Batlejka
Il-batlejka (bil-Belarussu: Батле́йка), spellut ukoll bħala batleyka, huwa teatru dilettantesk Belarussu tal-pupazzi.[1] L-isem oriġina mill-belt ta' Betlem u tradizzjonalment jittellgħu spettakli fi żmien il-Milied.[2]
Sar popolari fil-Belarussja fis-seklu 16 iżda laħaq il-quċċata tal-popolarità fis-sekli 18-19.[3] Matul żmien l-Unjoni Sovjetika fil-biċċa l-kbira ntesa', iżda reġa' qabad fil-Belarussja attwali u fi ħdan id-dijaspora Belarussa.[4]
Kabina tal-pupazzi u pupazzi
[immodifika | immodifika s-sors]Il-pupazzi mwaħħlin ma' vireg tal-metall jitmexxew minn pupazzier li jinħeba wara kabina tal-injam bil-bibien. Il-kabina jkun fiha żewġ livelli, wieħed ta' fuq tas-"smewwiet" jew "kanoniku", u ieħor t'isfel tad-"dinja" jew "komuni".[1]
Il-pupazzi tradizzjonalment kienu jkunu tal-injam u kienu jitlibbsu minjaturi ta' ħwejjeġ ikkuluriti.
Ġrajja
[immodifika | immodifika s-sors]Parti 1: Natività
[immodifika | immodifika s-sors]Ir-Re Erodi jsir jaf mit-Tliet Slaten Maġi li twieled is-Salvatur. Peress li jqisu bħala rivali, ir-Re Erodi jiddeċiedi li joqtol lil Ġesù.
Huwa jordna lil suldat biex imur lejn Betlem u joqtol it-trabi kollha li għadhom kemm twieldu. Is-suldat jobdi l-ordni u joqtol it-trabi kollha għajr it-tarbija ta' Rakele. Erodi jinkorla u jordna li t-tarbija ta' Rakele tinqatel ukoll.
Erodi jħalles b'ħajtu għal dawn ir-reati: il-Mewt taqta' ras Erodi u ġismu jittieħed lejn l-infern mix-xitan. Ftit wara, is-suldat isegwi lir-re tiegħu.
Parti 2: Xeni folkloristiċi
[immodifika | immodifika s-sors]Din il-parti tinkludi għadd ta' episodji umoristiċi u satiriċi li jinvolvu għadd ta' karattri: raħħala, merkanti, aristokratiċi, eċċ.
Filwaqt li l-Parti 1 kienet issir fil-Belarussja kollha bi ftit varjazzjonijiet, il-Parti 2 tvarja ferm skont ir-reġjun ġeografiku tal-ispettaklu u l-immaġinazzjoni tal-pupazzier.

Iktar qari
[immodifika | immodifika s-sors]- Барышаў Г.I., Саннiкаў А. К. Беларускі народны тэатр батлейка. Мн., 1962;
- Бaрышев Г. И. Художественное оформление белорусского кукольного театра батлейки // Белорусское искусство. Сб. статей и материалов, Минск, 1957;
- Бессонов П. Белорусские песни, M., 1871;
- Бядуля З. Бэтлейка и Беларускі тэатр // Вестник Нар. Комиссариата просвещения ССРБ, Минск, 1922. С. 3–4, 11–12;
- Вертеп в Могилеве // Могилевские Губернские Ведомости, 1866, No. 4. стр. 26–29.
- Давидова М. Г. Вертепный театр в русской традиционной культуре // Альманах Традиционная культура No. 1’2002;
- Дзешавой А. Докшыцкі лялечнік // «Маладосць», 1958, No. 9.
- Збірайце матэр’ялы аб бэтлейцы! // «Наша Ніва», Вільня, 1910, No. 44-45, С. 83–84;
- Карский Е. Ф. Рождественская вертепная драма // Белорусы, т. 3, [вып.] 3, П., 1922;
- Кізіма С.А., Лянцэвіч В.М., Самахвалаў Дз.С. Гісторыя Беларусі: Курс лекцый. – Мн.: Выд-ва МІК, 2003. – 91 с.;
- Красьнянскі В. Батлейка віцебскага аддзяленьня беларускага Дзяржаўнага музэю // Інстытут беларускае культуры. Запіскі аддзелу гуманітарных навук, кн. 6 — Працы камісіі гісторыі мастацтва, т. 1, сш. 1, Менск, 1928;
- Лабовіч А. Першая экспазіцыя Дзяржаўнага музея гісторыі тэатральнай і музычнай культуры // Беларускі гістарычны часопіс. No. 3’2003;
- Лозка А. Беларуская батлейка: Каляндарныя i абрадавыя гульнi. Мн., 1997;
- Перетц В. Н. Кукольный театр на Руси (Исторический очерк) // Ежегодник императорских театров. — Приложения. — Кн. 1. — Спб., 1895. — С. 85-185.
- Романов Е. Белорусские тексты вертепного действа. Могилев, 1898. С. 45–46, 49–52;
- Саўчук Н. Беларуская батлейка // Беларускі гістарычны часопіс. No. 3’2003;
- Шeйн П. В. Вертеп, или бетлейки (батлейки) // Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края, т. 3, СПб, 1902;
- Эpeмич И. Очерки белорусского Полесья // Вестник Западной России, Вильно, 1867, кн. 10, т. 4, отд. 4;
- Юшкевич С. Небо и земля: сценарии для батлейки / С. Юшкевич, И. Лой, А. Досина, Н. Куксачёв. Мн.: Зорны верасень, 2008.