano Castro;
Plazoleta de los Curas, l-eqdem ċimiterju fl-Amerki kien jinsab hawnhekk fl-imgħoddi;
Plazoleta Padre Billini;
Puerta del Conde;
Reales Atarazanas, l-ewwel uffiċċji tad-dwana u l-imħażen irjali tal-Amerki, li għall-bidu kienu ġestiti mill-familja Welser;
l-Arloġġ tax-Xemx, quddiem il-Museo de las Casas Reales, li nbena fl-1753 mill-gvernatur Francisco Rubio y Peñaranda;
it-Taraġ ta' Las Damas.

Gallerija

Referenzi

^ ^a ^b ^ċ "Colonial City of Santo Domingo - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-02-19.

[:0-1] ċ "Colonial City of Santo Domingo - UNESCO". whc.unesco.org. Miġbur 2025-02-19.

[1]